Ayın o biri üzü
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
115
təşəkkür alması ilə deyil, hər zaman əməliyyatlarda həmin
həkimi müşayət etməsi ilə nəticələnmiş oldu. Tez bir za-
manda cərrahiyə əməliyyatlarına asistent kimi dəvət alan
Mətin həkim-cərrah kimi yetişmək üçün əlverişli imkan
əldə etmiş oldu. Onun belə imkanın hər kəsə nəsib olma-
dığını anlaması, bu imkandan bacardığı qədər yararlan-
ması üçün bütün gücünü ortaya qoyması əsas əməliyyatçı
həkimlərin nəzərindən qaçmırdı. Hələ tələbə olan bu gən-
cin gələcəyin böyük cərrahları siyahısında yer alacağına
şübhə yox idi. Bir baxışdan nə etmək lazım olmasını başa
düşməsi, vaxtında müdaxiləyə hazır olması onun haqqın-
da bu sözləri deməyə imkan verirdi.
* * *
Artıq nişanlanmışdılar. Culinin evlənmə təkidinə bax-
mayaraq, Mətin onu razı sala bilmişdi ki, o, ali təhsilini başa
vursun, sonra evlənsinlər. Əslində Culi onun Almaniyada qal-
masının problem olmaması üçün gözləməməyi üstün tutur-
du. Çünki, təhsilini başa vurandan sonra onun burda qalması
müşkül məsələ olacaqdı. Almaniya birləşdiyi üçün SSRİ ilə
razılığa gəlinmişdi ki, artıq oxuyan tələbələr, ali məktəblərini
bitirənədək təhsil haqqı da köhnə qaydada ödənilməklə, təh-
sillərinin davam etdirə bilərlər və sonra əvvəl olduğu tək hər
kəs öz ölkəsinə qayıtmalı idi. Culi buna görə çox narahat idi.
Ancaq Mətini də başa düşməyə çalışırdı. Artıq bir şey qalma-
mışdı. Səbirsizliklə yayı gözləyirdilər.
Dövrün böyük imperiyası getdikcə öz sonluğuna yaxınla-
şırdı. Ancaq tarix boyunca hər bir imperiya dağılma dövrün-
də özündən sonra dərin izlər buraxan, tarixin yaddaşından
heç vaxt silinməyəcək vəhşiliklər törədən tiranlığa çevrilir.
Despotizmin tiranlığı isə xalqlara nə qədər böyük bədbəxtlik
bəxş edirsə, özünə də o qədər nifrət qazanır. Nyutonun qanu-
nunda olduğu kimi: “Təsir əks təsirə bərabərdir. ” Mətinin də
xalqı tiranlığın vəhşiliyindən qurtula bilmədi.
Pərviz Nuri
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~
116
Soyuq yanvar günü səhər havasının şaxtası yerdə otur-
muş qarın bu gün də əriməyəcəyindən xəbər verirdi. Ayaq
altında qalan qarın xışıltısı
ona zövq verdiyindən yataqxa-
nanın qarşısında bir az gəzişməyi qərara aldı. Heç ikinci
dövrəni vurmamışdı kı, üzbəüz yataqxanada qalan tanıdı-
ğı tələbələrdən biri ona yaxınlaşdı:
– Mətin nə məsələdir? Dünən gecə xəbərlərində srağa-
gün axşam saatlarında Bakıda baş verən qırğından danı-
şırdılar. Çox sayda dinc əhalinin ölümündən xəbər verdilər.
Şəhərə girmiş əksəriyyəti ruslardan ibarət SSRİ qoşunları
şəhəri xarabalığa çevirmiş, şəhərdə komendant rejimi tətbiq
edilmişdir.
Mətini sanki elektrik cərəyanı vurmuşdu. Yerində do-
nub qalmış, tərpənmirdi. Axı bu necə ola bilərdi? Uzun
illərin dostluğu bir gecədə necə düşmənçiliyə çevrilə bil-
mişdi? Özü öz suallarına cavab tapa bilmədi. O, bir-neçə
dəqiqəlik
sükutdan sonra, ancaq bu sözləri deyə bildi:
– Doğrudan deyirsən?
* * *
Bura gəldiyindən bəri vətəni üçün necə darıxdığını,
Vətən sevgisinin nə olduğunu daha çox hiss etməyə başla-
mışdı. Bəlkə əvvəllər onun buna yetərincə zamanı olmamış-
dı? Yaxud da, bəlkə bu sevgini hiss etmək üçün Vətənində xoş
gün görməsi lazım idi? Ancaq yox. Bu hissin xoş günlə heç
bir əlaqəsi yox idi. Buna əmin idi. Çünki bu barədə artıq dü-
şünmüşdü. Yaşadığı yerə bağlı olmaq, onu qorumaq hissi tək
insanlara aid deyil. Bu, bütün canlılarda belədir. Ancaq fərq
ondadır ki, insanda bu hiss ağıla, dərketməyə, heyvanlarda
isə instiktə dayanır. Ara -sıra uşaqlığı keçən doğma yerləri,
sonra Bakını, oxuduğu məktəbi, hətta qaldığı otağı belə bir
anlıq görmək istəyi güc gəlirdi.
Ölkəsində baş verən son hadisələr onu çox narahat edir-
di. Bu hissi özü də başa düşmürdü. Nə əldə etmək istədiyi-