Postmodern sanatta eklektik nesneler hikmet Şahin
Yüklə 176,76 Kb. Pdf görüntüsü
|
Postmodern Sanatta Eklektik Nesneler 237
cu yüzyıldan sonra bu kelime yaygınlık kazanmaya başlamıştır (Kumar, 1999: 88). Terim olarak modern, daha gerilere giden bir tarihçeye sahip olsa da, modernite projesi olarak andığı şey 18. yüzyılda belirmiştir. Bu proje, Aydınlanma düşünürlerinin “nesnel bilimi, evrensel ahlak ile hukuku ve kendi
konusunda gösterdikleri olağanüstü bir düşünsel çabadan ibarettir. Amaç özgür ve yaratıcı biçimde çalışan çok sayıda bireyin katkıda bulunduğu bir bilgi birikimini, insanlığın özgürleşmesi ve günlük yaşamın zenginleşmesi yolunda kullanmaktı. Doğa üzerinde bilimsel hakimiyet, kaynakların kıtlığından, yoksulluktan ve doğal afetin rastgele darbelerinden kurtuluşu vaat ediyordu. Rasyonel toplumsal örgütlenme biçimlerinin ve rasyonel düşünce tarzlarının gelişmesi, efsanenin, dinin, boş inancın akıl-‐ dışılığından, iktidarların keyfi kullanımından ve kendi insan doğamızın karanlık yandan kurtuluşunu vaat ediyordu. Ancak bu tür bir proje aracılığıyla, bütün insanlığın evrensel, sonsuz ve değişmez nitelikleri ortaya çıkabilirdi (Harvey, 1997: 25). Sanatsal açıdan bakıldığında modernizmin Rönesans dönemiyle ve Re-‐ form hareketleriyle başladığını söyleyebiliriz. 14. yüzyılın gelişen hümanist hareketleri modern dönemin sanatsal başlangıcının işaretleriyle doludur. Modernliğin tanımsal olarak netleşmesi, bilinen gerçek ve kurallarının ortaya konması 18. yüzyılı bulmaktadır: Bu dönem milliyetçilik hareketleri-‐ nin geliştiği Sanayi Devrimi’nin öncesinde ortaya çıkan Aydınlanma dönemi modernizmin asıl karakteristiğini belirlemeye başlamıştır. Aydınlanma Dönemi’nde ortaya çıkan ve değerlerinin çoğunu Antik dünyadan alan bu felsefe geçmişle bağlarını koparmış, kendisinden önceki tarih, din, siyaset ve otoriteleri derinden sarsarak karşıt bir tavır sergileme pozisyonuna gel-‐ miştir. Modernizmin temel özelliği; insana ve insan aklına duyulan sınırsız güvendir. Bu güven aynı zamanda modernitenin tarih anlayışını da tanımlamaktadır. Bunu kısaca sürekli ilerlemeci tarih anlayışı olarak irde-‐ lemek mümkün gözükmektedir. Burada insan aklını kullanarak sürekli ola-‐ rak doğa ve kendisi ile ilgili bilgisini artıracağı varsayılmaktadır. Sürekli artan bilgi, insana doğayı ve doğanın bir parçası olan toplumu kendi çıkarlarına uygun olarak sürekli yeniden kurmasına olanak sağlayacaktır; böylece tarih de sürekli olarak ileriye doğru akacaktır. Bunu, modernite "insanın yücelmesi" olarak yorumlamaktadır (Şaylan, 1999: 44). Modernizmin geleneksele karşıt açmış olduğu savaşı, içinde bulunduğu
anlayış sürekli olarak kendisini her şeyin önünde kabul etmiş, ilkçağlardan gelen tarihsel geçmiş ve anlayışları reddetmiştir. Sanatsal modernizm, Avrupa’da 19. yüzyılın sonlarında ortaya çıkan belirli estetik anlayışları bünyesinde toplayan bir dönemdir. Modern sa-‐
Hikmet Şahin 238
natın şekillendirilmesinde felsefenin ve teknolojinin etkileri yadsınmayacak ölçüde büyüktür. Sanayi devrimiyle birlikte gelişen ve değişen kültürel yapı, tüm alanlarda olduğu gibi estetik ve sanat alanında da farklılıklar yaratmak-‐ tadır. Tarım toplumundan sanayi toplumuna geçen birey kendisini bambaş-‐ ka bir dünyanın ortasında bulmuştur. Sanayileşmenin getirdiği kente göç, yeni şehirlerin oluşmasını sağlamış ve dolayısıyla kırsal kültürel toplumun dine ve inançlarına olan bağlılığını derinden sarsmıştır. Sanayi toplumu haline gelen Batı’da köklü kültürel değişimler yaşanmıştır. Din inancının bir kenara itilerek sadece bilim ve teknolojiyi temel alan modernist anlayışı sanata da yansımış, geçmiş dönemin tüm sanatsal olguları geçmişle beraber tarihe gömülmüştür. Lyotard (1997: 158), “Postmodern, modernin içerisinde sunulamayanı,
gerçekte var olan nesnel gerçekliğin dışında yeni bir şeyler üretmesidir. Modern sanat herhangi bir şekilde başka bir şeyden öykünmez. Onun üret-‐ tiği şey sürekli yeni ve ileriye dönük olan şeydir yani orijinaldir. Modern sanat anlayışı klasik sanat anlayışından kesin olarak kopuşu ifade eden bir estetik anlayıştır. Modern zamanlara kadar süregelen “mime-‐ sis” kuramına bağlı olarak gelişen sanat akımları yerini “temsil”i bir kenara bırakan modern sanata devretmiştir. Klasik dönemin sanatçıları sanatsal etki olarak pasif durumdadır. Sadece gördüğünü yansıtan içerisinde sa-‐ natçının varlık dünyasının bulunmadığı eserler üreten kişilerdir. Modern dönemin sanatçıları ise; sanatın “içi boş bir yansıma” olması durumundan kurtulunması gerektiğini belirtmişlerdir (Şaylan, 1999: 53-‐54). Modern dönemlerde toplumsal, ekonomik ve teknolojik gelişmeler sa-‐ natı olumlu yönde etkilemiştir diyebiliriz. Fotoğraf makinesinin icadıyla başlayan sanatta temsil krizi aşılmış, sanatçı gördüğünü yansıtan birey ol-‐ maktan çıkmış, yorum kabiliyeti olan, yeni olan şeye heves eden, sürekli olarak çözümlemeci bir ruha sahip olmuştur. Sanatçıdan da bu beklenmek-‐ tedir. Sürekli yenilikler peşinde olan sanatçı belli dönemlerde kendisini toplumun gelişimini, ilerlemesini sağlayan birey pozisyonunda bulmuştur. Sanatçı artık özgür bir durumda, istediği her ne varsa üretebilecek bir yapıya sahiptir. Modern dönemlerde sanatçıların özgürleştiği ve özgün bir duruma geldiği söylenebilir. Sanatsal yaratılarını oluşturmak bağlamında yenilikçi olması koşuluyla eserler özgün tarzlarda yaratılmışlardır. Bu Bağ-‐ lamda estetik modernlik ruhunun gelişimini “avangard” olarak tanımlayabileceğimiz yapı içerisinde değerlendirmek gerekmektedir. Avan-‐ gard sanatçı henüz kimselerin keşfetmediği şeyleri keşfeder, gidilmemiş yerlere ilk giden o olur. Sürekli yenilik peşinde koşan, olmayan ve sunulma-‐ yanı bulmaya çalışan kişidir. Bu tam anlamıyla modern estetiğin özüdür. Bu açıdan bakıldığında modern sanatın belli başlı yönlerini şu şekilde belirle-‐ mek olasıdır: Özgür ve özgün olması, belli bir görev bilinciyle misyon özel-‐ Yüklə 176,76 Kb. Dostları ilə paylaş:
|