Pismo ( przejęte od Fenicjan)

pismo ( przejęte od Fenicjan)

• pismo ( przejęte od Fenicjan)

• epika – poematy Homera

• liryka

• sympozjony

• dramat

• igrzyska panhelleńskie ( Olimpia)

• porządki architektoniczne ( dorycki i joński)

• Początki filozofii ( jońska filozofia przyrody)

szczytowy rozwój greckiej tragedii i komedii

• szczytowy rozwój greckiej tragedii i komedii

• określenie kanonu rzeźby

• architektoniczny porządek koryncki

• rozkwit retoryki

• rozkwit filozofii

• narodziny greckiej historiografii

Politeizm – wiara w wielu bogów

• Politeizm – wiara w wielu bogów

• Antropomorfizm – ludzka postać i charakter ( jedynie Mojra- Przeznaczenie nie miała postaci ludzkiej)

• Bogowie byli nieśmiertelni i piękni

• Bóstwa nie były wszechmocne, każdy posiadał władzę w określonej sferze działania i musiał się liczyć z innymi bogami

• Hierarchiczność bóstw( choć nie znaczyło to o randze boga w poszczególnych państwach), często ze sobą skłóconych

• Brak „świętych ksiąg” i klasy kapłańskiej( kult religijny sprawowali wyznaczeni urzędnicy lub ojcowie rodzin

• Siedzibą bogów była góra Olimp

• Między światem bogów i ludzi umieszczali Grecy całe mnóstwo bóstw niższego rzędu:

• drzewa zamieszkiwały nimfy zwane driadami

• źródła – najady

• ukwiecone łąki – lemoniady

• Ze związku bogów i Ziemianek rodzili się tzw. herosi

narodziła się z piany morskiej zroszonej krwią Uranosa

• narodziła się z piany morskiej zroszonej krwią Uranosa

• bogini miłości zmysłowej i piękna

• główne ośrodki kultu: Cypr, Azja Mniejsza, Ateny

bóg obrzędów oczyszczających, wróżbiarstwa

• bóg obrzędów oczyszczających, wróżbiarstwa

• patron młodzieży

• i opiekun sztuk

• chronił ludzi przed złem, chorobami, jednocześnie przypisywano mu zsyłanie zaraz

• i powodowanie nagłej śmierci

• główne ośrodki kultu: zasięg ogólnogrecki, ważniejszymi ośrodkami były Olimpia i Delfy( siedziba wyroczni)

bóg krwawej wojny i szału wojennego ogarniającego walczących na polu bitwy

• bóg krwawej wojny i szału wojennego ogarniającego walczących na polu bitwy

• podczas wojen towarzyszyli mu synowie: Fotos(Strach) i Deimos (Trwoga) oraz córka lub siostra, Eros (Niezgoda)

Córka Zeusa i Latony

• Córka Zeusa i Latony

• Bogini łowów

• Jej atrybutami były łuk i strzały, a ulubionym zwierzęciem łania

• Kult w Sparcie, Arkadii, świątynia w Efezie uważana za jeden z cudów świata

narodziła się z głowy Zeusa

• narodziła się z głowy Zeusa

• początkowo była boginią władców i pałaców monarszych

• później opiekunka miast(główne bóstwo Aten)

• patronka mądrości, małżeństw, wojny sprawiedliwej, strategii i podstępów wojennych

• główne ośrodki kultu: Ateny

bogini ziemi uprawnej, zbóż i życia osiadłego

• bogini ziemi uprawnej, zbóż i życia osiadłego

• uczestnicy misteriów ku czci Demeter uzyskiwali pewność szczęśliwego życia po śmierci

• główny ośrodek kultu: Eleusis

bóg wina i ekstazy religijnej

• bóg wina i ekstazy religijnej

• opiekun wegetacji roślin

• uroczystości ku jego czci (Dionizje) były najważniejszym świętem Aten

bóg świata zmarłych i podziemi, uważany za surowego i bezlitosnego

• bóg świata zmarłych i podziemi, uważany za surowego i bezlitosnego

• główne ośrodki kultu: nie miał własnego kultu ani świątyń

pierwotnie bóg ognia

• pierwotnie bóg ognia

• opiekun kowalstwa, rzemieślników

• wykuł m.in. zbroję Achillesa, pioruny Zeusa, wóz Heliosa, strzały dla Erosa

• głownie ośrodki kultu: wyspa Lemnos

siostra i małżonka Zeusa

• siostra i małżonka Zeusa

• patronowała małżeństwu, wierności małżeńskiej, kobietom zamężnym

• główne ośrodki kultu: Argos

siostra Zeusa i Hery

• siostra Zeusa i Hery

• opiekunka ogniska domowego, podróżnych, nowożeńców i sierot

• była najłagodniejsza z bogów ( nigdy nie brała udziału w sporach)

opiekun dróg, podróżnych, wychowania młodzieży męskiej

• opiekun dróg, podróżnych, wychowania młodzieży męskiej

• posłaniec bogów i przewodnik dusz do świata zmarłych

• uważany za bóstwo płodności i opiekun pasterzy i złodziei

• główne ośrodki kultu: czczony głownie w gimnazjach męskich

sprawował władzę nad morzami

• sprawował władzę nad morzami

• patron żeglarzy i rybaków

bóg zjawisk atmosferycznych

• bóg zjawisk atmosferycznych

• opiekun rodziny i państwa

• poręczyciel przysiąg i układów

• główne ośrodki kultu: Olimpia i Dodona

FILOZOFIA – filo” miłuję” i sofia: „mądrość” proces - zbliżania się ku mądrości, droga prowadząca ku mądrości.

• FILOZOFIA – filo” miłuję” i sofia: „mądrość” proces - zbliżania się ku mądrości, droga prowadząca ku mądrości.

• Poszukiwanie odpowiedzi na pytania:

• czym jest świat i jak powstał

• czym są bogowie i ludzie

• na czym polega cnota

• jak powinno się postępować w życiu prywatnym i publicznym

W starożytnej Grecji wyłoniły się – uprawiane do dziś – główne działy filozofii:

• W starożytnej Grecji wyłoniły się – uprawiane do dziś – główne działy filozofii:

(gr. λόγος, logos - rozum) – nauka o sposobach poprawnego myślenia

• (gr. λόγος, logos - rozum) – nauka o sposobach poprawnego myślenia

(gr. aisthetikos - dosł. 'dotyczący poznania zmysłowego', ale też 'wrażliwy') – nauka o pięknie i przeżyciach z nim związanych.

• (gr. aisthetikos - dosł. 'dotyczący poznania zmysłowego', ale też 'wrażliwy') – nauka o pięknie i przeżyciach z nim związanych.

(z gr. ἦθος ethos - "zwyczaj") – nauka o ludzkich obyczajach, o dobru i złu.

• (z gr. ἦθος ethos - "zwyczaj") – nauka o ludzkich obyczajach, o dobru i złu.

(gr. τα μετα τα φυσικά ta meta ta physika – "to, co po fizyce/ponad fizyką„) – nauka o pierwszych zasadach, podstawach bytu.

• (gr. τα μετα τα φυσικά ta meta ta physika – "to, co po fizyce/ponad fizyką„) – nauka o pierwszych zasadach, podstawach bytu.

(od gr. ψυχή psyche = dusza, i λόγος logos = słowo, myśl, rozumowanie) – nauka o duszy (dziś odrębny dział nauki).

• (od gr. ψυχή psyche = dusza, i λόγος logos = słowo, myśl, rozumowanie) – nauka o duszy (dziś odrębny dział nauki).

pramaterią jest woda; wysnuł ten wniosek na podstawie potocznych obserwacji, według których woda jest ośrodkiem życia, z wody wywodzi się życie, a dzięki temu, że zmienia stany skupienia - występuje w każdej formie

• pramaterią jest woda; wysnuł ten wniosek na podstawie potocznych obserwacji, według których woda jest ośrodkiem życia, z wody wywodzi się życie, a dzięki temu, że zmienia stany skupienia - występuje w każdej formie

Pratworzywem z którego zbudowano świat jest powietrze

• Pratworzywem z którego zbudowano świat jest powietrze

uznał ogień za zasadę świata, bo dynamika tego żywiołu odzwierciedla obraz świata –

• uznał ogień za zasadę świata, bo dynamika tego żywiołu odzwierciedla obraz świata –

• uważał, że istotą świata jest ruch – zmienność rzeczy i zjawisk - był prekursorem dialektyki - walka przeciwieństw powoduje rozwój świata - "panta rei" – wszystko płynie, gdyż nie ma trwałych rzeczy - nic nie zdarza się dwa razy - wszystko ulega ciągłej zmianie

Podstawą istnienia natury jest ciągły ruch materialnych, niepodzielnych i wiecznych cząsteczek(atomów), których połączenie daje w efekcie różnorodne substancje. Głosił etyczny postulat zachowania umiaru.

• Podstawą istnienia natury jest ciągły ruch materialnych, niepodzielnych i wiecznych cząsteczek(atomów), których połączenie daje w efekcie różnorodne substancje. Głosił etyczny postulat zachowania umiaru.

„ Człowiek jest miarą wszechrzeczy”

• „ Człowiek jest miarą wszechrzeczy”

• wszystkie sądy są subiektywne, zależne od potrzeb jednostki (relatywizm)

• „ każdemu twierdzeniu można przedstawić równie uzasadnione twierdzenie z nim sprzeczne” – nie ma jedynej, obiektywnej prawdy ( sceptycyzm)

- wybitna umysłowość - w oczach przeciętnego Ateńczyka zwykły dziwak

• - wybitna umysłowość - w oczach przeciętnego Ateńczyka zwykły dziwak

• - w młodości rzeźbiarz

• - szybko porzucił ten zawód i zajął się bezpłatną uliczną działalnością jako nauczyciel - oskarżony przez władze o herezję, demoralizację młodzieży, krzewienie ateizmu - skazany na śmierć przez wypicie cykuty - ogromne poczucie wolności w głoszeniu własnych poglądów - w mowie obrończej jego oskarżyciele stali się oskarżonymi

- jego poglądy upowszechnił Platon (dialogi filozoficzne) - jego zdaniem cnota jest dobrem bezwzględnym, a jej istotą jest poznanie – wiedza - uświadomienie sobie własnej niewiedzy jest początkiem wędrówki człowieka ku szczęściu i zdobyciu wiedzy - uczył ludzi myślenia i dedukcji, aby dojść do prawdy - drogą dialogu doprowadzał do ostatecznych wniosków

• - jego poglądy upowszechnił Platon (dialogi filozoficzne) - jego zdaniem cnota jest dobrem bezwzględnym, a jej istotą jest poznanie – wiedza - uświadomienie sobie własnej niewiedzy jest początkiem wędrówki człowieka ku szczęściu i zdobyciu wiedzy - uczył ludzi myślenia i dedukcji, aby dojść do prawdy - drogą dialogu doprowadzał do ostatecznych wniosków

„Poznaj samego siebie”.

• „Poznaj samego siebie”.

• „Pierwszym warunkiem szczęścia jest rozsądek”.

• „Błąd jest przywilejem filozofów, tylko głupcy nie mylą się nigdy”.

Konieczność wyrzeczenia się wszelkich dóbr materialnych i życie zgodne z naturą

• Konieczność wyrzeczenia się wszelkich dóbr materialnych i życie zgodne z naturą

- ważnymi cnotami są przyjaźń oraz sprawiedliwość - przedmiotem poznania jest realne istnienie rzeczywistości - stworzył koncepcję człowieka jako istoty społecznej - przekształcił i usystematyzował teorię idei Platona

• - ważnymi cnotami są przyjaźń oraz sprawiedliwość - przedmiotem poznania jest realne istnienie rzeczywistości - stworzył koncepcję człowieka jako istoty społecznej - przekształcił i usystematyzował teorię idei Platona

„Przyjacielem mi Plato, drogi Sokrates, ale jeszcze droższa prawda”.

• „Przyjacielem mi Plato, drogi Sokrates, ale jeszcze droższa prawda”.

• „Kto kocha mity, jest w jakimś stopniu filozofem”.

• „Nie poznamy prawdy, nie znając przyczyny”.

a2+b2=c2

• a2+b2=c2

•  

•  

• Jeśli trójkąt jest prostokątny, to suma kwadratów długości przyprostokątnych jest równa kwadratowi przeciwprostokątnej.

•  

„Liczba jest istotą wszystkich rzeczy”.

• „Liczba jest istotą wszystkich rzeczy”.

• „Nie łatwo iść przez życie kilkoma drogami jednocześnie”

• „Natura jest wszędzie taka sama”.

Historiografia (z gr. Historia + grapho – pisać) – dział piśmiennictwa, obejmujący gatunki historyczne. Historiografia to inaczej określenie całokształtu pracy historyka razem z jej rezultatem, czyli produkcją dziejopisarską.

• Historiografia (z gr. Historia + grapho – pisać) – dział piśmiennictwa, obejmujący gatunki historyczne. Historiografia to inaczej określenie całokształtu pracy historyka razem z jej rezultatem, czyli produkcją dziejopisarską.

Autor wiekopomnego dzieła historycznego pt. Dzieje (Historiai1)), w którym przedstawił historię wojen grecko-perskich (do bitwy pod Platejami) jako przejawy odwiecznego konfliktu między Europą a Azją. Oprócz faktów politycznych podał szereg wiadomości dotyczących życia i obyczajów mieszkańców. W dziele jego widać zaczątki krytyki historycznej. Herodot zastanawiał się nad wiarygodnością źródeł, w przypadku istnienia kilku wersji tego samego wydarzenia podawał je wszystkie, sąd o nich pozostawiając najczęściej czytelnikowi, uznawał wprawdzie wiadomości zawarte w mitach, odrzucił jednak element cudowności. Był człowiekiem głęboko religijnym i wierzył, że bogowie karzą za zbrodnie i kierują biegiem historii.

• Autor wiekopomnego dzieła historycznego pt. Dzieje (Historiai1)), w którym przedstawił historię wojen grecko-perskich (do bitwy pod Platejami) jako przejawy odwiecznego konfliktu między Europą a Azją. Oprócz faktów politycznych podał szereg wiadomości dotyczących życia i obyczajów mieszkańców. W dziele jego widać zaczątki krytyki historycznej. Herodot zastanawiał się nad wiarygodnością źródeł, w przypadku istnienia kilku wersji tego samego wydarzenia podawał je wszystkie, sąd o nich pozostawiając najczęściej czytelnikowi, uznawał wprawdzie wiadomości zawarte w mitach, odrzucił jednak element cudowności. Był człowiekiem głęboko religijnym i wierzył, że bogowie karzą za zbrodnie i kierują biegiem historii.

„Herodot z Halikarnasu przedstawia tu wyniki swoich badań, żeby ani dzieje ludzkości z biegiem czasu nie zatarły się w pamięci, ani wielkie i podziwu godne dzieła, jakich bądź Grecy, bądź barbarzyńcy dokonali, nie przebrzmiały bez echa, między innymi szczególnie wyjaśniając, dlaczego oni ze sobą walczyli”

• „Herodot z Halikarnasu przedstawia tu wyniki swoich badań, żeby ani dzieje ludzkości z biegiem czasu nie zatarły się w pamięci, ani wielkie i podziwu godne dzieła, jakich bądź Grecy, bądź barbarzyńcy dokonali, nie przebrzmiały bez echa, między innymi szczególnie wyjaśniając, dlaczego oni ze sobą walczyli”

Główne dzieło – „Wojna peloponeska”

• Główne dzieło – „Wojna peloponeska”

• odrzuca wiarę w interwencję bogów w bieg dziejów; jego zdaniem historią kierują ludzie zgodnie ze swoimi interesami, których ujawnienie należy do zadań historyka. Zasługą Tukidydesa jest stworzenie zasad krytyki źródeł. Tukidydes pierwszy potraktował historię jako naukę, która powinna dostarczyć obiektywnych wiadomości o przeszłości. Dążenie do ujmowania opisywanych wypadków w ich związku przyczynowym oraz krytyczny stosunek do wykorzystywanych źródeł

„Jednakże nie zbłądziłby ten, kto na podstawie wyżej przytoczonych dowodów nabrał przekonania, że właśnie tak było, jak to przedstawiłem, i nie powinien ufać poetom, którzy wyolbrzymiali przeszłość, ani też […] [dawniejszym pisarzom], którzy przedstawiali w sposób raczej interesujący niż prawdziwy. Są to bowiem rzeczy niedające się udowodnić i takie, z których wiele zostało z czasem przeniesionych między baśnie. Słuszne byłoby tedy mniemanie, że osiągnąłem, opierając się na oczywistych dowodach, rezultaty wystarczające[…]. Jeśli chodzi o słuchaczy, to dzieło moje, pozbawione baśni, wyda im się może mniej interesujące, lecz wystarczy mi, że jeśli uznają je za pożyteczne ci, którzy będą chcieli poznać dokładnie przeszłość i wyrobić sobie sąd o takich samych lub podobnych wydarzeniach, jakie zgodnie ze zwykłą koleją spraw ludzkich mogą zajść w przyszłości. Dzieło moje jest bowiem dorobkiem o nieprzemijającej wartości, a nie utworem dla chwilowego popisu”

• „Jednakże nie zbłądziłby ten, kto na podstawie wyżej przytoczonych dowodów nabrał przekonania, że właśnie tak było, jak to przedstawiłem, i nie powinien ufać poetom, którzy wyolbrzymiali przeszłość, ani też […] [dawniejszym pisarzom], którzy przedstawiali w sposób raczej interesujący niż prawdziwy. Są to bowiem rzeczy niedające się udowodnić i takie, z których wiele zostało z czasem przeniesionych między baśnie. Słuszne byłoby tedy mniemanie, że osiągnąłem, opierając się na oczywistych dowodach, rezultaty wystarczające[…]. Jeśli chodzi o słuchaczy, to dzieło moje, pozbawione baśni, wyda im się może mniej interesujące, lecz wystarczy mi, że jeśli uznają je za pożyteczne ci, którzy będą chcieli poznać dokładnie przeszłość i wyrobić sobie sąd o takich samych lub podobnych wydarzeniach, jakie zgodnie ze zwykłą koleją spraw ludzkich mogą zajść w przyszłości. Dzieło moje jest bowiem dorobkiem o nieprzemijającej wartości, a nie utworem dla chwilowego popisu”

Igrzyska panhelleńskie – organizowane dla wszystkich Hellenów, w ośrodkach religijnych o szczególnym znaczeniu dla wszystkich Greków:

• Igrzyska panhelleńskie – organizowane dla wszystkich Hellenów, w ośrodkach religijnych o szczególnym znaczeniu dla wszystkich Greków:

• w Olimpii ( od 776 r. p.n.e.) ku czci Zeusa

• w Delfach ku czci Apollona Pytyjskiego

• na Przesmyku Korynckim ku czci Posejdona

• w Nemei na Peloponezie ku czci Zeusa

- bieg na 1 stadion (analogiczny do dzisiejszego bieg na 200m) – zawodnicy na tym dystansie najwyższą szybkość: do 15 olimpiady biegali w luźnych strojach , później nago, start ułatwiały im kamienne progi. - bieg na 2 stadiony ( współczesne 400m) – bieg ten odbywał się wzdłuż stadiony i z powrotem, wymagał od zawodnika poza szybkością także zwrotności. - bieg długi – dystans tego biegu mógł być równy od 7 do 24 długości stadionu; powstanie tych biegów związane było z szybkimi posłańcami, których zadaniem było przenoszenie ważnych wiadomości ( najsłynniejszy z nich był ten, który przyniósł do Aten wiadomość o zwycięstwie pod Maratonem w 490 r.p.n.e nad Persami) - pięciobój (pentatlon) składał się z biegu, skoku w dal, rzutu dyskiem, rzutu oszczepem i zapasów, wymagał od zawodnika wysokiej wszechstronnej sprawności, dlatego był bardzo ceniony - pięściarstwo – było uprawiane już w czasach achajskich, o czym nadmienia w swoich poematach Homer, zawodnicy – Pięściarze używali specjalnych psaków skórzanych chroniących ręce, walki odbywały się na otwartej przestrzeni, bez przerw aż do rozstrzygnięcia - wyścigi rydwanów – wyścigowe rydwany były dwukołowe, miały po obu stronach zabezpieczenia, nagrodę za zwyciestwo otrzymywał nie „kierowca”, lecz właściciel koni ( podobie jak w wyścigach konnych) - bieg hoplitów – początkowo biegi te odbywały się w pełnym uzbrojeniu, później zrezygnowano kolejno z nagolannic i włóczni i zawodnik biegł już tylko z tarczą – konkurencja ta stopniowo swój właściwy charakter. - pankration – połączenie zapasów z pięściarstwem, jedna z najcięższych konkurencji olimpijskich

• - bieg na 1 stadion (analogiczny do dzisiejszego bieg na 200m) – zawodnicy na tym dystansie najwyższą szybkość: do 15 olimpiady biegali w luźnych strojach , później nago, start ułatwiały im kamienne progi. - bieg na 2 stadiony ( współczesne 400m) – bieg ten odbywał się wzdłuż stadiony i z powrotem, wymagał od zawodnika poza szybkością także zwrotności. - bieg długi – dystans tego biegu mógł być równy od 7 do 24 długości stadionu; powstanie tych biegów związane było z szybkimi posłańcami, których zadaniem było przenoszenie ważnych wiadomości ( najsłynniejszy z nich był ten, który przyniósł do Aten wiadomość o zwycięstwie pod Maratonem w 490 r.p.n.e nad Persami) - pięciobój (pentatlon) składał się z biegu, skoku w dal, rzutu dyskiem, rzutu oszczepem i zapasów, wymagał od zawodnika wysokiej wszechstronnej sprawności, dlatego był bardzo ceniony - pięściarstwo – było uprawiane już w czasach achajskich, o czym nadmienia w swoich poematach Homer, zawodnicy – Pięściarze używali specjalnych psaków skórzanych chroniących ręce, walki odbywały się na otwartej przestrzeni, bez przerw aż do rozstrzygnięcia - wyścigi rydwanów – wyścigowe rydwany były dwukołowe, miały po obu stronach zabezpieczenia, nagrodę za zwyciestwo otrzymywał nie „kierowca”, lecz właściciel koni ( podobie jak w wyścigach konnych) - bieg hoplitów – początkowo biegi te odbywały się w pełnym uzbrojeniu, później zrezygnowano kolejno z nagolannic i włóczni i zawodnik biegł już tylko z tarczą – konkurencja ta stopniowo swój właściwy charakter. - pankration – połączenie zapasów z pięściarstwem, jedna z najcięższych konkurencji olimpijskich