Paşayev elbrus paşa oğlu həSƏnov fəRZƏLİ HƏSƏn oğlu “azdövsutəslayiHƏ”
Yüklə 34,69 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 45 Daşburun qəsəbəsi. 1933 Kanal üzərində şlüz. 1933 46 Miltikinti idarəsi. Daşburun 1933 Ağac konstruksiyalı körpü. 1933 47 texniki rəhbərliyi isə müavini – baş mühəndis vasitəsilə həyata keçirilir. İdarənin inzibati- təsərrüfat aparatını əsasən aşağıdakılar təşkil edir: 1. Ümumi dəftərxana, makinə bürosu ilə birlikdə 2. Mühasibatlıq 3. Plan şöbəsi 4. Xüsusi bölmə 5. Təsərrüfat hissəsi İstehsalat aparatı 2 şöbədən ibarət olub: 1. Layihə-axtarış şöbəsi 1.1 Topoqrafiya 1.2 Hidrogeologiya 1.3 Hidrologiya 1.4 İstehsalat işi və smeta 1.5 Texniki layihəçilər qrupu 2. Aqroiqtisadi şöbə 2.1 Torpaq-meliorasiya 2.2 Mühəndis-meliorasiya 2.3 Su-torpaq laboratoriyası 2.4 Aqroiqtisadi layihəçilər qrupu Bu şöbələrdə xidmət işlərini həyata keçirən tərtibat bürosu: cizgiləri hazırlayan qrup, layihə cizgilərinin üzçıxarma üsulu ilə artırılması, torpaq və qruntun analizi üçün laboratoriya və cildləmə işlərini yerinə yetirən qruplar fəaliyyət göstərmişdir. Layihə idarəsinin texarxivi, kitabxanası, anbarı, çöl tədqiqat işlərini həyata keçirən axtarış bazası və qarajı olmuşdur. Bu illərdə Mingəçevir su anbarının və Kür çayı üzərində tikiləcək hidroqovşağın yerinin topoqrafiya işi görülmüşdür. Gürcüstanda Rioni çayı üzərində tikilən hidroqovşağın yerində Orconikidze (Xan qızı) kanalı. Beyləqan rayonu. 1933 48 və tikilməsi nəzərdə tutulan Samur-Dəvəçi kanalının trasında, Tərtər çayı sahillərində daşqın- lara qarşı tikiləcək mühafizə bəndlərinin yerində, Respublika ərazisində axan çayların suyun- dan irriqasiya sistemlərində istifadə etmək məqsədilə çay hövzələrində əlverişli yerin seçilməsi üçün geniş topoqrafiya işləri aparılmışdır. Layihə-axtarış idarəsi 1940-cı ildə əməkdaşları üçün normal iş şəraiti olan Kommunist küçəsi 5-dəki (indiki İstiqlaliyyət küçəsi, 5) binaya köçürülmüşdür. Mingəçevir su anbarının tikintisi ilə bağlı geotexniki tədqiqatların aparılması üçün tələb olunan cihaz və avadanlıqlarla təmin olunmuş geniş laboratoriya, tədqiqat bazası və maşın mexanizmlər saxlanılan park yaradılmışdır. Mingəçevir bəndi tikildikdən sonra su altında qalacaq 1248 km 2 çala sahənin 1:50000 miqyasında geoloji xəritəsi tərtib olunmuşdur. Ərazidə çoxsaylı şurflar, qazılmaqla tikiləcək torpaq bənd üçün tələb olunan inşaat materialının yeri müəyyənləşdirilmişdir. Tikintisində inşaat materialı kimi istifadə olunacaq qruntun fiziki-mexaniki, kimyəvi və su xüsusiyyəti laboratoriya şəraitində yüksək dəqiqliklə öyrənilmişdir. Hidroqovşaqdakı bütün qurğuların ayrı-ayrı hissələri elmi baxımdan geniş tədqiq edilmişdir. Layihədə su enerjisindən istifadə və su təsərrüfatı hesabatları, aparılmış elmi-tədqiqat işlərinə əsaslanaraq yüksək dəqiqliklə yerinə yetirilmişdir. Mingəçevir su anbarının tikintisi ilə paralel, ilk növbədə tikiləcək yeni magistral kanalların, suvarma sistemlərinin layihə sənədlərinin işlənməsinə başlanılmışdır. Kür-Araz düzənliyində geniş meliorasiya tədbirlərinin həyata keçirilməsi istiqamətində işlər görülmüşdür. Bu dövrdə Şimali Muğan, Cənubi Muğan və Salyan düzlərində başlanmış layihə-axtarış işləri də davam etdirilmişdir. Salyan-Akuşin ərazisində 4 min hektar və 7 min hektar sahələrin, Bolqarçay ərazisindəki 12 min hektar sahənin suvarılması üçün layihələr hazırlanmışdır. Salyan və Muğan düzlərində, çənub-şərqi Şirvan ərazisində qrunt sularının səviyyəsinin dəyişmə dinamikasını öyrənmək məqsədilə müşahidələrin aparılmasına da başlanılmışdır. Bu “Azdövsutəslayihə” İnstitutu 1940-1963-cı illərdə bu binada fəaliyyət göstərib 49 ərazilərdə qazılmış müşahidə quyularının ümumi sayı 600-ə qədər idi. Muğan və Salyan düzlərinin su balansı və görüləcək meliorasiya tədbirlərinin sxemi tərtib olunmuşdur. “Azdövsutəslayihə” İnstitutunun fəaliyyət göstərdiyi bu dövrdə aşağıda adları çəkilən layihə işləri görülmüşdür: 1. Muğanda hidrogeoloji şəraiti öyrənmək məqsədilə Mürsəlli kəndində dərin quyu qazıl- ması; 2. Şirvan düzünə axan çayların aşağı hissəsinin düzəldilməsi layihəsi (layihə müəllifi S.F.Koropkin); 3. Muğan düzündə yığılan suyun kənarlaşdırılması layihəsi (layihə müəllifi M.A.Leşev); 4. Mingəçevir hidroqovşağında layihə işləri (layihə müəllifləri Q.M.Lomidze və başqala- rı); 5. Kür-Araz düzənliyində suvarma layihələri (layihə müəllifi B.A.Dobronravov); 6. Azərbaycan çaylarından və Araz çayından əkin sahələrinin suvarılmasında istifadənin öyrənilməsi layihələri; 7. Mingəçevir düzənliyində suvarma sxemləri (layihə müəllifi N.A. Leşev); 8. Xaçmaz ərazisində 5300 hektar sahədə təsərrüfat ərazisinin təşkili və irriqasiya sistemlərinin yenidən qurulması; 9. Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətində (DQMV) Madaqiz hidroelektrik stansiyasının (HES) texniki layihəsi; 10. Naxçıvanda Uzunoba su anbarının texniki layihəsi; 11. Mövcud “Baş Akuşa” nasos stansiyasının yenidən qurulması; 12. Abşeron yarımadasının Binə-Hövsan ərazisində yeraltı suların hidrogeoloji tədqiqi; 13. Quba rayonundakı 12 saylı sovxozda suvarma sisteminin yenidən qurulmasının texni- ki layihəsi; 14. Naxçıvan hidroelektrik stansiyası (HES) layihəsi; 15. Zaqatalada çayçılıq sovxozunun layihəsi; 16. Lənkəran və Astara rayonlarnda Mortso-lyadj və Kaladagiya bataqlıqlarının qurudul- ması və s. 1938-ci ildə Samur çayından Ataçaya kimi Samur-Abşeron kanalının birinci növbəsi olan hissənin, Samur-Dəvəçi kanalının layihə-axtarış işlərinə başlandı. Uzunluğu 110 km, sərfi 26 m 3 /san olan Samur-Dəvəçi kanalının layihəsinin baş mühəndisi Səlimbəyov Cəfər Vahab oğlu idi. Layihənin hazırlanmasında və tikintisində N.A.Leşov, N.Dikov, İ.Voronin, B.Pılnik, V.Kələntərova, B.Silovtsev, B. Vorobyov, İ.Quluzadə, B.Tabasaranski, İ.Kuloşvili və başqa- ları yaxından iştirak etmişlər. Özbəkistanda Böyük Fərqanə kanalının tikintisində istifadə olunmuş “Xalq tikintisi” me- todundan istifadə etməklə, 1939-cu ildə xalq tikintisi adlandırılan Samur-Dəvəçi kanalının tikintisinə başlandı. Bu tikintidə 30 min yerli əhali çalışmışdır. Layihəçilər demək olar ki, iş yerlərini Quba şəhərinə dəyişmişdilər. Kollektivin əsas işçiləri Quba şəhərində yaşamış və kanalın layihə sənədlərini də orada işləmişlər. Layihəçilərin böyük bir qrupu C.V. Səlimbəyov və B.Q Vorobyovun rəhbərliyi ilə kanalın tikintisini aparan təşkilatın sərəncamında olmuşlar. Layihənin işçi cizgiləri birbaşa tikinti aparan inşaatçıların istifadəsinə verilirdi. Tikinti aparılan müddətdə yaranmış çoxsaylı mürəkkəb texniki məsələlər layihəçilərin gərgin əməyi nəticəsində vaxtında öz müsbət həllini tapırdı. “Su – hidrotexniki qurğulara təsir baxımından, sutkanın 86400 saniyəsində də, işləyir” məntiqini qəbul edən layihəçilər hamılılıqla çox böyük fədakarlıqla çalışmışlar. Elan olun- muş xalq tikintisində topoqrafiya və geodeziya qrupunun işçiləri xüsusilə fərqlənmişlər. Ti- kintisi başa çatmış Samur-Dəvəçi kanalı 28 aprel 1940-cı ildə istifadəyə qəbul edildi. Həyat Yüklə 34,69 Mb. Dostları ilə paylaş:
|