Poezja paradoksów paradoksy w poezji



Yüklə 307,42 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə7/11
tarix06.02.2018
ölçüsü307,42 Kb.
#26066
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11

22

Wstęp


Zakładam  również,  zgodnie  z  przywołaną  refleksją  Ricoeura, 

że  rozumienie  paradoksów,  choć  globalnie  może  być  warunko‑

wane  społecznie  —  normami  języka  i  pojmowania  świata,  opiera 

się w znacznej mierze na świadomości indywidualnej, wyrastającej 

z  jednostkowego  punktu  widzenia.  Dlatego  w  obrębie  niektórych 

tekstów poetyckich możemy doświadczać subiektywnego odkrywa‑

nia paradoksu, którego uchwycenie zależeć będzie od egzystencjal‑

nej  sytuacji  interpretującego,  od  jego  bycia ‑w ‑świecie  —  jak  uważał 

Hans -Georg Gadamer. Interpretacja paradoksów, które z istoty swej 

są  złożone,  wieloznaczne,  a  także  wielogłosowe  i  dialogiczne,  jest 

zatem  procesem  wydobywania  wielu  możliwych  sensów,  czasem 

alternatywnych odczytań, mobilizacji różnorakich kontekstów. Para‑

doks cechuje się bowiem językiem dynamicznym, grą różnorodnych 

głosów (dobry — zły, jasny — ciemny) na jakiś temat oraz ciągłym 

odsyłaniem  odbiorcy  do  tego,  co  ustanowione  poza  paradoksem, 

jako myśli niezgodnej z powszechnym mniemaniem. Tę wielointer‑

pretacyjność  paradoksów  widać  szczególnie  wtedy,  kiedy  interpre‑

tator hermeneuta napotyka tematy kulturowo obce, konwencjonalne 

w jakiejś społeczności, takie jak na przykład dyskurs innej religii

36



Dlatego oglądu paradoksów, zgłębiania i (re)konstruowania ich sen‑

sów  dokonuję  w  niniejszej  książce  w  ciągłym  dialogu  z  różnymi 

tekstami  kultury:  historią  literatury,  filozofią,  antropologią  kultu‑

rową. Prymarną, najważniejszą płaszczyzną oświetlającą sensy poe‑

zji kapłańskiej staje się religia. Teologiczna refleksja nad światem jest 

wpisana w poetykę immanentną twórczości księży.

Owo  „wpisanie”  można  interpretować  w  kategoriach  tak  zwa‑

nego paktu autobiograficznego

37

. Wyraża się ono w tekstach refleksami 



kapłańskiej  biografii

38

,  znakami  potwierdzającymi  celibat,  opisami 



parafii,  pielgrzymek  czy  też,  jak  w  wierszu  Jana  Twardowskiego, 

przez kontekst powołania: *** Własnego kapłaństwa się boję:

36

 Proces ten ciekawie przedstawiają wiersze J.S. Pasierba z  tomu Doświadcza-



nie ziemi, a kwintesencją takiego spojrzenia jest wiersz paradoksy oraz postać Juda‑

sza, widziana inaczej w świetle teologii katolickiej oraz islamu, którą rekonstruuje 

w poezji Wacław Oszajca.

37

 „Pakt  autobiograficzny  polega  na  uznaniu  wewnątrz  tekstu  tej  tożsamości 



odsyłającej  w  końcu  do  nazwiska  autora  na  okładce.  Formy  paktu  autobiograficz‑

nego  mogą  być  różne,  lecz  wszystkie  wyrażają  zamiar  respektowania  własnego 

podpisu. Czytelnik może spierać się o podobieństwa, ale nigdy o tożsamość. Wia‑

domo, jak ważne dla ludzi jest nazwisko”. P. Lejeune: Pakt autobiograficzny. W: Idem: 



Wariacje  na  temat  pewnego  paktu.  O  autobiografii.  Tłum.  W.  Grajewski,  S.  Jaworski,

A. Labuda, R. Lubas -Bartoszyńska. Kraków 2001, s. 35.

38

 Zob. więcej: M. Ochwat: Poetyckie autoportrety kapłanów. „Studia Pastoralne” 



2010, nr 6, s. 241—256.


23

Wstęp


własnego kapłaństwa się boję,

własnego kapłaństwa się lękam

i przed kapłaństwem w proch padam,

i przed kapłaństwem klękam

W lipcowy poranek mych święceń

dla innych szarych zapewne —

jakaś moc przeogromna 

z nagła poczęła się we mnie

39

.

Istotę  biograficznego  zakorzenienia  zdradzają  nie  tylko  wier‑



sze  księży,  świadectw  dostarczają  także  przeprowadzone  z  nimi 

wywiady  czy  posłowia  do  ich  tomików.  Niewątpliwie  —  świa‑

domość  kapłaństwa,  wyrażona  expressis  verbis,  najmocniej  obecna 

jest  w  poezji  Jana  Twardowskiego,  o  czym  pisałam  już  wcześniej, 

omawiając  kategorię  poezja  kapłańska.  Podkreślał  on  często,  że  nie 

zagubił  swej  kapłańskiej  tożsamości:  „Nie  lubię  mówić,  że  jestem 

poetą.  Zawsze  powtarzam,  że  jestem  księdzem,  który  pisze  wier‑

sze”.  Mówiąc  o  łączeniu  kapłaństwa  i  poezji,  nie  zapominał,  skąd 

przybył  i  dokąd  idzie.  Wyraźnie  też  ustalił  priorytety:  „Ważne,  jak 

się traktuje pisanie; jeżeli ktoś pisze wiersze i uważa to za ważniejsze 

od kapłaństwa, to niedobrze”

40

. Janusz Stanisław Pasierb stwierdził 



z kolei, że nie napisałby wielu swych wierszy, gdyby nie doświad‑

czenie  kapłańskie,  wzbogacone  wymiarem  liturgicznym  czy  sakra‑

mentem  pojednania.  Mówienie  o  ważności  paktu  autobiograficznego 

w  poezji  kapłańskiej  jest  uprawnione  z  jeszcze  innego  powodu  — 

mianowicie  poezja,  szczególnie  autorstwa  osób  konsekrowanych, 

oprócz  funkcji  estetycznej  pełni  jeszcze  inne  funkcje  —  kerygma‑

tyczną

41

 i etyczną, a to zbiega się przecież z rolą duchownego



42

.

 



Rola 

39

 J.  Twardowski:  ***  Własnego  kapłaństwa  się  boję.  W:  Idem:  Wiersze.  Białystok 



1998, s. 13.

40

 J.  Twardowski:  Łaską  zdumiony…,  s.  86;  Idem:  O  kapłaństwie  i  poezji.  Notował 



P. Szewc. „Nowe Książki” 1996, nr 12, s. 8.

41

Kerygmat  —  (gr.  kerygma  —  przepowiadanie,  treść  przepowiadania)  oznacza 



słowo,  które  w  imię  Boga  i  na  mocy  prawowitej  misji  zleconej  przez  Boga  i  Koś‑

ciół jest głoszone zarówno wspólnocie wierzących (kazania), jak i jednostce (celem 

„napomnienia”  albo  „zbudowania”)  jako  słowo  samego  Boga.  Zob.  K.  Rahner, 

H. Vorgrimler: Mały słownik teologiczny. Tłum. T. Mieszkowski, P. Pachciarek. War‑

szawa 1996, s. 207.

42

 Por.  B.  Chrząstowska:  Nie  mów  językiem  Kanaanu.  O  świadomości  literackiej 



księży  poetów.  „Przegląd  Powszechny”  1997,  nr  4,  s.  58;  J.  Sochoń:  Czy  interpretacja 

poezji  ks.  Janusza  St.  Pasierba  domaga  się  wiedzy  o  jego  kapłaństwie?.  W:  Ksiądz  Janusz 

Stanisław  Pasierb.  Kapłan  —  poeta  —  humanista.  Materiały  z  sesji  w  dziesiątą  rocznicę 

śmierci. [B. red.]. Pelplin 2004, s. 35.


Yüklə 307,42 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə