Ponad słowami Wymagania edukacyjne I kryteria oceniania z języka polskiego (zgodne z nową podstawą programową, obowiązującą od roku szkolnego 2012/2013) Zakres podstawowy Bloki nauczania

Małgorzata Szymańska

Ponad słowami
Wymagania edukacyjne i kryteria oceniania z języka polskiego
(zgodne z nową podstawą programową,

obowiązującą od roku szkolnego 2012/2013)

Zakres podstawowy

Bloki nauczania	Treści nauczania	Teksty kultury
STAROŻYTNOŚĆ
O epoce (kontekst historyczny)	- nazwa i ramy czasowe epoki - charakterystyka kultur starożytnych - fundamenty kultury europejskiej
Grecja i Rzym
O epoce (kontekst filozoficzny i artystyczny)	- świat starożytnej Grecji - cywilizacja i kultura starożytnego Rzymu - życie codzienne w antyku - poglądy filozofów antycznych - kalokagatia jako ideał człowieczeństwa - zasada złotego środka - główne cechy sztuki antycznej - antyczny kanon piękna - reprezentatywne dzieła sztuki starożytnej - powstanie i rozwój teatru	Propozycje autorskie - tekst filozoficzny: Platon Państwo (fragmenty) - sztuki plastyczne, architektura, np. Myron Dyskobol (rzeźba)
Teksty z epoki	- mity i ich funkcje - antyczne toposy - początki literatury antycznej - liryka grecka - cechy eposu homeryckiego - podstawowe zasady poetyki według Arystotelesa - budowa tragedii antycznej - konflikt i tragizm w dramacie antycznym - liryka rzymska - antyczne gatunki literackie	Teksty wskazane w podstawie programowej ZP - wybór mitów (np. Narodziny świata, Orfeusz) - Sofokles Król Edyp ZR - Horacy Do Leukonoe Wybudowałem pomnik Propozycje autorskie - Tyrtajos Liryki (wybór) - Safona Liryki (wybór) - Anakreont Liryki (wybór) - Homer Iliada (fragmenty) - Homer Odyseja (fragmenty) - Arystoteles Poetyka (fragmenty)
Nauka o języku	- retoryka
TERMINY I POJĘCIA historia, nauka, oświata: demokracja, miasto-państwo (polis) filozofia, religia, myśl społeczno-polityczna: arche, cynizm, epikureizm, eschatologia, idealizm, kalokagatia, materializm, monoteizm, politeizm, sacrum – profanum, sceptycyzm, sofistyka, stoicyzm, złoty środek sztuka i kultura: akwedukt, architektoniczny porządek (dorycki, joński, koryncki), ceramika, dekorum, kanon piękna (proporcja, harmonia, umiar), kariatyda, klasycyzm, kolumna, kopuła, łuk, mimesis, mozaika, pinakoteka, polichromia literatura (tematy, idee, gatunki, cechy stylistyczne): alegoria, anakreontyk, antropomorfizm, archetyp, bajka, dramat satyrowy, dytyramb, elegia, epos, exegi monumentum, fatum, gatunek literacki, heksametr, horacjanizm, hybris, hymn, ironia tragiczna, katastrofa, komedia, konflikt tragiczny, mit, mitologia, oda, pean, pieśń, poezja tyrtejska, porównanie homeryckie, rodzaj literacki (epika, liryka, dramat), sielanka (bukolika, ekloga, idylla), symbol, topos, tragedia (prolog, parados, epejsodion, stasimon, exodos), tragizm, tren, trzy jedności, wina tragiczna nauka o języku: argumentacja, chwyt erystyczny, dyskusja, manipulacja językowa, mowa ciała, perswazja, propaganda, retoryka, rozprawka, sentencja
Nawiązania	- motywy antyczne we współczesnych tekstach kultury - antyczny kanon piękna a współczesna sztuka - funkcjonowanie antycznych toposów we współczesnej kulturze - kategorie estetyczne tragedii greckiej we współczesnych dziełach filmowych	Teksty wskazane w podstawie programowej ZP - Konstanty Ildefons Gałczyński Tragiczny koniec mitologii ZR - Zbigniew Herbert Barbarzyńca w ogrodzie (fragmenty) - Mieczysław Jastrun Mit śródziemnomorski (fragmenty) Propozycje autorskie - Igor Mitoraj Ikaro Alato (rzeźba) - Maria Pawlikowska-Jasnorzewska Róże dla Safony (fragmenty) - Troja, reż. Wolfgang Petersen (film) - Grek Zorba, reż. Michalis Kakojanis (film)
Przygotowanie do matury	- czytanie ze zrozumieniem - pisanie wypracowania - wypowiedź ustna	- teksty antyczne i o tematyce antycznej
Biblia
Teksty z epoki	- czas powstawania i konteksty kulturowe Biblii - toposy biblijne - symbolika i alegoryczność w tekstach biblijnych - budowa i części Biblii - przekłady Biblii - religie odwołujące się do Starego i Nowego Testamentu - funkcje Pisma Świętego - biblijne gatunki literackie	Teksty wskazane w podstawie programowej ZP - Księga Hioba (fragmenty) - Księga Psalmów (wybór) - Pieśń nad Pieśniami (fragmenty) - Apokalipsa św. Jana (fragmenty) ZR - Księga Wyjścia (fragmenty) - Pierwszy list św. Jana Apostoła (fragment) Propozycje autorskie - Księga Rodzaju (fragmenty) - Ewangelia według św. Mateusza (fragmenty)
Nauka o języku	- style wypowiedzi - stylizacja
TERMINY I POJĘCIA Pismo Święte: alegoria, apokalipsa, chrześcijaństwo, dekalog, dialektyzm, Ewangelia, hymn, judaizm, kanon, katolicyzm, kazanie, list, modlitwa, parodia, patriarcha, pieśń, prawosławie, prorok, protestantyzm, przypowieść (parabola), psalm, psałterz, symbol, teodycea, Tora, wers, werset nauka o języku: styl artystyczny, styl wypowiedzi, style funkcjonalne (potoczny, urzędowy, naukowy, publicystyczny), stylistyka, stylizacja (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja), stylizacja biblijna
Nawiązania	- motywy biblijne we współczesnych tekstach kultury - funkcjonowanie biblijnych toposów we współczesnej kulturze - biblijne wartości moralne we współczesnym świecie	Teksty wskazane w podstawie programowej ZP - Dekalog I, reż. Krzysztof Kieślowski (film) Propozycje autorskie - Zbigniew Herbert Książka - Harold S. Kushner Co się naprawdę zdarzyło w ogrodzie Edenu? (fragmenty) - Anna Achmatowa Żona Lota - Frédéric Beigbeder Windows on the World (fragmenty) - Jerzy Nowosielski, krucyfiks (malarstwo) - Pasja, reż. Mel Gibson (film)
Przygotowanie do matury	- czytanie ze zrozumieniem - pisanie wypracowania - wypowiedź ustna	- teksty biblijne i o tematyce biblijnej
ŚREDNIOWIECZE
O epoce (kontekst historyczny, filozoficzny i artystyczny)	- nazwa i ramy czasowe epoki - kultura Zachodu (Rzym) i Wschodu (Bizancjum) - dziedzictwo antyku i wpływy arabskie - teocentryzm i uniwersalizm jako fundamenty średniowiecznej kultury - życie codzienne w średniowieczu - poglądy średniowiecznych filozofów chrześcijańskich - główne cechy sztuki średniowiecznej - style epoki: romanizm, gotyk - reprezentatywne dzieła sztuki wieków średnich - anonimowość twórców - dramat i teatr w średniowieczu	Propozycje autorskie - teksty filozoficzne: Święty Augustyn Wyznania (fragmenty) Święty Tomasz Summa teologiczna (fragmenty) - sztuki plastyczne, architektura, np. Hans Memling Sąd Ostateczny (ołtarz)
Teksty z epoki	- motywy literatury średniowiecznej - dewiza epoki: Bogu duszę, władcy ciało, damie serce - memento mori, czyli funkcja motywu śmierci w kulturze epoki - gatunki charakterystyczne dla literatury wieków średnich - parenetyczny charakter literatury średniowiecznej – wzorce osobowe epoki (idealizacja bohaterów) - symbolika i alegoryzm w średniowiecznych tekstach kultury - relacja Bóg – człowiek w ujęciu średniowiecznym	Teksty wskazane w podstawie programowej ZP - *Bogurodzica - Lament świętokrzyski - Dzieje Tristana i Izoldy ZR - Dante Alighieri Boska Komedia (fragmenty) Propozycje autorskie - Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią (fragmenty) - Legenda o świętym Aleksym (fragmenty) - Święty Franciszek z Asyżu Pochwała stworzenia - Król Artur i rycerze Okrągłego Stołu (fragment) - Gall Anonim Kronika polska (fragmenty) - François Villon Wielki testament (fragment)
Nauka o języku	- u źródeł języka polskiego - ślady dawnych procesów językowych
TERMINY I POJĘCIA historia, nauka, oświata: feudalizm, schizma wschodnia, sztuki wyzwolone filozofia, religia, myśl społeczno-polityczna: asceza, augustynizm, chrześcijaństwo, dualizm, eschatologia, franciszkanizm, hierarchia, idealizacja, iluminacja, mistycyzm, scholastyka, teocentryzm, teologia, tomizm, uniwersalizm sztuka i kultura: fresk, gotyk, iluminatorstwo, inicjał, malarstwo tablicowe (ołtarzowe), mecenat, miniatura, pieta, psychomachia, romanizm, symultanizm, tryptyk, witraż motywy: ars moriendi, deesis, Stabat Mater, taniec śmierci (danse macabre) ośrodki kultury: Kraków, Paryż, Rzym literatura (tematy, idee, gatunki, cechy stylistyczne): alegoria, anonimowość, antyteza, apostrofa, chanson de geste, dramat liturgiczny, epika rycerska, epos rycerski, etos, farsa, hagiografia (żywoty świętych), historiografia, intermedium, kazanie, komedia mięsopustna, kronika, lament, legenda hagiograficzna, liryka prowansalska, mirakl, misterium, moralitet, motywy antyczne, motywy biblijne, paralelizm, pareneza, pieśń religijna, poemat epicki, prekursor, przykład (exeplum), romans rycerski, rym (wewnętrzny, zewnętrzny), symbol, symultanizm, testament poetycki nauka o języku: archaizm, dialekt, gwara, hiperbola, iloczas, język indoeuropejski, język praindoeuropejski, język prasłowiański, liczba podwójna, palatalizacja, przegłos polski
Nawiązania	- motywy i tradycje średniowieczne we współczesnych tekstach kultury - pojęcie świętości w średniowieczu i współcześnie - etos rycerski w kulturze współczesnej - obrazy śmierci w średniowieczu i we współczesnej kulturze – podobieństwa i różnice	Teksty wskazane w podstawie programowej ZP - Umberto Eco Imię róży (fragmenty) ZR - Kazimiera Iłłakowiczówna Opowieść małżonki świętego Aleksego (fragmenty) Propozycje autorskie - Zdzisław Beksiński, bez tytułu (malarstwo) - Jerzy Besala Stołek dla wesołka (fragmenty) - Andrzej Sapkowski Miecz przeznaczenia (fragmenty) - Monty Python i Święty Grall, reż. Terry Gilliam, Terry Jones (film) - Siódma pieczęć, reż. Ingmar Bergman (film)
Przygotowanie do matury	- czytanie ze zrozumieniem - pisanie wypracowania - wypowiedź ustna	- teksty średniowieczne i o tematyce średniowiecznej
RENESANS
O epoce (kontekst historyczny, filozoficzny i artystyczny)	- nazwa i ramy czasowe epoki - przemiany cywilizacyjne jako efekt odkryć geograficznych i nowych wynalazków - główne prądy renesansu: humanizm i reformacja - złoty wiek w Polsce - życie codzienne w renesansie - człowiek miarą wszechrzeczy, czyli główne założenie filozofii renesansowej - główne cechy sztuki renesansu - styl renesansowy - reprezentatywne dzieła sztuki renesansowej - rozwój teatru w renesansie	Propozycje autorskie - teksty filozoficzne: Erazm z Rotterdamu Pochwała głupoty (fragmenty) Niccolò Machiavelli Książę (fragmenty) - sztuki plastyczne, architektura, np. Sandro Botticelli Wiosna
Teksty z epoki	- renesansowe motywy i wątki - filozoficzna dewiza epoki: człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce - biografia artysty – model człowieka renesansu - gatunki literackie i konwencje odrodzenia - kazanie jako forma sztuki retorycznej - odwołania do kultury antycznej - władca, obywatel, państwo – prawa i obowiązki - nowe ujęcie etosu rycerskiego w kulturze szlacheckiej - motyw arkadii i pochwała uroków wiejskiego życia - renesansowy model miłości - relacje Bóg – świat –człowiek w ujęciu renesansowym	Teksty wskazane w podstawie programowej ZP - *Jan Kochanowski Pieśń XXV z Ksiąg wtórych (Czego chcesz od nas, Panie…) Pieśni (wybór) Pieśń o spustoszeniu Podola przez Tatarów (fragmenty) Pieśń świętojańska o sobótce (fragmenty) Fraszki (wybór) Treny (wybór) Psalm (wybrany) - William Szekspir Makbet - Miguel de Cervantes Przemyślny szlachcic Don Kichote z La Manchy (fragmenty) ZR - Jan Kochanowski Treny (jako cykl poetycki) Propozycje autorskie - Andrzej Frycz Modrzewski O poprawie Rzeczypospolitej (fragmenty) - Piotr Skarga Kazania sejmowe (fragmenty) - Francesco Petrarka Sonet 132 Sonet 335 - Giovanni Boccaccio Dekameron (wybór)
Nauka o języku	- język utworu literackiego (style artystyczne)
TERMINY I POJĘCIA historia, nauka, oświata: Akademia Krakowska (Uniwersytet Jagielloński), ariańskie szkoły, odkrycia geograficzne, system heliocentryczny (kopernikański), wojny religijne, procesy czarownic filozofia, religia, myśl społeczno-polityczna: antropocentryzm, antydogmatyzm, cnota, dworzanin, ekumenizm, humanizm, indywidualizm, inkwizycja, kalwinizm, luteranizm, machiawelizm, nietolerancja, powrót do źródeł (ad fontes), protestantyzm, racjonalizm, reformacja, tolerancja, utopia sztuka i kultura: akt, alegoria, antyczny kanon piękna, antyk, arkada, arkadia, dydaktyzm, harmonia, iluzjonizm, klasycyzm renesansowy, komedia dell’arte, manieryzm, mecenat, miasto idealne, motywy mitologiczne, pejzaż, perspektywa, portret, teatr dworski, teatr elżbietański, teatr publiczny ośrodki kultury: Florencja, Kraków, Londyn, Mediolan, Padwa, Paryż, Rzym literatura (tematy, idee, gatunki, cechy stylistyczne): alegoria, anakreontyk, antropocentryzm, antyk, arkadia, dramat elżbietański, dydaktyzm, ekumenizm, erotyk, esej, fraszka, harmonia, horacjanizm, humanizm, hymn, indywidualizm, kazanie, klasycyzm renesansowy, literatura dworska, literatura parenetyczna, mecenat, motywy biblijne, motywy mitologiczne, nowela, parodia, petrarkizm, pieśń, Plejada, poeta doctus (poeta uczony), psalm, psałterz, puenta, romans rycerski, sielanka, sonet, tragedia, tren, utopia, wiersz biały (bezrymowy), wiersz sylabiczny, zwierciadło nauka o języku: epitet, funkcja poetycka, rodzaje i gatunki literackie, komunikacja literacka, konwencja gatunkowa, konwencja literacka, kreacja językowa, literatura piękna, metaforyka, onomatopeja, parafraza, parodia, pastisz, podmiot liryczny, porównanie, rym, rytm, styl, utwór literacki
Nawiązania	- motywy i tradycje renesansowe we współczesnych tekstach kultury - szekspirowskie inspiracje we współczesnej kulturze - renesansowa radość życia we współczesności	Teksty wskazane w podstawie programowej ZR - Ferdynand Bruckner Elżbieta królowa Anglii, reż. Laco Adamik (spektakl teatralny) - Władysław Broniewski *** [Anka! to już trzy i pół roku…] Propozycje autorskie - Jean Delumeau Cywilizacja Odrodzenia (fragmenty) - Andy Warhol Mona Lisa (malarstwo) - Terry Pratchett Trzy wiedźmy (fragmenty) - Romeo i Julia, reż. Baz Luhrmann (film) - Królowa Margot, reż. Patrice Chéreau (film)
Przygotowanie do matury	- czytanie ze zrozumieniem - pisanie wypracowania - wypowiedź ustna	- teksty renesansowe i o tematyce renesansowej
BAROK
O epoce (kontekst historyczny, filozoficzny i artystyczny)	- nazwa i ramy czasowe epoki - fundamenty barokowej kultury: absolutyzm i kontrreformacja - czas wojen i konfliktów religijnych - nurt dworski i sarmacki w polskim baroku - życie codzienne w baroku - człowiek wobec nieskończoności, czyli filozofia w okresie baroku - główne cechy sztuki baroku - styl barokowy - reprezentatywne dzieła sztuki baroku - rozwój dramatu i teatru w baroku (opera)	Propozycje autorskie - teksty filozoficzne: Blaise Pascal Myśli (fragmenty) Kartezjusz Rozprawa o metodzie (fragmenty) - sztuki plastyczne, architektura, np. Giovanni Lorenzo Bernini Ekstaza św. Teresy (rzeźba)
Teksty z epoki	- manieryzm jako wstęp do baroku - barokowe motywy i wątki - niepokoje człowieka baroku – marność, śmierć, przemijanie - poszukiwanie nowych form w literaturze - dominacja formy nad treścią w sztuce barokowej - gatunki charakterystyczne dla literatury baroku - estetyka brzydoty - angielscy metafizycy - klasycyzm we Francji - cechy szlacheckiej kultury sarmatyzmu - miłość w literaturze baroku	Teksty wskazane w podstawie programowej ZP - Mikołaj Sęp Szarzyński Sonet III Sonet V - Jan Chryzostom Pasek Pamiętniki (fragmenty) ZR - Daniel Naborowski Krótkość żywota Na oczy królewny angielskiej - Jan Andrzej Morsztyn Do trupa Niestatek Propozycje autorskie - Wacław Potocki Zbytki polskie - John Donne Pchła
Nauka o języku	- środki artystycznego wyrazu i ich funkcje
TERMINY I POJĘCIA historia, nauka, oświata: absolutyzm, kontrreformacja, ksenofobia, luteranizm, sarmatyzm, szkolnictwo jezuickie, teatr szkolny filozofia, religia, myśl społeczno-polityczna: absolutyzm, kontrreformacja, nietolerancja, panteizm, przedmurze chrześcijaństwa (idea), spirytualizm sztuka i kultura: arkadia, dekoracyjność, dydaktyzm, dysharmonia, ekspresja, iluzjonizm, klasycyzm barokowy, komedia dell’arte, kontrast, mecenat, motywy antyczne, motywy biblijne, motywy mitologiczne, opera, portret trumienny, rokoko, sarmatyzm, teatr dworski, teatr szekspirowski, teatr szkolny ośrodki kultury: Kraków, Madryt, Paryż, Rzym, Warszawa, Wenecja, Wersal literatura (tematy, idee, gatunki, cechy stylistyczne): alegoria, anafora, antyk, antyteza, arkadia, dekoracyjność, dramat szekspirowski, dworzanin, dydaktyzm, dysharmonia, ekspresja, erotyk, inwersja, kazanie, klasycyzm barokowy, komedia, komedia dell’arte, koncept, kontrast, makaronizm, marinizm, mecenat, motywy biblijne, motywy mitologiczne, motywy wanitatywne (marności życia), niepokój metafizyczny, nowela, pamiętnik, panegiryk, paradoks, poezja metafizyczna, przerzutnia, puenta, rokoko, sarmatyzm, sonet, sylwa, szatan, szlachcic ziemianin, teatr dworski, teatr szkolny, tragedia, tren nauka o języku: alegoria, anafora, animizacja, apostrofa, archaizm, dialektyzm, epitet, eufemizm, instrumentacja głoskowa, inwersja, ironia, kalka, metonimia, oksymoron, onomatopeja, paradoks, parafraza, paralelizm składniowy, parodia, pastisz, personifikacja, peryfraza, porównanie, przenośnia (metafora), pytanie retoryczne, rym, rytm, słowa klucze, symbol, trop
Nawiązania	- motywy i tradycje barokowe we współczesnych tekstach kultury - spadek po sarmatyzmie we współczesnej kulturze polskiej - estetyka brzydoty wczoraj i dziś - barokowe teksty kultury jako temat dla reżyserów filmowych - hiperbolizacja barokowa we współczesnej sztuce - barokowa zabawa formą jako inspiracja współczesnych działań artystycznych	Teksty wskazane w podstawie programowej ZR - Jarosław Marek Rymkiewicz Róża Propozycje autorskie - Witold Gombrowicz Transatlantyk (fragmenty) - Jorge Luis Borges Kula Pascala (fragmenty) - Fernando Botero Kobieta Rubensa (malarstwo) - Vatel, reż. Roland Joffé (film) - Dziewczyna z perłą, reż. Peter Webber (film)
Przygotowanie do matury	- czytanie ze zrozumieniem - pisanie wypracowania - wypowiedź ustna	- teksty barokowe i o tematyce barokowej
OŚWIECENIE
O epoce (kontekst historyczny, filozoficzny i artystyczny)	- nazwa i ramy czasowe epoki - cechy charakterystyczne wieku rozumu - doba wynalazków - narodziny nowoczesnego społeczeństwa - oświecenie w Polsce - rozwój szkolnictwa i czasopiśmiennictwa - początki gatunków publicystycznych - życie codzienne w oświeceniu - racjonalizm i empiryzm w filozofii oświeceniowej - główne cechy sztuki okresu oświecenia - style epoki: rokoko, klasycyzm, sentymentalizm - reprezentatywne dzieła sztuki wieku oświecenia - rozkwit teatru w oświeceniu (pierwszy teatr publiczny)	Propozycje autorskie - teksty filozoficzne: Wolter Traktat o tolerancji (fragmenty) John Locke Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego (fragmenty) - sztuki plastyczne, architektura, np. Jacques-Louis David Portret małżonków Lavoisier (malarstwo)
Teksty z epoki	- powrót do klasycznych ideałów - naprawianie świata – zuchwałe rzemiosło - dydaktyczna dewiza epoki: bawiąc, uczyć - biografia oświeceniowego artysty - świat w satyrycznym ujęciu - powiastka filozoficzna, czyli głębokie treści w prostej formie - od rozumu do serca, czyli utwory sentymentalne - narodziny nowoczesnej powieści - gatunki charakterystyczne dla literatury oświecenia	Teksty wskazane w podstawie programowej ZP - Ignacy Krasicki Świat zepsuty (fragmenty) Monachomachia (fragmenty) Propozycje autorskie - Ignacy Krasicki Bajki (wybór) - Franciszek Karpiński Laura i Filon (fragmenty) - Józef Wybicki Pieśń Legionów Polskich we Włoszech - Jan Potocki Rękopis znaleziony w Saragossie (fragmenty) - Denis Diderot Kubuś Fatalista i jego pan (fragmenty) - Jonathan Swift Podróże Guliwera (fragmenty)
Nauka o języku	- poprawność wypowiedzi
TERMINY I POJĘCIA historia, nauka, oświata: biblioteki publiczne, czasopiśmiennictwo, encyklopedie i słowniki, Komisja Edukacji Narodowej, Konstytucja 3 maja, Legiony polskie (Legiony Dąbrowskiego), obiady czwartkowe, obóz reform, Powszechna deklaracja praw człowieka i obywatela, rozbiory, Sejm Czteroletni, Szkoła Rycerska, Teatr Narodowy, teatr szkolny, Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Wielka encyklopedia francuska, Wielka Rewolucja Francuska, wolnomularstwo (masoneria) filozofia, religia, myśl społeczno-polityczna: absolutyzm, absolutyzm oświecony, ateizm, deizm, empiryzm, konstytucja, libertynizm, materializm, optymizm poznawczy, postęp, powrót do natury, prawa człowieka, prawo naturalne, racjonalizm, religia naturalna, rozum, tabula rasa, tolerancja, trójpodział władz, umowa społeczna, utopia, utylitaryzm, wolterianizm sztuka i kultura: antyk, arkada, arkadia, dydaktyzm, harmonia, iluzjonizm, klasycy wiedeńscy, klasycyzm, klasycyzm stanisławowski, mecenat, motywy mitologiczne, ogród angielski, ogród francuski, opera, perspektywa, powrót do natury, rokoko, salon, sentymentalizm, teatr dworski, teatr szkolny czasopisma kulturalne: „Gazeta Narodowa i Obca”, „Monitor”, „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” ośrodki kultury: Londyn, Paryż, Puławy, Warszawa, Wilno literatura (tematy, idee, gatunki, cechy stylistyczne): alegoria, antyczny kanon piękna, antyk, arkadia, bajka, cudzoziemszczyzna, czasopiśmiennictwo, czułość (czucie), deizm, drama, dydaktyzm, elegia, epos, erotyk, harmonia, hymn, imaginacja, kalendarze, klasycyzm, klasycyzm stanisławowski, komedia, libertynizm, mecenat, morał, motywy mitologiczne, naśladowanie natury, obiady czwartkowe, oda, optymizm poznawczy, orientalizm, pamflet polityczny, poemat heroikomiczny, poemat opisowy, poetyka normatywna, powiastka filozoficzna, powieść, powrót do natury, publicystyka polityczna, puenta, rokoko, romans, rozum, salon, satyra, sentymentalizm, sielanka, tragedia, utopia nauka o języku: anakolut, barbaryzm, błąd językowy, czystość języka, edukacja językowa, estetyka słowa, etykieta językowa, innowacja językowa, interpunkcja, kalka językowa, kompetencja językowa, kompozycja wypowiedzi, kryteria poprawności środków językowych, kultura języka polskiego, moda językowa, norma językowa, norma użytkowa, norma wzorcowa, ortografia, poprawność językowa, poradniki językowe, puryzm językowy, Rada Języka Polskiego, spójność wypowiedzi, sprawność językowa (stosowność językowa), szablon językowy, świadomość językowa, tradycja językowa, uzus językowy
Nawiązania	- motywy i wątki oświeceniowe we współczesnych tekstach kultury - klasycyzm oświeceniowy a klasycyzm współczesny - bajka − gatunek wciąż żywy - sentymentalne tendencje we współczesnej kulturze - wiek oświecenia jako inspiracja dla twórców filmowych	Teksty wskazane w podstawie programowej ZP - Zbigniew Herbert Wilki i owieczki - Czesław Miłosz Żegnajcie wyspy ZR - Leszek Kołakowski Jak szukaliśmy Lailonii (fragmenty) - Maria Pawlikowska-Jasnorzewska Laura i Filon Propozycje autorskie - René Magritte Perspektywa: „Madame Récamier” Davida (malarstwo) - Cast away – poza światem, reż. Robert Zemeckis (film) - Amadeusz, reż. Miloš Forman (film)
Przygotowanie do matury	- czytanie ze zrozumieniem - pisanie wypracowania - wypowiedź ustna	- teksty oświeceniowe i o tematyce oświeceniowej
stała lektura gazety codziennej, tygodnika opinii, miesięcznika i kwartalnika