Pedagogika universiteti a. A. Normatov matematika tarixi

Pedagogika universiteti a. A. Normatov matematika tarixi

---

---

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM

VAZIRLIGI 
NIZOMIY NOMIDAGI TOShKENT DAVLAT

PEDAGOGIKA UNIVERSITETI

A.A. NORMATOV 

MATEMATIKA TARIXI 

TOSHKENT – 2007 

---

---

2

Annotatsiya
Matematika tarixi matematikani rivojlanish tarixini, bunda xalqlarning, alohida 
olimlarning va olimlar kollektivining fan taraqqiyotiga qo’shgan hissalarini o’rganishni,
matematik tushunchalarni, qonunlarni paydo bo’lish va ularning fandagi va hayotdagi ro-
lini o’rganish bilan shuғullanadi.
Kitob oliy o’quv yurtlarining matematika mutaxassisliklari yo’nalishi talabalariga 
mo’ljallangan bo’lib, bakalavrlar uchun amaldagi dastur asosida yozilgan. Shuningdek
matematika o’qituvchilari uchun hamda fan tarixi bilan qiziquvchilar uchun ham foydali-
dir.

---

---

3
So’z boshi 

Ma’lumki, ko’pchilik universitetlar va pedagogik institutlari umumta’lim maktabla-
ri akademik litseylar va o’rta maxsus o’quv yurtlari uchun matematika o’qituvchilari
tayyorlash vazifasi yuklatilgan. Bunda ularga mutaxassisliklari bo’yicha o’qitiladigan fan-
larning o’qitilish uslublari va tarixini chuqurroq o’rgatish bosh vazifa qilib qo’yilgan.
O’quvchilarni matematika tarixi, bu boradagi kashfiyotlar bilan tanishtirish, matematik 
tushunchalarni va qonuniyatlarni ro’yobga kelishda ayrim olimlarning, olimlar jamoasin-
ing va xalqlarning roli bilan tanishtirish ularning dunyo qarashini shakllantirishda, mate-
matikaga bo’lgan qiziqishlarini oshirishda muhim ahamiyatga ega bo’lib, kasbiy tayyor-
garliklarini shakllanishda muhim rolь o’ynaydi. 
Kitob matematika fani tarixiga baғishlangan bo’lib, unda matematika fani paydo
bo’lishidan to uning turli sohalarini shakllanishi va rivojlanishi to’ғrisida ma’lumotlar be-
rilgan, buyuk matematik olimlarning hayoti va fanda erishgan yutuqlari, ular yaratgan na-
zariyalar va fan taraqqiyotiga qo’shgan hissalari tahlil qilingan. 
Shuningdek hozirgi zamon o’zbek olimlarining hayoti va fan rivojiga qo’shgan
hissalari haqida ham ma’lumotlar berilgan. 

---

---

4
Mundarija 

So’z boshi

I bob. Matematika rivojlanishining birinchi davri .................................. 
1-§. Matematika tarixini dasturi va uslubi……………………….....
2-§. Son tushunchasini shakllanishi va rivojlanishi.......................... 
3-§. Qadimgi xalqlarda matematik tushunchalar...................................
II bob. Matematika rivojlanishining ikkinchi davri ................................ 
1-§. Yunon matematikasi.......................................................................
2-§. Yunon matematikasida asosiy uch muammoning hal qilini-

shi.........................................................................................................

3-§. Yunon matematikasini deduktiv fan sifatida shakllanishi. Evklidning 
«Boshlanғichlari»................................................................................
4-§. Yunon matematiklari hayoti va ijodidan namunalar…………… 
5-§. O’rta aslarda O’rta Osiyo va Yaqin Sharq matematikasi…………. 

6-§. O’rta asr O’rta Osiyo allomalari hayoti va ijodidan namunalar.

7-§.Samarqand ilmiy maktabi............................................................ 

8-§. O’rta asr uyғonish davrida Evropa matematikasi....................... 

III bob.Matematika rivojlanishining uchinchi davri................................
1-§. O’zgaruvchi miqdorlar matematikasi........................................... 

2-§. Differentsial va integral xisobi.............................................

3-§.XVIII asr oxiri va XIX asr boshlarida matematika. Matemati- 
kaning turli bo’limlarining paydo bo’lishi………………………..
4-§. Noevklid geometriya.................................................................... 

5-§. XIX- XX asrlarda Rossiya matematikasi.................................... 

IV bob. Hozirgi zamon o’zbek matematiklari qayoti va ijodidan namunalar
Adabiyot………………………………………………………………………. 

---

---

5