11
YEMƏKDƏ İSTİFADƏSİ QADAĞAN OLUNANLAR
Qayda:
1. Allahın dinində əsas (təməl) ondan ibarətir ki, istənilən
əməl hansı ki, Allah və Rəsulu əmr etməyib qadağandır. Yəni ibadətin əsli
haramdır. Quran və Sünnədən dəlil olmadıqca ibadət etmək olmaz. Məs:
Bir nəfər 3 rükət sübh namazını qılır. Sən ona deyirsən ki, olmaz belə
etmək. O, da deyir ki, sübut et. Sən nə edəcəksən? Gedib dəlil
axtaracaqsan? Xeyr, o dəlil gətirməlidir ki, bu şəriətdə var.
2. O, ki qaldı məişətdə (yaşayışa) aid olan yemək, içmək, geyim,
maşın, ev və s. əsl odur ki, halaldır onun qadağan olunmasına Quran və
Sünnədən dəlil gəlməyənicə. Yəni nə istəyirsən ye, iç, geyin və s. Allahın
qadağan etdiklərindən başqa.
Bu da Allahın öz qullarına olan Rəhmətidir. Allah bir çox fərzlər təyin
etmiş, bir çox sərhədlər və haramlar təyin etmişdir ki, bunları aşmaq
olmaz. Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: “Allah
kitabında halal etdiyi (icazə verdiyi) şeylər halal (icazəli), haram etdiyi isə
haramdır (qadağandır). O, ki qaldı susduğu şeylərə onlar bağışlanmışdır.
Allahdan olan bu bağışlanmağa razı olun. Çünki Allah unutqan deyildir”.
Bundan sonra Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – ayəni oxudu:
“Sənin Rəbbin unutqan deyildir”. (Məryam 64). Həkim 2/375, Bəzzar
123, əl-Albani «Ğayrətul Məram» s. 14 həsən hədis.
Bütün bunlar qida məhsullarına da aiddir: Şəriətlə qadağan olunmayan
hər bir şeyin yeyilməsi icazəlidir. Yeməkdə istəfadəsi qadağan olunanlara
və ümumiyyətlə haramlara gəldikdə Allah bunun səbəbini belə açıqlayır:
“....(O Peyğəmbər) onlara yaxşı işlər görməyi buyurar, pis işləri
qadağan edər, təmiz (pak) nemətləri halal, murdar (napak) şeyləri
haram edər....”. (əl-Əraf 157). Bu ayə açıq-aydın dəlildir ki, Allah yalnız
(insanların istifadəsi) üçün ziyanlı və murdar olan şeyləri qadağan edir.
Bu da istər yemək və içməkdə olsun, istərsə də digər şeylərdə.
QURAN VƏ SÜNNƏDƏ GÖSTƏRİLƏN
QADAĞALAR
Ölü (Leş), Donuz, Qan, İçki
“Ölü (kəsilmədən ölüb murdar olmuş) heyvan, qan, donuz əti,
Allahdan başqasının adı ilə (Bismillah deyilmədən) kəsilmiş, boğulmuş,
(küt alət və ya silahla) vurulmuş, (bir yerdən) yıxılaraq ölmüş, (başqa bir
heyvanın buynuzu ilə) vurulub gəbərmiş, vəhşi heyvanlar tərəfindən
parçalanıb yeyilmiş - canı çıxmamış kəsdiyiniz heyvanlar müstəsnadır -
dikinə qoyulmuş daşlar (bütlər və ya Kəbənin ətrafındakı bütpərəst
qurbangahlar) üzərində kəsilmiş heyvanlar və fal oxları ilə pay bölmək
12
sizə haram edildi”. (əl-Maidə 3). Bütün bunların yeyilməsini Allah haram
etmişdir.
Həmçinin: Ölü (Leş - kəsilmədən ölüb murdar olmuş) heyvan: Bura
ölmüş və ya şəriət qaydası ilə kəsilməmiş heyvanlar da daxildir
8
. «(Ya
Rəsulum!) De: “Mənə gələn vəhylər içərisində murdar olduqları üçün
ölü heyvan, axar qan, donuz əti və ya Allahdan başqasının adı ilə
(Bismillah deyilmədən) günah olaraq kəsilmiş heyvanlar istisna olmaqla,
hər hansı bir kəsin yediyi yeməklər içərisində haram buyurulan bir şey
görmürəm. Bununla yanaşı, hər kəs məcburiyyət qarşısında qalsa, həddi
aşmadan, zəruri ehtiyacını ödəyəcək qədər (bunlardan yesə, Allah ona
cəza verməz)”. Çünki sənin Rəbbin, həqiqətən, bağışlayandır, rəhm
edəndir!”. (əl-Ənam 145).
Həmçinin: (Yeyilməsi icazə verilən heyvanın) sağ ikən ondan kəsilib
ayrılmış müəyyən üzvü də ölü (leş) sayılır və yeyilməsi qadağandır.
Peyğəmbər – sallallahu aleyhi və səlləm – buyurdu: “Sağ ikən heyvandan
kəsilərək ayrılmış üzvü ölü (leş - kəsilmədən ölüb murdar olmuş) sayılır”.
Əbu Davud 2841, İbn Məcə 3216.
İbn Ömər – radıyallahu anhum -
rəvayət edir ki, Peyğəmbər
– sallallahu aleyhi və səlləm – canlı
heyvandan sağ ikən hansısa bir üzvü kəsib götürən insanları
lənətləmişdir”. Buxari 5515.
Qan: Qan Özü İki Qismə Bölünür
a) Murdar: Bura ön və arxa ifrazat çıxışlarından gələn qan, axar qanı
olan və ətinin yeyilməsi haram buyurulmuş heyvanın qanı, ölmüş və ya
şəriət qayda-qanunu ilə kəsilməmiş heyvanın qanı daxildir.
b) Təmiz: Bura insan qanı, balıq qanı, axar qanı olmayan həşəratların
qanı (Axar qanı olmayan milçək, ağcaqanad, mətbəx-böcəyi, əqrəb və
digər həşəratlar
9
), şəriət qayda-qanunu ilə kəsilmiş heyvanın cəsədində
qalan qan daxildir.
“Ey iman gətirənlər! Şərab da (içki də), qumar da, bütlər də, fal
oxları da Şeytan əməlindən olan murdar bir şeydir. Bunlardan çəkinin
ki, bəlkə, nicat tapasınız! Şübhəsiz ki, Şeytan içki və qumarla aranıza
ədavət və kin salmaqdan və namaz qılmaqdan ayırmaq istər. Artıq bu işə
son qoyacaqsınızmı?”. (əl-Maidə 90-91). Peyğəmbər
– sallallahu aleyhi
və səlləm – buyurdu: “Bütün sərxoş edici şeylər içkidir və sərxoş edici nə
varsa haramdır”. Müslim 3/1587. Az və ya çox olmasından aslı olmayaraq
8
Qeyd etmək lazımdır ki, əti yeyilməyən heyvan şəriət qayda-qanunu ilə kəsilmiş
olsa da belə cəmdəyi murdar sayılır.
9
«əş-Şərhu-l-Mumti alə Zadu-l-Mustəqnəi» 1/534.