Paşayev elbrus paşa oğlu həSƏnov fəRZƏLİ HƏSƏn oğlu “azdövsutəslayiHƏ”
Yüklə 34,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
38 Köhnə Xanqızı suvarma sistemi şimaldan Qarqarçay, cənubdan Araz çayı ilə həmsərhəd olan Mil düzünün orta hissəsində yerləşirdi. Köhnə Xanqızı kanalının IV-VI əsrlərdə tikildiyi güman olunur. Tarixi mənbələrdə bu kanalın adı Borlos kimi də çəkilirdi. Sonrakı illərdə Ga- vurarx adlandırılmışdır. Araz çayından təxminən eyni hissədə su götürməklə, çayın sağ sahili boyunca İranın Muğan düzündə əkin sahələrini suvarmaq məqsədilə çəkilmiş magistral kana- lın adı da Gavurarx olmuşdur. Yararsız hala düşmüş kanal XIV əsrdə Teymurləng tərəfindən bərpa olunmuş, qarabağlı Əhməd bəy Cavanşir tərəfindən 1866-cı ildə Araz çayından 8 km uzunluğunda olan dağılmış hissə tikinti-bərpa işlərindən sonra Gavurarx adıyla kanal yenidən istifadəyə verilmişdir. Sonrakı illərdə suvarma sistemini bərpa etmək üçün təşəbbüslər olsada da, tikinti-bərpa işləri 1927-1933-cü illərdə görülmüşdür. Kanal istifadəyə veriləndə dövrü- nün tanınmış bolşeviklərindən biri, gürcü millətindən olan Qriqori Konstantinoviç Orconi- kidzenin şərəfinə Orconikidze kanalı adlandırılmışdır. Torpaq məcrada tikilmiş kanalın uzun- luğu 64,5 km, su nəqletdirmə qabiliyyəti 33 m 3 /san idi. Əmirzeyitli kəndi yaxınlığında Araz çayında tənzimləmə işləri görməklə kanala su qəbul edilmişdir. Sovetlər ölkəsində Q.K.Orconikidze adına kanalın istifadəyə verilməsi irriqasiya tikintisi sahəsində böyük nailiyyət kimi qeyd edildi. Suvarma sistemindəki 33 min hektar əkin sahəsində pambıq bitkisinin becərilməsi üçün əlverişli şərait yaradıldı. İşçi qüvvəsi olaraq bu əraziyə digər bölgələrdən köçkünlərin məskunlaşdırılmasına, yeni kənd və qəsəbələrin salın- masına başlanıldı. Layihə-axtarış idarəsində 1934-cü ildən Azərdaycanda torpaqların şorlaşma xəritəsinin tərtib olunmasına başlandı. Yevlax şəhərinin ərazisindəki bataqlığın qurudulmasında ilk dəfə hidromexanizasiya üsu- lundan istifadə olundu. Orconikidze (Xan qızı) kanalı. Füzuli rayony. 1933 39 40 41 Layihə-axtarış idarəsində Qız qalasından Daşburuna kimi Araz çayı sahilində olan düzən ərazilərdə əkin sahələrini suvarmaq üçün texniki-iqtisadi layihələr və Sabirabad şəhərindən başlamaqla, Xəzər dənizinə kimi Kür çayı ətrafı sahələrdə mexaniki üsulla suvarmanın texni- ki-iqtisadi layihələri hazırlandı. 1934-cü ildə Azərbaycan Su Təsərrüfatı Layihə-Axtarış İdarəsində 273 nəfər işçi çalışırdı ki, bunun da 120 nəfəri mühəndis-texniki heyət, 56 nəfəri qulluqçu, 97 nəfəri isə müxtəlif işləri yerinə yetirən fəhlələr idi. Layihə-axtarış işlərini yerinə yetirərkən idarənin əməkdaşları nəqliyyat vasitəsi olaraq əsasən, icarəyə götürülmüş atlardan istifadə edirdi. Layihəçilər ilk dəfə 1936-cı ildə maşınlar- dan istifadə etməyə başlamışlar. Hazırlanan irriqasiya-meliorasiya layihələrində yeni texnikaların tətbiq edilməsinə xüsusi diqqət ayrılmışdır. İlk dəfə, 1935-ci ildə layihə şöbəsinin əməkdaşı mühəndis M.S.Yaşin tərəfindən hazırlanmış DDA-100 yağışyağdıran maşından Qaraçala sovxozunda əkin sahəsinin suvarılmasında istifadə olunmuşdur. 1930-1937-ci illərdə layihə-axtarış işlərinin yerinə yetirilməsində mühəndislərdən Nəzirov, Abbasov M.Ə, Zdobnov E. İ., Qovord A.R., Siromyatnikov S.İ., Səlimbəyov C.V., Rudman İ.A., Voronin İ.M., Leşev N.A., Kələntərova E.F., Quluzadə S.İ., Muradov D.M., Kadagidze Q.S. və digərlərinin, texniki işçilərdən Əzizova N.A., Bakunin R.İ., Allahverdiye- va R.S., Valyayeva Z.V., Kuzanova T.Q., Dolqova A.N. və başqalarının xüsusi əməyi olmuş- dur. Layihə-Axtarış İdarəsi keçmiş Hüsü Hacıyev küçəsi 11-də yerləşən binanın, əsasən I, az hissəsi isə II mərtəbəsində yerləşmiş, bir masa ətrafına 2-3 əməkdaş yığılmaqla çətin şəraitdə işləməli olmuşlar. Layihə idarəsi (Azdövsutəslayihə İnstitutu) 1930-1940-cı illərdə bu binada fəaliyyət göstərib 42 1936-cı ilin sonunda SSRİ Əkinçilik Xalq Komissarlığının əmri ilə Zaqafqaziya Su Layihə İdarəsi “(Закгипровод)” rəhbər texniki işçilər də daxil olmaqla, Tiflis şəhərindən Bakı şəhərinə köcürülmüşdür. Azərbaycan Su Təsərrüfatı Layihə-Axtarış İdarəsinə birləşdirilməklə, yeni adla, Zaqafqaziya Su Layihə “(Закгипровод)” idarəsi yaradıldı və SSRİ ƏXK-nın Baş Pambıqçılıq İdarəsinin tabeçiliyinə verilmişdir. Zaqafqaziya Su Layihə Trestinin Tiflis şəhərindən Bakıya köçürülməsi 1937-ci ilin fevral ayında tam başa çatdırılmışdır. Layihə-axtarış işləri aparılacaq obyektlərin rəhbərləri və layihələrin baş mühəndisləri təyin edilmişdir. Birləşmədən sonra fəaliyyət göstərən idarənin tərkibi əsasən aşağıdakılardan ibarət idi: 1. Rəis 2. Baş mühəndis 3. Mühasibat 4. Mingəçevir hidroqovşağı şöbəsi 5. Aran şöbəsi 6. Aqroiqtisadi büro 7. Müqavilə işləri şöbəsi 8. Arxiv 9. Texniki kitabxana 10. Mərkəzi anbar 11. Mingəçevirdəki mərkəz 1938-ci ilin may ayından idarə Zaqafqaziya Su Layihə-Axtarış “(Закводпроиз)” adlandı- rıldı və Azərbaycan, Gürcüstan, Ermənistan Respublikalarında su təsərrüfatı sahəsində layihə-axtarış işlərini həyata keçirirdi. İdarə “Zaksulayihəaxtarış” adlandırıldıqdan sonra tərkibində bəzi dəyişiklik edilmişdir: rəhbərlik ümumilikdə əsasən idarənin işini təşkil edir, Paylayıcı kanalda şülüz. Beyləqan rayonu. 1933 43 Çınqıl karxanası. 1933 Paylayıcı kanalda şlüz tikilir. 1933 Yüklə 34,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|