Паша Ибиш оьлу Сяфяров

Elnur 
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları 
 
 
48 
Yatağın  ehtiyatları  B+C
1
 
kateqoriyası  üzrə  86,0 mln. ton, C
2
 
kateqoriyası üzrə isə 63,1 mln. ton təşkil edir.  
 
Əmirvar mərmər yatağı 
 
Yataq  Şəmkirçayla  Qoşqarçayın  suayrıcının  qərb  yamacında, 
Əmirvarçayın sağ qolu olan Ağdaşınçayın sağ yamacında 1707,0 
m. yüks
əkliyindən 4,5 km. cənub-qərbdə yerləşir.  
Yatağın  B+C
1
 
kateqoriyası  üzrə  ehtiyatı  3,092  mln.  ton 
hesablamışdır.  
M
əlikli qum yatağı 
 
Z
ərdab rayonu ərazisində  aşkar  edilib.  Faydalı  qum  qatı  Kür 
çayının sol sahili çöküntüləri içərisində yerləşib, 5 m.  dərinliyə 
q
ədər  horizontal  yatımlı  morfoloji  qurluşa  malik  qum  layından 
t
əşkil olunmuşdur. Yataqdakı qumlar incə dənəli qumlar qrupuna 
aiddir.  
Yataqdan  götürülmüş  sınaqların  analizlərinin nəticələrinə  görə 
komponentl
ərin miqdarı aşağıdakı kimi təşkil edir: 
SiO
2
- 47,0-56,6%, 
Al
2
O
3
+TiO
2
- 8,13-14,35%, 
Fe
2
O
3
- 4,56-9,73%, 
CaO+MgO- 6,95-16,28%, 
K
2
O+Na
2
O- 3,1-3,25%, 
SO
3
< 0,01%.  
 
Bayram
lı mis-qızıl təzahürü 
 
Ərtəpə kəndindən 1,5 km. cənub-qərbdə yerləşir. O, şimal-qərb 
istiqam
ətli Bayramlı-Masxitqırılma strukturuna daxil olub, Kvars-
pirit-
xalkopirit  damarcıqları  və  bəzən malaxitləşmə  ilə  müşayiət 
olunan hidrotermal-metasomatik d
əyişmə  zonası  ilə  xarakteriza 
olunur. Bu zona yer s
əthində 700 m.-ə qədər öyrənilmişdir. Onun 
orta  qalınlığı  3,1  m.-dir.  Zonada  misin  miqdarı  0,1-0,90 %, 

---

Elnur 
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları 
 
 
49 
molibdeninki  0,002%,  qızılınkı  0,1-7,8  q/t,  gümüşünkü  isə  6,0-
162 q/t t
əşkil edir.  
 
Pirbulaq mis t
əzahürü 
 
Dağ  Cəyir Çaykənd filiz sahəsinin cənub-qərb hissəsində, 
Pirbulaq k
əndindən 1,5 km.  şimal-şərqdə  və  eyni  adlı  qırılma 
strukturunda yerl
əşir.  Burada  filizli  zona  süxurları  zəngin sulfid 
minerallaşmaları  ilə  müşayiət  olunan  kvars  damarcıqlarından  və 
hidrotermal  metasomatik d
əyişmələrdən ibarətdir.  Zonanın 
öyr
ənilmiş  uzunluğu  750  m,  qalınlığı  isə  4,0-24,0 m.  arasında 
d
əyişir. Burada misin miqdarı 0,16-0,25 %, molibdeninki 0,001-
0,025%, qızılınkı 0,1-4,08 q/t, gümüşünkü isə 0,2-24,0 q\t. təşkil 
edir.  
 
Şimali Daşkəsən kobalt yatağı 
 
Yataq  Daşkəsən dəmir  filizi  yatağından  şimalda,  Daşkəsən 
intruzivinin posmaqmatik prosesl
əri  ilə  əlaqədar  olub,  şimal 
istiqam
ətli  qırılma  strukturlarında  intişar  tapmışdır.  Yataq 1884-
cü ild
ə  “Siemens”  firması  tərəfindən  aşkar  olunmuş  və  həmin 
firma t
ərəfindən  yataqdan  12  ton  kobalt  çıxarılaraq  Almaniyaya 
aparılmışdır.  Azərbaycanda Sovet hakimiyyəti qurulduqdan 
sonra,  Şimali  Daşkəsən  kobalt  yatağında  yenidən kəşfiyyat 
işlərinə  başlanmışdır.  Yataq bir neçə  horizontda  yeraltı  dağ 
qazmaları  ilə  dəqiq öyrənilmiş  və  Dövlət Ehtiyatlar 
Komissiyasında təsdiq olunmuşdur. Yataq bir zamanlar SSRİ-nin 
kobalta olan t
əlabatının 60%-ə qədərini ödəmişdir. Kobalt filizini 
saflaşdırmaq  üçün  yatağın  yanında  filizsaflaşdırma  kombinatı 
tikilmişdir.  Saflaşdırılmış  kobalt  filizi  Rusiyaya  aparılırdı. 
Yatağın  əsas  ehtiyyatları  demək olar ki, tamamilə  çıxarılıb 
aparılmışdır.  
 
 

---

Elnur 
İbiş oğlu Səfərov -Kiçik Qafqazın faydalı qazıntı yataqları 
 
 
50 
Çayk
ənd mis təzahürü 
 
Çayk
ənd  qırılması  boyu  eyni  adlı  qranitoid  intruzivinin  cənub 
t
əmasında yerləşmişdir. Bu filiz təzahürü kvars-sulfidli damar və 
damarcıqlarla müşayiət olunan hidrotermal-metasomatik zonadan 
d
əyişmiş filizli zonadan ibarətdir. Bu zona yer səthində 1,0 km. 
uzunluğunda 4 kəsilişdə və dərinliyə 3 quyu ilə öyrənilmişdir. Bu 
k
əsilişlər üzrə  filizli  intervalların  qalınlıqları  0,5-2,0 m  , misin 
miqdarı  0,20-1,66%, molibdeninki isə  0,005-0,01%, bəzəndə 
0,022%-
ə qədərdir.  
Ağyataq civə yatağı 
 
K
əlbəcər rayonunda yerləşir.  Yataq  əsasən  yuxarı  təbaşir, 
qism
ən  aşağı  təbaşir  çöküntülərindən təşkil  olunmuşdur.  Yuxarı 
t
əbaşir çöküntüləri içərisində aşağı və yuxarı senonun vulkanogen 
çökm
ə  süxurları  iştirak  edir.  Onlar müxtəlif  yaşlı  və  tərkibli 
inturizivl
ərlə və diorit, porfirit, andezit, andezit-dasit daykaları ilə 
yarılmışdır. Burada yuxarı təbaşir çöküntülərinin qalınlığı 650 m.-
ə yaxındır.  
Əsas  filiz  çatdırıcı  struktur  kimi  Ağyataq  atılmasını  və  atılıb 
düşməsini göstərmək olar. O filizləşmədən əvvəl ilkin hidrotermal 
minerallaşma ilə zənginləşmişdir 
Kinovar  minerallaşması  adətən  filiz  çatdırıcı  kanalda  qeyd 
olunmur v
ə  əsas  qırılmalarla genetik cəhətdən  bağlı  olan  və 
onlara  uyğun  yaxud  dioqanal  yerləmiş  xırda  parçalanma 
pozulmalarına malikdir.  
Yataqda civ
ə  filizinin  lokallaşması  üçün  ən  əlverişli  struktur 
düyüml
ər əsas qırılmalarla ikinci dərəcəli kəsişmə yerləridir.  
Civ
ə  filizləşməsinin  paylanmasında  yan  süxurların  dislokasiya 
xüsusiyy
ətinində böyük təsiri olmuşdur. 
 

---