Polszczyzna

Najczęściej występujące błędy językowe, we współczesnej polszczyźnie
Przykłady dylematów językowych, są wyszukiwane przez młodzież Towarzystwa Przyjaciół Poprawnej Polszczyzny, działającego w Zespole Szkół im. C.K. Norwida w Częstochowie. Pochodzą z języka polskiego potocznego, oraz języka dziennikarskiego i urzędowego.
A co za tym idzie...

Sformułowanie to jest bardzo popularne w języku polskim, zwłaszcza w pracach uczniowskich, często nazywanych "wypracowaniami". Nie jest to błąd rażący, typu logicznego, składniowego czy gramatycznego, ale nie należy do najzręczniejszych rozwiązań stylistycznych.

Warto czasem zastąpić ten zwrot, używając takich związków wyrazowych, jak:

nawiązując, w związku z powyższym, wobec powyższego, wnioskując, w nawiązaniu do, itd.
Absorbować

to rzeczownik pochodzący od łac. wyrazu : „abbsorbeo” - pochłaniam. Należy do grona wyrazów modnych i często nadużywanych w polszczyźnie. Oznacza tyle co: żywo kogoś zajmować, bez reszty przyciągać czyjąś uwagę, pochłaniać czyjeś myśli np. Ktoś lub coś może absorbować kogoś lub coś – Groźba wojny absorbuje papieża. Ktoś lub coś może też absorbować kogoś, coś czymś - Adaś absorbował wszystkich swoim życiem.

Wyraz absorbować jest często używany w jeżyku naukowym chemii, fizyki i innych dziedzin.

Możemy tu znaleźć poprawne wypowiedzenie typu:

Niektóre metale absorbują ( czyli wchłaniają, pochłaniają ) światło.

Wyraz absorbować jest nadużywany w języku ogólnym np. w reklamie, mowie spontanicznej, w stylu potocznym .

Sformułowanie: Mleczko absorbuje lepiej niż proszek czyszczący. jest zaskakujące stylistycznie i nieczytelne.

Huty absorbują ( angażują ) ogromny potencjał ludzi – jest błędne ze względu na zły dobór wyrazów.

Adres / Adres zamieszkania

Adres (z jęz. fr.) to dosłownie miejsce zamieszkania , nie należy zatem dodawać do niego epitetu gatunkującego .Mówimy po prostu : adres !

Andromacha

Jest to imię żony Hektora , bohatera Iliady , jednego z głównych obrońców Troi.

Od zawsze Andromacha stanowiła symbol kobiecych cnót, takich jak wierność i miłość wobec męża.

Niestety, pewnych trudności nastręcza odmiana imienia słynnej Trojanki.

Otóż M.brzmi Andromacha

D. nie ma Andromachy

Ale C. (przyglądam się) Andromasze
Animozja

Jest to rzeczownik rodzaju żeńskiego, pochodzący od łac. wyrazu „animusus” czyli gwałtowny. Oznacza : niechęć, urazę, pretensję i jest raczej rzadko używany.Skorzystanie z niego wiąże się z respektowaniem pewnych zasad gramatycznych.

Zatem możemy mieć animozję do kogoś, np. znajomego, kolegi itd. , a nie względem kogoś lub wobec kogoś.

Bardziej roztropna

W języku polskim obowiązuje pewna zasada stopniowania przymiotników .Otóż, jeśli przymiotnik daje się stopniować regularnie ,jak np.: szybki ,szybszy ,najszybszy , czyli przez dodanie pewnej cząstki słowotwórczej ,nie należy stopniować go opisowo – przez dodanie przysłówków :bardziej i najbardziej.

Dlatego też poprawne są formy :”roztropniejszy”, „mądrzejszy” , „zaradniejszy” ,a niepoprawne – wyrażenia : bardziej roztropny ,bardziej mądry ,bardziej zaradny .

Betlejem

Miasto w Palestynie, powszechnie znane jako miejsce narodzin Jezusa Chrystusa.

Często wyraz ten nastręcza Polakom trudności, bo chcemy go koniecznie odmieniać, gdy ten jest po prostu nieodmienny.

Powinniśmy mówić: W Betlejem narodził się Bóg, a nie w Betlejemie!, Z Betlejem wyruszyła św. Rodzina ,a nie z Betlejemu .

Ponadto wyraz ten wymawiamy, akcentując drugą sylabę od końca : Betlejem, a nie

trzecią: Betlejem .

Biała Podlaska

Nazwa geograficzna, będąca z gramatycznego punktu widzenia zestawieniem i wyrażeniem zarazem.

Obydwa jego człony odmieniają się tak, jak przymiotniki, stąd poprawna jego odmiana brzmi:

M: Biała Podlaska

D: Białej Podlaskiej, nie : Białej Podlaski!

C: Białej Podlaskiej, nie : Białej Podlasce!

B: Białą Podlaską, nie : Białą Podlaskę!

N: Białą Podlaską

Msc: Białej Podlaskiej

Możemy mieszkać w Białej Podlaskiej, ale nazwy mieszkańców od tej miejscowości nie tworzymy!

Istnieją za to pochodne formy przymiotnikowe: bialski, albo bialskopodlaski, pisane naturalnie z małej litery.

Bisurmanin / Bisurman

Bisurmanin i bisurman to podobnie brzmiące paronimy o całkiem różnych znaczeniach.

Bisurmanin to wyraz nieco archaiczny, nazywający muzułmanina lub mahometanina.

Przy okazji wspomnę, że jego odmiana w liczbie mnogiej nastręcza wielu kłopotów.

Poprawnie wyraz ten deklinuje się następująco:

M. bisurmanie, nie : bisurmani, nie : bisurmany, nie : bisurmaninie

D. bisurmanów, nie : bisurman

C. bisurmanom, nie : bisurmaninom

B. bisurmanów, nie : bisurman

N. bisurmanami, nie: bisurmaninami

Msc. o bisurmanach, nie : bisurmaninach

Bisurman to rzeczownik , nazywający rozbrykane bardzo żywe dziecko, skłonne do różnych psikusów i psot.

W l.mn. w M. wyraz ten brzmi : ci bisurmani, a potocznie poprawną formą jest : te bisurmany.

Jak widać, nie można używać wymiennie wyrazów bisurmanin i bisurman.

Bit

To wyraz często używany we współczesnej polszczyźnie , ale będący również swoistym internacjonalizmem. Pochodzi z języka angielskiego. W języku polskim posiada kilka znaczeń.

-bit – jako skrót od big beat’u , rodzaju muzyki powstałej w latach 60 – tych, związanej również z konkretnym stylem ubierania się, noszeniem długich włosów itd.

-bit – w znaczeniu bitu informacji, czyli najmniejszej jednostki pomiaru informacji w informatyce i telekomunikacji.

-bit – według definicji nieoficjalnej jako rytm.

Wyraz bit , bez względu na znaczenie odmienia się tak samo . W Dopełniaczu liczby pojedynczej brzmi zawsze: bitu ( nie! bita ).

Bunt wobec / Bunt przeciwko

Bunt to inaczej sprzeciw, protestacyjne wystąpienie przeciwko komuś, lub czemuś. Nie można zatem buntować się, czyli sprzeciwiać przeciwko komuś, czemuś, ale wobec kogoś, czegoś .

Bunt przeciwko, to tautologia, zatem sformułowanie językowo i logicznie błędne.
Chłopcy / Chłopacy

O dziwo, forma chłopacy jest oboczna wobec wyrazu chłopcy. Stąd możemy mówić dwojako.

Co mi wychodzi z języka polskiego?

Sformułowanie to jest całkowicie błędne, aczkolwiek zwrot ten jest czytelny i bardzo popularny w jęz. polskim, zwłaszcza w gwarze uczniowskiej.

Fraza: „Co mi wychodzi z języka polskiego?” nosi również znamiona dowcipu, a przecież wypowiadana jest zwykle całkowicie poważnie. Zwrot „Co mi wychodzi z języka polskiego?” radzimy zastąpić formą: „Czego mogę się spodziewać z języka polskiego?”, bądź po prostu – Jaką ocenę otrzymam z języka polskiego?
Consensus

To łacińskie zapożyczenie, bardzo popularne w dzisiejszej polszczyźnie. Oznacza: zezwolenie, zgodę, porozumienie .

Consensus omnium – to zgoda wszystkich, zgoda powszechna, a więc w ujęciu filozoficznym , także prawda.

Wyraz ten niewątpliwie podnosi styl wypowiedzi i jej semantyczną wartość, dlatego nie powinien być nadużywany, zwłaszcza w języku potocznym czy funkcji czysto informacyjnej.

Dochodzenie do konsensusu w sprawie np. dotyczącej ustawienia telewizora może być niestosowne i zabawne, a ponadto dla wielu Polaków , niezrozumiałe!

Wypada tu również wspomnieć, że wyraz ten można pisać przez c lub k na początku.

Dacza

Rusycyzm, oznaczający "letni domek wypoczynkowy z działką rekreacyjną". Prof. J.Miodek proponuje zastąpić go polskim wyrazem "letniskowiec", ale propozycja nie zyskuje zwolenników. Wyraz dacza zakorzenił się w polszczyźnie i jest używany w jęz. potocznym i literackim od epoki romantycznej, choć w tamtym okresie stosowano go w odniesieniu do realiów rosyjskich .

Stopniowo rosyjska dacza w jęz. polskim zaczęła oznaczać zarówno letni domek, jak i wytworną willę na wsi, a nawet pałac. Najbardziej odpowiednie jest polskie wyrażenie "domek letniskowy " , bądź "letni dom"

Związki które tworzy wyraz dacza to: "jeździć na daczę", wracac na daczę". Od wyrazu rosyjskiego powstał tez wyraz "daczowicz ", czyli właściciel daczy.
Dąć

Jest to czasownik , który w polszczyźnie należy do grona tzw. osobliwych ze względu na skomplikowaną koniugację.

Ja: dmę, dęłam, będę dąć

Ty: dmiesz, dęłaś, dąłeś, będziesz dąć

On, ona: dmie, dął, dęła, będzie dąć

W trybie rozkazującym czasownik ten brzmi dmij!

Od tego czasownika powstały formy imiesłowów: dęty, dęta, dmący, dmąca

Oraz takie formy jak: nadąć się, rozdęty, wzdąć się, zadąć .

De facto

To sformułowanie o charakterze wtrącenia, znaczące tyle co: istotnie, rzeczywiście, w rzeczywistości, w praktyce.

Związek ten podnosi niejako ważność czy powagę wypowiedzi. Może więc występować w stylu naukowym, literackim, a tylko niekiedy w dziennikarskim czy urzędowym.

W języku potocznym sformułowanie to może spowodować pewien dysonans, czyli zgrzyt stylistyczny, tekst może w ten sposób stać się mało czytelny, bądź po prostu zabawny.

Dementować:

Wyraz „dementować” to przykład słownictwa modnego, często nadużywanego w celu nadania wypowiedzi poważnego tonu. Występuje on zwłaszcza w języku politycznym. Pochodzi od łacińskiego słowa dementi, które oznacza oficjalne zaprzeczenie czemuś, sprostowanie podanej wcześniej wiadomości.

Po polsku powinniśmy zwyczajnie powiedzieć: zaprzeczył pogłoskom, sprostował fałszywe informacje.

Derby

To wyraz pochodzenia angielskiego wzięty od nazwiska lorda, który w XVI w. zapoczątkował wyścigi koni trzyletnich. Dziś oznacza mecz dwóch lokalnych drużyn sportowych, np. męskich bądź regionalnych oraz - jak dawniej – coroczne wyścigi koni trzyletnich. Generalnie wyraz ten posiada tylko liczbę pojedynczą, jest nieodmienny, ale z uwagi na częste występowanie tego wyrazu w słownictwie sportowym prof. J. Miodek dopuszcza jego liczbę mnogą i odmianę, np. „Przyglądałem się derbom Błękitni Aniołów i Płomień Kłobuck".

Dokładnie