План: İctimaiyyətlə əlaqənin mahiyyəti, forma və metodları



Yüklə 135,11 Kb.
tarix16.11.2017
ölçüsü135,11 Kb.
#10575

MÖVZU 8. ICTIMAIYYƏTLƏ ƏLAQƏ (PABLIK RILEYŞNZ)

План:

1. İctimaiyyətlə əlaqənin mahiyyəti, forma və metodları.

2. «Pablik Rileyşnz» konsepsiyası, onun əsas funksiya­ları və həyata keçirilməsinin təşkilati formaları
1. İctimaiyyətlə əlaqənin mahiyyəti, forma və metodları

Müəssisənin istehsal-satış problemlərinin həll edil­mə­­sində ictimaiyyətlə işgüzar əlaqənin yaradılması ol­duqja mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Belə əlaqələrin ol­ma­ması, ictimaiyyətin müəssisənin fəaliyyəti haqqında ki­fayət qədər informasiya əldə etməsinə imkan vermir, bəzən isə müəssisə və yaxud onun məhsulu haqqında düzgün olmayan fikir forma­laşır. Deməli, keyfiyyətli məh­sul istehsal etmək, marketinq fəaliyyətini həyata ke­çirmək, istehsal-satış fəaliyyətinin səmərəli nəticələrinə nail olmaq üçün kifayət deyildir. Əgər istehsalçı ictima­iyyət tərəfindən düzgün qəbul edilməzsə, onda ən key­fiyyətli məhsulu belə satılmaya bilər. Odur ki, ictimaiyyətə müəssisə və onun məhsulu haqqında kifayət qədər infor­masiya ötürülməlidir. Bu işin həyata keçirilməsi istiqa­mətlərindən biri də ictimaiyyətlə əlaqə yaradılmasından ibarətdir. Firmalar yalnız malgöndərənlərlə, vasitəçilərlə və müştərilərlə deyil, eyni zamanda müxtəlif, geniş ictimai kütlələrlə də xoş münasibətlər yaratmağa çalışmalıdırlar. Əğər firmanın məhsullarının istehlakçıları olmayan içtimai kütlələr firma və onun məhsulu haqqında mənfi fikirdədirlərsə, bu fikirlər eyni zamanda real və potensial alıcılara da öz təsirini göstərə bilər.

Firmaya xoş münasibətlərin yaradılmasında, onun imicinin yüksəldilməsində ictimaiyyətlə əlaqə tədbirlərilə yanaşı institusional reklam, o cümlədən, imic reklamı da xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Onların sayəsində firmanın fəaliyyət sahəsi və fərdiliyi ictimaiyyətə çatdırılır, firma ilə ictimaiyyət arasında inam və anlaşma meylləri gücləndirilir. Bu tip reklamların əsas məqsədi istehlakçıların diqqətini firmanın özünə, onun cəmiyyətə göstərdiyi xidmətlərə, verdiyi faydalara, dəyərlər sisteminə cəlb etməkdən ibarətdir.

İctimaiyyətlə əlaqələr üzrə həyata keçirilən tədbirlərin firmanın marketinq fəaliyyətinə təsirini təmin edən bir sıra amillər mövcuddur: - psixoloji, sosial, mədəni – etik amillər və insan amili. Bu tip amillərin nəzərə alınması ictimaiyyətlə əlaqələrin təsirini və səmərəliliyini artırmağa, bu sahədə daha yaxşı nəticələr əldə etməyə imkan verir.

İctimaiyyətlə əlaqələrin yaradılmasında bir sıra prinsiplərə xüsusi diqqət yetirilir. İngilis sosioloqu Sem Blek aşağıdakı prinsiplərin nəzərə alınmasını məqsədəuyğun hesab edir:

- İnformasiyanın açıqlığı. Bu prinsip ictimaiyyətlə əlaqələrin qarşılıqlı səmərə və qoruma əsasında formalaşmasında mühüm rol oynayır.

- Kütləvi düşüncələrin obyektiv qanunauyğunluqlarına əsaslanmaq. İnsanlar, təşkilatlar, firmalar və ictimaiyyət arasındakı münasibətlərin obyektivliyi.

- Firmanın ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə müvafiq strukturunun müntəzəm olaraq yenidın qurulması və təkmılləşdirilməsi. Bu prinsip bazarda və cəmiyyətdə baş verən dəyişikliklərə uyğunlaşmağa və onların mənfi təsirini aradan qaldırmağa imkan verir.

- Fərdi şəxslərə, onların professionallığına, yaradıcılıq imkanlarına, hüquq-larına, öz fikirlərini söyləmək və mövqelərini qorumaq cəhdlərinə hörmətlə yanaşmaq. Kadr siyasətinin əsasını təşkil edən bu prinsipdən firmanın kommersiya müvəffəqiyyəti çox asılı olur.

- Gənc mütəxəssislərin və ya təqaüdə çıxmazdan öncə təcrübəli, qocaman kadrların mənəvi və material cəhətdən mükafatlandırılması.

- Əhalinin müxtəlif təbəqələrinə pulsuz məsləhətlər verilməsi, evdə yardım edilməsi.

- Bazar dövriyyəsinin bütün iştirakçıları üçün qarşılıqlı səmərəli münasibət-lərin yaradılması və resurslarla təmin olunma hesabına sponsorluğun həyata keçirilməsi.

- İctimaiyyətlə əlaqələr üzrə çalışan hər bir mütəxəssisdə firmanın yüksək korporasiya mədəniyyətinə, etik dəyərlərinə dərin inam hissinin aşılanması. Korporativ sosial məsuluyyət hissinin formalaşdırılması firmalara problemləri vaxtında aşkar etməyə, onları təhlil etməyə, müvafiq tədbirlər hazırlayıb həyata keçirməyə, kommersiya fəaliyyətinin prioritet istiqamətlərini müəyyənləşdirməyə, strateji fəaliyyət proqramlarını, o çümlədən, içtimaiyyətlə əlaqələr üzrə proq-ramları işləyib hazırlamağa və mərhələlərlə həyata keçirməyə, nəticələri düzgün qiymətləndirməyə kömək edir.

İctimaiyyətlə əlaqələr üzrə fəaliyyətin müxtəlif cəhətləri, spesifik xüsusiy-yətləri mövcuddur və onlar tədbirlərin hazırlanıb həyata keçirilməsi zamanı nəzərə alınırlar:

1.İctimaiyyət tərəfindən firmaya qarşı xoş münasibətlərin formalaşması, firmanın korporativ sosial mədəniyyətinin və əsas istiqamətlər üzrə fəaliyyətinin nəticələrinin müsbət qiymətləndirilməsi.

2.Firmadaxili xoş mühitin yaradılması və hətta qanuni olmuş olsa belə, cəmiyyətin maraqlarına uyğun gəlməyən fəaliyyət istiqamətlərindən və hərəkətlər-dən imtina edilməsi hesabına firmanın mövcud, formalaşmış imicinin qorunub saxlanılması.

3.Firma daxilində və ondan kənarda qarşılıqlı münasibətlərin formalaşma-sında psixoloji təsirin elə forma və metodlarından istifadə edilir ki, o hər bir mütəxəssisdə korporativ sosial məsuliyyət formalaşdırmağa, cəmiyyətin mənafe-yinə uyğun fəaliyyət göstərməyə imkan versin.

İctimaiyyətlə əlaqə yaradılması prosesinin əsasını təbliğat təşkil edir.

Təbliğat müəssisənin qarşısında qoyulan məqsədlərə nail olmaq üçün mövcud və potensial alıcılar tərəfindən oxunulan, baxılan və eşidilən bütün informasiya yayım vasitələrindən pulsuz istifadə olunmasını nəzərdə tutur.

Təbliğatdan müəssisə və onun məhsulu haqqında, xidmət və digər fəaliyyət istiqamətləri haqqında xoş tə­əsürat yaratmaq, onları şöhrətləndirmək üçün istifadə edilir. Müəssisələr özlərinə və yaxud məhsullarına diqqəti cəlb etmək, onlar haqqında formalaşmış xoşagəlməz təəssüratları aradan qaldırmaq məqsədilə təbliğata müra­ciət edirlər. Ayrı-ayrı ölkələr turizm fəaliyyətini inkişaf etdirmək, xarici sərmayəni ölkəyə cəlb etmək məqsədilə də təbliğatdan istifadə edirlər.

Müasir dövrdə təbliğat daha böyük məqsədə xidmət edən bir fəaliyyətə, ictimai rəyin formalaşdırılması üzrə fəaliyyətə (pablik rileyşnz) çevrilmişdir. İctimaiyyətlə əlaqə üzrə fəaliyyətin qarşısında bir sıra vəzifələr, o cümlədən. firmaya müsbət münasibətin formalaşdırıl­ması, təşkilatlarla, istehlakçı qrupları ilə əlaqələr yara­dılması, arzuolunmaz şaiyələrin və məlumatların yayıl­masının qarşısının alınması və s. dayanır. Bu vəzifələri yerinə yetirmək məqsədilə firmalar mətbuatla əlaqələrin yaradılması və onun qorunub saxlanılması, müəssisə və onun məhsulu haqqında zəruri informasiyanın yayılması, firmadaxili və xarici əlaqələr üzrə fəaliyyətin həyata keçi­rilməsi, qanunverici orqanlar və hökumət təşkilatları ilə əlaqələrin yaradılmasına yönəldilən lobbizm, firmanın ölkənin icti­mai və sosial həyatında rolunun və mövqeyinin izah edilməsi üzrə fəaliyyətin həyata keçirilməsi kimi digər vəzifələri də yerinə yetirirlər.

Təbliğatı həyata keçirən mütəxəssislər adətən firma­nın qərargahında yerləşən ictimai rəyin təşkili şöbəsində ça­lışırlar. Şöbənin əməkdaşları əmtəə marketinqinin pro­b­­lemlərinin həllinə yardımçı olmaqla yanaşı, müxtəlif is­tehlakçı qrupları, qanunvericilik və hakimiyyət orqanla­rının nümayəndələri kimi müxtəlif ünsiyyət auditoriyaları ilə əlaqələr yaradırlar. Bəzi firmalar təbliğatla məşğul olan mütəxəs-sisləri marketinq şöbəsinə daxil edirlər. Bu da əmtəə marketinqi ilə təbliğatı daha yaxşı əlaqələndir­məyə imkan verir.

Təbliğatın az-az hallarda həyata keçirilməsinə bax­mayaraq, o ictimaiyyətə yaddaqalan təsir göstərə bilir. Firma təbliğat üzrə ifnormasiya yayımını pulsuz həyata keçirdiyinə görə o çox ucuz başa gəlir.

Firma təbliğat üzrə maraqlı material hazırlamağa nail olursa, ondan digər informasiya yayım vasitələri də istifadə edirlər. Bu isə reklama çəkilən xərclərə xeyli qənaət etməyə imkan verir. Eyni zamanda qeyd etmək lazımdır ki, ictimaiy-yət təbliğata reklama nisbətən daha çox ina­nır.

Firmanın rəhbərliyi əmtəə təbliğatından nə vaxt və necə istifadə edilməsi məsələsini həll edərkən, onun vəzi­fələrini müəyyən etməli, təbliğat müraciətlərini hazırla­malı, onun yayım vasitələrini seçməli, təbliğat üzrə fəa­liyyət planını hazırlamalı, bu planın həyata keçirilməsini təmin etməli, ona nəzarət etməli, əldə edilən nəticələri qiymətləndirməlidir. Bütün bunlarla yanaşı təbliğat tədbirlərinin həyata keçirilməsi aşağıdakı və­zifələrin də yerinə yetirilməsini nəzərdə tutur:

1.Məhsul haqqında məqalələr hazırlamaq, onları aparıcı jurnal və qəzetlərdə yerləşdirmək;

2. Məhsulun xassələri haqqında məlumatlar hazır­layıb, onları mütəxəssislərin müzakirəsinə çıxarmaq;

3. İstehlakçılar qrupu, dövlət idarələri və müxtəlif etnik icmalar üçün xüsusi təbliğat kampaniyasını həyata keçirmək.

4.Əldə olunmuş nəticələri sonradan qiymətləndir­mək üçün vəzifələrə uyğun olaraq konkret məqsədlər müəyyənləşdirmək.

Təbliğat üzrə mütəxəssislər ilk növbədə əmtəə haq­qında materialları hazırlamalıdırlar. Bununla yanaşı, firma ictimaiyyət tərəfindən daha yaxşı tanın-masını istəyə bilər. Bu halda təbliğat üzrə mütəxəssis bu vəzifəni yerinə yetirmək üçün müvafiq materialları axtarıb tapmalı və ondan istifadə etməlidir.

Bu cür materiallar böyük axtarışlar nəticəsində əldə edilir. Seçilmiş mate-riallar məhz firmanın özü haqqında yaratmağa çalışdığı surəti əks etdirməlidir. Belə materi­allar çatışmadıqda təbliğat üzrə mütəxəssis firmanın sponsor sifəti ilə çıxış edəcəyi tədbirlərin həyata keçiril­məsini təklif edə bilər. Bu cür tədbirlər müxtəlif məqsədli auditoriyaya yönəldilmiş maraqlı materialların yayılma­sına geniş imkan yaradır. Belə xarakterə malik olan təd­birlər müxtəlif əyləncəli proqramların, müsabiqələrin, moda nümayişlərinin və bu kimi xüsusi tədbirlərin həyata keçirilməsinə sponsorluq edilməsini də nəzərdə tutur.

İctimaiyyətlə əlaqənin təşkili üzrə tədbirlər bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqəsi olan dörd müxtəlif mərhələni özündə birləşdirir:



  1. Məsələnin qoyuluşu;

  2. Tədbirlər proqramının işlənib hazırlanması və büdcənin tərtibi;

  3. Proqramın yerinə yetirilməsi;

  4. Tədbirlərin nəticələrinin qiymətləndirilməsi.

İctimaiyyətlə əlaqənin yaradılması üzrə həyata keçi­rilən təbliğat tədbirləri onlara diqqətlə yanaşmağı tələb edir. Təbliğat üzrə mütəxəssislər materialları hazırlayıb, informa­si­ya yayımı vasitələrində yerləşdirərkən onları redaktorlarla razılaşdırmalıdırlar. Bu məqsədlə informa­siya yayımı vasit­ə­lərinin redaktorları ilə şəxsi münasibət­lərin yaradılması olduqca mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Təbliğat mütəxəssisləri redaktorlara necə material lazım olduğunu başa düşməli və bu materialların onlar tərəfin­dən istifadə edilməsinə çalış­malıdırlar.

İctimaiyyətlə əlaqənin təşkili üzrə tədbirlərin həyata keçirilməsində bir sıra üsullardan istifadə edilir:



Xəbərlərin yayılması. Mütəxəs­sislər firma və onun məhsulu haqqında xəbərlər yayılma­sının tarixini yaradırlar. Bu bəzən özü-özünə yaranır. Bə­zən isə mütəxəssislər bunun üçün hansısa bir tədbirin həyata keçirilməsini təklif edirlər. Bu zaman bir sıra vəzifələr, o cümlədən, mediya – vasitələrdə firma, onun məhsul-ları və müttəfiqləri haqqında yaxşı xəbərlərin yerləşdirilməsi, mediya nümayən-dələrini press – konfranslara və digər tədbirlərə cəlb etmək məqsədilə press – relizlərin hazırlanması və s. yerinə yetirilir.

Açıq şəkildə əyani olaraq çıxış etmək. Bu cür çıxışlar firmaya və onun məhsuluna məşhurluq gətirir. Firma rəhbərləri müəyyən tədbirlərdə çıxış etməli olurlar və yaxud jurnalistlərin suallarına cavab verirlər. Bu cür əyani görüşlər və çıxışlar adətən firmanın imicini yüksəl­t­məyə xidmət edir. İctimaiyyətlə əlaqələr üzrə mütəxəssislər firma rəhbərlərinin çıxışlarını yaxşı hazırlamalı, şıxış üçün lazımı şərait yaratmalıdırlar. Bu cür çıxışlar zamanı və press – konfranslarda firma rəhbərlərinə verilə biləcək suallar və onların cavabları qabaqcadan müəyyən-ləşdirilməlidir.

Çap materiallarının hazırlanması. İctimaiyyətlə əlaqə üzrə mütə­xəs­sislər məqsədli auditoriyaya təsir göstərmək məq­sədilə kitab­ça, məqalə, jurnal, illik hesabatlar, informasiya bülletenləri, audiovizual materiallar və s. formada çap materialları hazırlayıb, onları məqcədli auditoriyaya və ya daha geniş ictimai kütlələrə çatdırırlar. Adətən kommersiya xarakterli qəzet və jurnallarda firma, onun məhsulları və ya xidmətləri haqqında məqalələr dərc olunur. Məqalələrdə firmanın fəaliyyəti ilə bağlı, məhsul, onun istehlak xüsusiyyətləri, istismarı üzrə təlimatlar və s. haqqinda müxtəlif xarakterli məlumatlar dərc oluna bilər. İctimaiyyətlə əlaqələrdə audiovizual materiallardan da geniş istifadə olunur. Bu cür materiallara slaydlar, filmlər, videokassetlər və s. aid edilirlər. Korporativ reklam forması hesab edilən bu cür filmlər, videokassetlər təşkilatlara, ictimai qruplara, kinoteatrlara pulsuz yayılırlar. Son dövrlərdə ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə mütəxəssislər sənədli filmləri, bədii quruluşları əks etdirən “video - press – reliz”lərdən də geniş istifadə edirlər.

Müxtəlif xüsusi tədbirlərin həyata keçirilməsi. Bu üsul ictimaiyyətlə əlaqənin geniş yayılmış üsullarından biridir. Bu cür tədbirlərə press konfransların, seminarların, yarış və konkursların, yubileylərin keçirilməsini, sərgi­lərin və yarmarkaların təşkilini, firmalar tərəfindən təşkil olunan estrada ulduzlarının konsertlərini, idman və mədəniyyət tədbirlərinin maliyyələşdirilməsini, xeyriy-yəçilik tədbirlərinin həyata keçirilməsini və s. aid etmək olar.

Sponsorluq. Firmalar ictimaiyyətlə əlaqə yaratmaq və öz müsbət obrazını formalaşdırmaq məqsədilə bir sıra ictimai təd­birlərdə iştirak etməklə yanaşı, bəzən onlara sponsorluq edir­lər. Mütəxəssislər sponsorluğun yeni, daha maraqlı və cazibədar formalarını tətbiq etməyə çalışırlar. American Express kompaniyasnın Van Eykin çəkdiyi «Lagneau mystique» şəklin bərpasını maliyyələşdirməsi belə meyllərin bariz nümunəsdir. Heç bir tədbir kompaniyanın prestijini bu tədbir qədər yüksəldə bilməzdi (11). Bu zaman əsas məqsəd firmanın imicinin yük­səl­dilməsi və onun məşhurluğunun artırılmasıdır. Adətən, sponsorluq edilən tədbirin təşkilatçısı ilə spon­sor­luq edən təşkilat arasında artıq müəyyən səviyyədə formalaşmış münasibət və qarşılıqlı əlaqə olur.

Bəzi ədəbiyyatlarda sponsorluq kommersiya fəaliyyəti kimi xarakterizə olunur. Bu zaman ikitərəfli huquq və öhdəliklər formalaşır. Tədbirə sponsorluq edən firma müəyyən maddi və ya ma­liy­yə yardımlarını həyata keçirir, tədbiri həyata keçirən təçkilat isə ictimaiyyətə firma haqqında zəruri məlumatlar çatdırır. Bu baxımdan sponsorluq bir tərəfdən tədbirə himayə edilməsini, digər tərəfdən isə, həmin tədbirdən firmanın faydalanmasını nəzərdə tutur.

Dünya ölkələrində, xüsusəndə, inkişaf etmiş ölkələrdə sponsor­luğun çox vacib kommunikasiya aləti olduğunu və ona küllü miqdarda vəsait xərcləndiyini 5.1 saylı cədvəldə nəzərdən keşirək:

Cədvəl 5.1



Dünyada sponsorluğa çəkilən xərclər (1996-cı il) (11, s. 939).

Ölkələr

Sposorluq hüququ-nun dəyəri mln.$

Dünya miqyasında spon­sorluq xərc- ləri­nin ümumi məbləğin­də öl­kə- lərin payı, %-lə

Ayrı-ayrı öl­kələrdə sponsorluq xərc-lərinin reklam xərclərində payı, %-lə

Avstriya

95

0,6

6,0

Belçika

97

0,6

6,0

Böyük Britaniya

792

4,8

4,8

Almaniya

1648

9,9

7,2

Yunanıstan

110

0,7

8,0

İspaniya

391

2,4

8,0

İtaliya

791

4,8

13,6

Hollandiya

213

1,3

6,0

Fransa

630

3,8

6,0

İsveçrə

187

1,1

6,0

Kanada

375

2,3

5,3

ABŞ

5525

33,3

5,5

Cənubi Afrika

194

1,2

13,2

Koreya

400

2,4

5,7

Yaponiya

2200

13,3

4,8

Avstraliya

650

3,9

13,8

Digər ölkələr

2274

13,7

5,3

Cəmi

16572

100,0

5,7

Cədvəldən göründüyü kimi, sponsorluq fəaliyyətinə çəkilən xərclərin 70%-i altı ölkənin (Almaniya, İtaliya, Böyük Britaniya, ABŞ, Yaponiya və Avstraliya) payına düşür. Buradan belə nəticəyə gəlmək olar ki, iri miqyaslı sponsorluq fəaliyyəti inkişaf etmiş, tam formalaşmış bazarlarla daha geniş tətbiq olunur. Eynu zamanda onu da qeyd etmək lazımdır ki, hətta dünya miqyasında sponsorluq xərcə­lərinin tərkibində payı çox cüzi olan ölkələrdə də bu xərclər daxili bazarın rek­lam xərclərinin 5-6%-ini təfşkil edir ki, bu da dünya üzrə orta göstə­ri­ciyə çox yaxındır.

Sponsorluğun bu forması digərlərinə, xüsusəndə xeyriyəçiliyə nisbətən daha sürətlə inkişaf edir. Firma irəlilədilmənin bu formasından istifadə etməklə gəlirlərinin bir hissəsini bəzi tədbirlərin keçirilməsinə sərf etməyi və ya qeyri-kommersiya təşkilatlarının hesabına göçürməyi vəd edir. American Express kompaniyasının Nyu-Yorkdakı Azadlıq heykəlinin bərpası üçün vəsait toplaması kampaniyası bunun ən yaxşı nümunəsidir.

Bu kampaniyanın keçirlməsi üç məqsəd güdür: (1) «Amex» kredit kartından istifadə tezliyi­nin artırılması, (2) ticarət firmalarının həmin kredit kartını ödəniş üçün qəbul etməsinin təmin olunması və (3) kompaniyanın imicinin yaxşılaş-dırılması. American Expess heykəlin bərpa fonduna ABŞ-da onun kartları vasiətsilə həyata keçirilən hər tranzaksiyaya (sövdələşməyə) görə bir sent, ilin sonuncu rübündə verilmiş hər ödəniş kartına görə bir dollar keçirməyi vəd edirdi. Kampaniya həm sponsor, həm də bərpaçılar üçün çox uğurlu oldu. Azadlıq heykəlinin bərpası fonduna təxminən 1,7 mln. $ vəsait köçürüldü, «Amex» kredit kartlarından istifadə tezliyi əvvəlki illə müqayisədə 2,8% artdı, həmçinin tacirlər həmin kredit kartlarını ödəniş üçün çox həvəslə qəbul etməyə başladılar.

Sponsorluq əsasən maliyyə yardımları, pul ödənişləri edilməklə həyata keçirilir. Bu zaman reklam vasitələrindən istifadə edilməklə həyata keçirilən sponsorluq konseptual reklam kimi xarakterizə olunur. Əgər firmanın nümayən-dəsi hər hansı bir proqramda iştirak edirsə, bu sadəcə olaraq ictimaiyyətlə əlaqə tədbiridir. Yox əgər proqramda iştirak etməklə yanaşı həm də ona sponsorluq edilirsə və bu zaman reklamdan istifadə olunursa, deməli, ictimaiyyətlə əlaqə tədbiri ilə yanaşı həm də konseptual reklam həyata keçirilir. Ümumiyyətlə ictimaiyyətlə əlaqə tədbirlərinin həyata keçirilməsində reklamın, xüsusilə də korporativ reklamın rolu olduqca böyükdür. Təsadüfi deyildir ki, Bove Arens bu məsələyə xüsusi diqqət yetirərək qeyd edir ki, kompaniyalar bazarda öz imicini qoruyub saxlamaq üçün ictimaiyyətlə əlaqə tədbirlərindən istifadə edirlər. İctimaiyyətlə əlaqə yaradılmasının əsas vasitələrindən biri də korporativ reklamdır. Lakin, korporativ reklamın bir neçə tipi mövcuddur. Bunlara, ictimaiyyətlə əlaqələr reklamını,firma reklamını, fərqli imicin yaradılması üzrə reklamı və yeni qüvvələrin cəlb edilməsi qzrə reklamı aid etmək olar. Onların hər hansı birindən istifadə olunması qarşıya qoyulan məqsədlərdən, konkret şəraitdən, auditoriyanın və müraciətin xarakterindən asılı oıur (25 s. 587).

Əksər kompaniyalarda və iri firmalarda ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə xüsusi şöbələr fəaliyyət göstərirlər. Bəzi hallarda ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə vitze prezident vəzifəsi də nəzərdə tutulur. Bu da kompaniyalara ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə məqsədli proqramlar hazırlayıb, həyata keçirməyə imkan verir. Belə proqramlar hazırlanarkən ictimaiyyətlə firmanın qarşılıqlı münasibəti təhlil edilir, müxtəlif məqsədli auditoriyanın firmaya münasibəti qiymətləndirilir, firmanın ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə fəaliyyət istiqamətləri və siyasəti müəyyənləşdirilir, qeyd olunan istiqamətlərdə müxtəlif tədbirlər hazırlanıb həyata keçirilir. İctimaiyyətlə əlaqələr üzrə fəaliyyət eyni zamanda kütləvi infomasiya vasitələrilə qarşılıqlı xoş münasibətlərin və pablisitinin yaradılmasını nəzərdə tutur. Bove Arensin qeyd etdiyi kimi, “pablisiti” firma (şəxs), məhsul və xidmət haqqında kütləvi infomasiya vasitələrində yerləşdirilən kompleks informasiyanı xarakterizə edir. KİV – də pablisitinin yerləşdirilməsi pulsuz başa gəlir. Lakin o çox vaxt və zəhmət tələb edir.

İctimaiyyətlə əlaqə üzrə mütə­xəs­sislər dövlət qurumları, yüksək vəzifəli dövlət məmurları ilə də qarşılıqlı xoş münasibətlər qurmağa, hakimiyyətdə öz lobbilərini yaratmağa çalışırlar.

Firmalar ictimaiyyətlə əlaqənin təşkili üzrə həyata keçi­rdikləri tədbirlərin nəticələrini daima qiymətləndirir­lər. Lakin bu tədbirlər digər stimullaşdırma vasitələri ilə birgə istifadə olunduğuna görə, onların firmanın fəaliyyə­tindəki rolunu qiymətləndirmək o qədər də asan deyildir. Bununla belə, digər vasitələrdən istifadə etməzdən əvvəl bu tədbirlərdən istifadə etdikdə, qiymətləndirmə nisbətən asan olur.

Bütün təbliğat tədbirlərinin həyata keçirilməsinin son məqsədi məhsul satışının, mənfəətin məbləğinin artı­rılmasıdır. Odur ki, bütün hallarda ən münasib qiymət­ləndirmə satışının həcminə və mənfəətin səviyyəsinə gö­s­tərilən təsirin ölçülməsidir. Lakin bu göstəricidən inten­siv surətdə keçirilən reklam və satışın stimullaşdırılması təd­birlərinin təsirini çıxmaq lazım gəlir ki, bu da olduqca çə­tin və mürəkkəb bir məsələdir. Eyni zamanda, qeyd etmək lazımdır ki, təbliğat üzrə tədbirlər satışın həcminin artırılmasına deyil, daha çox firmanın imicinin yüksəldilməsinə və ictimaiyyətlə əlaqənin yaxşəlaşdırılmasına xidmət göstərir. Bu baxımdan qiymətləndirmənin həmin istiqamətlər üzrə .əldə edilən nəticələrə uyğun olaraq həyata keçirilməsi daha məqsədəuyğun hesab edilir.
2. «Pablik Rileyşnz» konsepsiyası, onun əsas funksiya­ları

və həyata keçirilməsinin təşkilati formaları

Son dövrlərdə dünya bazarlarında məhsul isteh­sal­çıları olan firmaların, kompaniyaların ictimai mövqe­ləri və əlaqələri xeyli güclənmişdir. İstehsal texnologiya­sında, məhsulların keyfiyyətində və istehlak xüsusiyətlə­rində ey­niliyin və bərabər səviyyənin formalaşması, is­tehslak­çılar və bazarlar uğrunda mübarizənin kəskinləş­məsi, alı­cıları firmaların etibarlılığına, yüksək imicə malik olma­larına daha çox reaksiya verməyə sövq edir. Odur ki, firmalar ictimaiy­yətlə əlaqəni hər vasitə ilə genişlən­dir­məyə, belə əlaqələrin ən təsirli konsepsiyalarından isti­fadə etməyə daha çox meyl göstərirlər.

«Pablik Rileyşnz» - ictimayyətlə əlaqənin müasir kon­sep­siyası olmaqla, firma ilə ictimaiyyət arasında xoş müna­sibətlərin yaradılmasını, qarşılıqlı əlaqənin yaxşılaş­dı­rılmasını, xoşagəlməz şaiyələrin aradan qaldırılmasını, firma haqqında müsbət rəyin formalaşmasını təmin etməyə xidmət göstərir, firmanın layiqli imicinin formalaşmasına şərait yaradır, onun haqqında pis fikirlərin, şayələrin aradan qaldırılmasına imkan verir.

Marketinq fəaliyyəti ilə məşğul olan hər bir firma bir çox ictimai təşkilatlarla, istehlakçı qrupları ilə qarşıla­şırlar və onların fəaliyyətində sosial-etnik marketinq kon­sepsiyasının rolu, bu konsepsiya ilə «Pablik Rileyşnz» konsepsiyasının qarşılıqlı əlaqəsi durmadan artır. PR konsepsiyasının əsas fəaliyyət istiqamətlərinə aşağıdakı­ları aid etmək olar:

- firma ilə onun çoxsaylı məqsədli auditoriyaları ara­sın­da yaranan əlaqələrin məqsədyönlü şəkildə yaxşılaş­dırılmasının forma və metodları üzrə konstruktiv təkliflə­rin işlənib hazırlanması;

- firma haqqında formalaşan mənfi fikirlərin, şayələ­rin aradan qaldırılmasına yönəldilən tədbirlərin həyata keçirilməsi;

- firma ilə cəmiyyət arasında yaranan anlaşıl­maz­lığın səbəblərini aradan qaldırmaq, təbliğat vasitələ­rini aktiv­ləşdirmək hesabına təsir sferasını genişləndir­məyə yönəldilmiş tədbirlərin hazırlanması.

Eyni zamanda qeyd etmək lazımdır ki, PR ba­zarda əmtəənin irəlilədilməsinə deyil, ictimaiyyətin gözü­ndə firmanın ümumi reytinqinin yüksəldilməsinə xidmət edir. «Pablik Rileyşnz» məhsul satışı ilə birbaşa əlaqəli olma­dığından o, əmtəənin irəlilədilməsindən daha çox firma­nın irəlilədilməsini təmin edir və bu irəlilədilmə bazarda deyil, cəmiyyətdə baş verir.

Beləliklə, marketinq fəaliyyətinin həyata keçiril­diyi bütün mərhələlərdə PR-in əsas prinsipi - qarşılıqlı əla­qələ­rin səmərəli təşkilinin təmin edilməsi kimi özünü bi­ruzə verir.

Müasir dövrdə firmanın kommersiya fəaliyyəti­nin müvəffəqiyyəti onun imicindən, firma haqqında forma­laşan ictimai rəydən asılı olmaqla yanaşı, həm də firma­nın rəhbərləri və aparıcı mütəxəssisləri haqqında cə­miyyətdə formalaşan rəydən də çox asılıdır. Müasir rəhbər yaxşı menecer, maliyyəçi və marketoloq olmaqla yanaşı, həm də sosial qruplarla görüşlərə, dialoqlara hazır ol­malıdır. Bütün bunlar PR konsepsiyasının rolunu artırır, onu ön plana çəkir.

Firmalar biznes fəaliyyətini həyata keçirərkən banklarla, müxtəlif maliyyə institutları ilə, yerli bələ­diyyə və hakimiyyət orqanları ilə, öz səhmdarları və ba­zar tərəf müqabilləri ilə, KİV numayəndələri və çoxsaylı müştəri­lərlə, müxtəlif ictimai təşkilatlarla və istehlakçı qrupları ilə qarşılıqlı əlaqədə olaraq, eyni zamanda id­man tədbir­lərində, estrada şoularında, müsabiqələrdə, festifallarda iştirak edirlər. Bütün bu mürəkkəb, qarşı­lıqlı əlaqələr çərçivəsində marketinqin yeni mahiyyəti, məzmunu for­malaşır, bu da öz növbəsində firmanın so­sial məsuliyyə­tini, eyni zamanda PR konsepsi­ya­sının rolunu və əhə­miyyətini daha da artırır.

PR - işgüzar əlaqənin, inamın müxtəlif növlərini özü­ndə birləşdirən mürəkkəb bir sistemdir. Marketinq mütə­xəssisləri üçün işgüzar görüşlər keçirmək, danışıqlar apar­maq, müxtəlif brifinqlər, preskonfranslar, yarmar­kalar, sərgilər təşkil etmək qabiliyyətinə malik olmaq ic­timaiyyətlə işgüzar, xoş münasibətlər yaratmaq sahəsində olduqca yüksək qiymətləndirilən bir haldır.

Firma və ya onun məhsulu haqqında ictimai rəyin formalaşması və ictimaiyyətlə əlaqənin qurulması prose­si bir sıra ardıcıl mərhələni özündə birləşdirir. Bu mərhələlərdən ən başlıcası hazırlıq mərhələsidir. Məhz hə­min mər­hə­lə­də PR-in həyata keçirilməsinin məqsədi, me­todları, ilkin in­formasiya bazası, ictimai rəyin forma­laş­dırılması üzrə həyata keçiriləcək tədbirlər sistemi, müm­kün olan kommunikasiya kanalları, firmanın nə­zərdə tutu­lan imicinin yaradılması metodları və formaları müəy­yənləşdirilir, bir sözlə PR kam­pa­ni­yasının ma­hiyyəti işlənib hazırlanır.

PR kampaniyası çərçivəsində həyata keçirilən təd­birlər sisteminin strateci məqsədlərindən biri firma və onun məhsulu haqqında müsbət ictimai rəyin formalaşdı­rılma­sın­dan ibarətdir. Belə bir strateji məqsədə nail olunması firma ilə məqsədli auditoriya, müştərilər, haki­miyət orqanları, kütləvi informasiya vasitələri arasında kommunikasiya əlaqələri yaradılmadan mümkün deyil­dir. Bu zaman PR kampaniyası ictimaiyyətdə fikir for­malaşdırmağa çalışır ki, firma cəmiyyətin və ayrı-ayrı is­tehlakçıların maraqlarını hər şeydən üstün tutur. Buna iki yolla nail olunur. Birincisi, bazarda firmanın vəziyyə­tinin sabit olması, rəqabətqabi­liy­yətliliyi, məhsulun yüksək keyfiyyəti barədə geniş informasiyanın yayılması, ikincisi, əks əlaqənin vəziyyətinə diqqətlə nə­zarətin həyata keçirilməsi.

PR kampaniyasının ikinci mərhələsi – ekspres təhlilin hesablama mərhə-ləsidir. Məhz bu mərhələdə satışın həc­minin qymətləndirilməsi həyata keçirilir, xərclərin həcmi və ümumi büdcədə xüsusi çəkisi müəyyənləşdirilir, PR- müraciət komplekti tərtib edilir və göndəriş üçün hazır­lanır.

PR kompaniyasının həyata keçirilməsinin nəticəsi yekun-analitik mərhələ-dən ibarətdir. Bu mərhələdə əldə edilən nəticələrin kompleks qiymətləndirilməsi həyata ke­çirilir.

PR-in praktiki əhəmiyyəti və əsas xüsusiyyəti on­dan ibarətdir ki, bu istiqamətdə həyata keçirilən tədbirlər cari nəticələr əldə etməyə deyil, uzunmüd-dətli, strateji xa­rak­terə malik səmərə əldə etməyə yönəldilən bir proses kimi qiy­mət­ləndirilir. Əlbəttə, bəzi hallarda PR tədbirləri tez bir zamanda müqavilələr bağlanması və bu kimi cari nə­ticələr əldə etməyə də imkan verir. Lakin bunlar dolayı, ikinci dərəcəli nəticələrdir.

Əsas məqsəd vaxtında inandırıcı münasibət yarat­maq, təsir dairəsini geniş-ləndirmək, firmanın imicini yük­səltmək və bütün bunların nəticəsində perspektivdə nə­zərə çarpacaq nəticələr əldə etməkdir.

PR – ictimaiyyətlə əlaqə konsepsiyası kimi, kom­mu­nikasiya sisteminin vacib elementi kimi məqsəd və və­zi­fələr sisteminə malik olmaqla yanaşı, həm də bir sıra fun­ksiyaları yerinə yetirir.

İdarəetmə funksiyası – ictimai rəy haqqında infor­ma­si­ya ilə rəhbərliyin təmin olunması işləri­nin məcmu­su­nu özündə birləşdirir, ictimai maraqların gözlə­nilməsi üzrə tədbirlərin həyata keçirilməsində, müxtəlif xarakterə malik dəyişikliklərə vaxtında reaksiya verilmə­sində, mənfi fikirlərin aradan qaldırılmasında rəh­bərliyə yardımçı olmağa xidmət edir.

Analitik-proqnozlaşdırma funksiyası - informasiya siyasətinin, onun strategiya və taktikasının formalaşma­sına, hadisələrin dəyişməsi dinamikasının qeydə alınma­sına yönəl­dilir. Bu funksiya bazarda rəqiblərin diqqətlə öyrənil-məsini, marketinq fəaliyyətinin formalaşdığı kon­kret bazar şəraitinin təhlilini, ictimai rəyin qiymətləndi­rilməsini, effektiv qərarlar qəbul edilməsi üçün analitik məlumatların hazırlanmasını özündə birləşdirir.

Təşkilati-texnoloji funksiya - aktiv tədbirlərin, müx­təlif səviyyədə işgüzar görüşlərin, sərgilərin, kon­frans­ların təşkili və həyata keçirilməsi üzrə tədbirlər kompleksini xarakterizə edir.

İnformasiyalı-kommunikasiya funksiyası. Bu fun­ksiya informasiyalı izahatın həyata keçirilməsi, təbliğat-reklam işlərinin aparılması zamanı məlumat-ların mərhə­lələr üzrə bölünməsi və istifadəsini nəzərdə tutur, firma­daxili sosial-psixoloji mühitin qorunub saxlanılmasına şərait yaradır.

Metodoloji - məsləhətverici funksiya – ictimaiyyətlə münasibətlərin qorun-ması və təşkili üzrə məsləhətlər ve­rilməsini, PR kampaniyasının, sosial tərəf müqabillik və əməkdaşlıq proqramlarının konseptual modellərinin işlə­nib hazır-lanmasını nəzərdə tutur.

Beləliklə, PR konsepsiyası ictimai rəyin forma­laş­ması və təşkili üzrə çoxfunk-siyalı bir sistem olmaqla özü­ndə iki cəhəti birləşdirir. Birincisi, PR üzrə fəaliyyət nə­zəri və analitik iş olmaqla müəssisənin ali rəhbərliyi üçün müxtəlif xidmətləri yerinə yetirir. İkincisi, PR ma­liyyə və material –vəsaitlərinin geniş istifadəsi ilə əlaqədar ikitə­rəfli informasiya axınının qiymətləndirilməsi üzrə prak­tiki işi, həmçinin, ayrı-ayrı insanların və sosial qru­pların kütləvi fikirlərinə xüsusi təsir formalarını və me­todlarını özündə birləşdirir.



PR-in təkamülü. PR üzrə fəaliyyət çox qədim za­manlarda yaranmışdır. «Public relations» ingilis sözü olub ictimaiyyətlə əlaqə kimi tərcümə olunur. İlk dəfə rəsmi olaraq «Public relations» sözünü 1807-ci ildə ABŞ prezidenti Tomas Cafferson konqresə göndərdiyi illik müraciətində işlətmişdir.

İngiltərədə PR konsepsiyasının yaranması və tət­biqi XX əsrin əvvəllərinə təsadüf edir. Həmin dövrdə Böyük Brita­niyanın baş naziri İloyd Cordanın rəhbərliyi altında qanunu dəstəkləmək məqsədilə geniş kampaniya həyata keçiril-mişdir.

İctimaiyyətlə əlaqənin formalaşmasında və inki­şa­fında birinci və ikinci dünya müharibələri olduqca mühüm rol oynamışdır. Həmin dövrdə PR ölkənin müda­fiə gücünün möhkəmləndirilməsi, cəmiyyətin bütün gü­cünün birləşdirilməsi, həmçi-nin, KİV-dən isti­fadə etməklə düşmən cəbhəsinin dağıdılması məqsədilə istifadə edilmişdir.

PR-in elmin müstəqil bir sahəsi kimi formalaş­ması 1960-cı illərə təsadüf edir. Həmin illərdə bazar qa­nunları özünü daha qabarıq şəkildə biruzə verməyə və tət­biq olun­mağa başlamışdı. 1970-ci illərdə PR elmi rəsmi olaraq iq­tsadi universitetlərin proqramlarına daxil edil­mişdir. Eyni zamanda o, qabaqcıl firmaların kommersiya fəa­liyyətində müvəf­fə­qiy­yət qazanmalarında mühüm alətə çevrilmişdir. Hansı firmada ki, PR üzrə xüsusi bölmə və yaxud miütəxəssis fəaliyyət göstərir, orada çoxsaylı gə­rginlikləri azaltmaq, zərərli şayələri aradan qaldırmaq, müəssisə və ya onun məhsulları barədə xoş münasibətlər forma­laş­dırmaq mümkün olur.

Bazar iqtisadiyyatına keçid dövrünü yaşayan Azər­bay­canda bir sıra iri firmalar PR konsepsiyasından isti­fadə etməyə, ictimaiyyətlə əlaqəni genişləndir-myə, bu sa­hədə təsirli tədbirlər həyata keçirməyə başlamışlar.

PR-in müasir konsepsiyasının əsasını qoyan Sem Blekin fikrincə, ictimaiy-yətlə əlaqənin mahiyyəti idarə­etmə subyektlərinin (firmalar və təşkilatlar) qarşılıqlı hə­rəkətlərinin öyrənilməsindən ibarətdir. Bu zaman çox va­cibdir ki, bu qarşılıqlı hərəkətlərin nəticələri vaxtında qiymətləndirilsin.

PR konsepsiyası sahibkarlıq mədəniyyətinin, fir­ma­nın imicinin, onun rəhbərliyinin işçilər arasında və cə­miyyətdə özünü aparmaq qabiliyyətinin inkişaf etmiş yetkin səviyyədə formalaşmasına xidmət edir. PR kon­sep- siyasının müvəffəqiy­yətlə tətbiq edilməsi sayəsində firmalar ictimaiyyətlə qarşılıqlı əlaqə-lərin yaxşılaşdırılması hesabına cəmiyyətin sosial həyatına daxil olur, kommer­siya fəaliyyətində maksimum nəticələr əldə etmək imkanı qazanırlar.

Qeyd olunanlardan belə nəticəyə gələ bilərik ki, PR konsepsiyası məqsədli auditoriyanın etibarı, diqqəti, ma­raqları çərçivəsində qurulur və həyata keçirilir.

Firmaların kommersiya fəaliyyəti üzrə müvəffə­qiyyəti onun cəmiyyətdə yüksək hörməti, imici olmadan mümkün deyildir. Odur ki, PR mütəxəssislərinin əsas və­zifələrindən biri kütləvi informasiya vasitələrinin köməyi ilə işgüzar dairə-lərdə firmanın tanınma səviyyəsini yüksəltməkdən, müsbət obrazı­nı yaratmaqdan ibarətdir.

«Pablik Rileyşnz»in idarə edilməsinin təşkilati for­ma­ları. Firmaların effektli kommersiya fəaliyyətinin həy­a­ta keçirilməsi üçün kompleks şəraitin yaradılma­sında ictimaiy­yətlə əlaqənin təşkilati formalarının tək­milləşdi­rilməsi olduqca mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Ba­zar iqti­sadiyyatı şəraitində rəqabətin getdikcə kəskinləş­məsi, kommersiya fəaliyyətinin formalarının və istiqa­mətləri­nin çoxşaxəliliyi «Pablik Riley­şnz» konsepsiyası­nın, onun təşkilati formalarının daima tək­mil­ləşdirilmə­sini tələb edir.

İctimai rəyin öyrənilməsi və formalaşdırılması üzrə institutlar, firmalar XX əsrin əvvəllərində forma­laşmağa və fəaliyyət göstərməyə başlamışlar. PR üzrə ilk böyük büro 1912-ci ildə Amerikanın telefon-teleqraf birliyinin nəzdində yaradılmışdır.

Böyük firmaların və kompaniyaların nəzdində yara­dılan PR xildməti onların fəaliyyətlərinin inkişafında ol­duqca mühüm rol oynamışdır. İctimai əlaqələrin qu­rul­masında və inkişafında dünyanın demək olar ki, bütün ölkələrində yaradılan PR milli təşkilatları olduqca mühüm əhəmiyyət kəsb edirlər.

1955-ci ildə beynəlxalq iqtisadi əlaqələrin forma­laş­ması və inkişafı istiqamətində ümumdünya təşkilatı - «İctimaiyyətlə əlaqələr xidmətinin Beynəl-xalq Assosia­siyası» yaradılmışdır. Hər il həyata keçirilən görüşlərdə assosiasiya üzvləri təcrübə mübadiləsi aparır və bir-birilə­rinə lazımi informasiya ötürürlər. Assosiasiya 1962-ci ildə professional qaydada özünü aparmaq qaydaları üzrə məcəllə qəbul etmişdir. Bu da öz növbəsində PR konsep­siyasının tələblərinə əməl etməyə imkan verir. Bu qeyri-dövlət təşkilatı BMT tərəfindən 1964-cü ildə rəsmən ta­nınmışdır və YUNESKO yanında B kateqoriyalı status almışdır.

Dünyanın çox böyük məsləhətçi təşkilatı olan «Mak Kuisi» Amerikada yerləşir. Onun tərkibində müx­təlif ölkə­lərdə yerləşən 32 büro fəaliyyət göstərir. Onlar 74 növ ixtisas üzrə 136 istiqamətdə məsləhətlər ve­rirlər. Bu məsləhətverici istiqamətlər arasında ictima­iyyətlə əlaqə, marketinq, istehsalın idarə olunması, elek­tron infor­masiya sistemi üzrə məsləhətlər əsas yer tutur.

ABŞ-ın Harvard Universiteti artıq 1900-cü ildə ictimaiyyətlə əlaqə üzrə mütəxəssislər hazırlamağa başla­mışdır.

Hal - hazırda Böyük Britaniyada PR üzrə böyük təş­kilatlardan biri olan-Mərkəzi İnformasiya Agentliyi ol­duqca böyük əhəmiyyət kəsb edir. Həmin agentlik yal­nız dövlət müəssisə və təşkilatları ilə əməkdaşlıq edir və icti­mai rəyin formalaşması üzrə məsləhət xidmətini həy­ata keçirir. Agentlikdə 1000-dən artıq mütəxəssis çalışır. Bu gün dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində PR müstəqil elmi və praktiki fəaliyyət istiqamətinə çevrilmişdir.

PR sahəsində institusional fəaliyyət artıq ABŞ –ın və Avropanın sərhədlərini ötüb keçmişdir. PR üzrə Bey­nəlxalq Assosiasiya hazırda 65 ölkənin mütəxəssislə­rini birləşdirir.

Bir çox sənaye firmaları və kompaniyaları öz tər­ki­bində PR üzrə funksional bölmələr yaratmışlar. Digər­lə­ri bu sahədə öz xidməti bölmələrini yaratmasalar da ixti­saslaşmış məsləhət agentliklərinin xidmətlərindən isti­fadə edirlər. Bəzi firmalar isə bu sahədə xüsusi böl­mələr yarat­maqla yanaşı, eyni zamanda ixtisaslaşmış ag­entliklərin xidmətlərindən də istifadə edirlər. Bir çox böyük korpora­si­ya­larda ictimaiyyətlə əlaqə üzrə rəhbərə müavin vəzifəsi nəzərdə tutulur. Məsələn, Ameri-kanın ən böyük kampaniyalarından biri olan «General Motors» da PR üzrə xüsusi vitse prezident fəaliyyət göstərir.

Bəzi hallarda PR üzrə funksiyaları firmaların ictimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin mütəxəssisləri ilə yanaşı, həm də ali rəhbərləri və firmanı məşhurlaşdıran, onun imi­cini formalaşdıran şəxslər, menecerlər həyata keçirirlər.



Firmanın ictimaiyyətlə əlaqə üzrə mütəxəssisləri Pablik Rileyşnzin istifadə vaxtı və metodları üzrə qərar qəbul edərkən, reklam kampaniyasının və satışın stimullaşdırılması üzrə proqramın işlənib hazırlanması və həyata keçirilməsi zamanı rəhbər tutduqları prinsiplərə sadiq qalmalıdırlar.
Yüklə 135,11 Kb.

Dostları ilə paylaş:




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə