Postmodern Sanatta Eklektik Nesneler
249
berg ve diğerleri modernizmin kendisi için neyi kovalayıp neyi kovala-‐
madığını temellendirmeye çalıştılar. Sanattaki postmodern kuramlar ço-‐
ğunlukla kapsamlarına aldıkları ile dışarıda bıraktıkları arasındaki derin
bağ üzerine yoğunlaşmaktadır.
Kimi eleştiriler, postmodern duyarlılığın bilgi kuramından varlıkbilime
doğru gerçekleşen bir kayışı içerdiğini ileri sürmektedir. Bu noktada bilgi-‐
den deneyime, kuramdan pratiğe, zihinden bedene kayış söz konusudur.
Yine kimi eleştiriler beden yönünde eğilim gösteren, postmodern olduk-‐
larından dolayı ustan uzaklaşan çağdaş yapıtları betimlemeyi isterler. Ör-‐
neğin, bu eleştirilerden birisinde postmodern duyarlılık ile et ve kemikten
oluşan beden üstüne yoğunlaşan Francis Bacon, Velasquez’in Papa X. Inno-‐
cent (Görsel:1) tablosuna eşdeğer betimlediği postmodern çalışmasında
(Görsel:2), biçimsel ussallıktan kopuşu, tuvalin yüzeyine duyulan arzuyu
sergilemiştir.
Görsel 1: Velasquez, Papa X. Innocent, TÜY, 114x119cm, Galleria Doria
Pamphilj, Roma, 1650. (“Sanal”, 2011)
Görsel 2: Francis Bacon, Velasquez’den Sonra (Papa X. Innocent), TUY,
Des Moines Art Center, 1953. (“Sanal”, 2011)
Hikmet Şahin
250
Postmodernizmde çoğunluk sanat biçimleri içerisinde yatandan çok bu
biçimler arasındaki ilişkilerden inceden inceye araştırılmasıdır. Ayrışık
imge ve teknolojilerin bir araya getirilmesinin (eklektizm) salt kaynak ya da
yazarlık düşüncesini gündeme getirdiği görülmektedir (Aktaran: Madan,
1997: 245).
Sanatçı Bernard Pras’ın yapmış olduğu “Guernica” adlı tablo Picas-‐
so’nun eseriyle (Görsel:3) benzerlik göstermekte ancak bir kopye olarak
değerlendirilmemektedir. Pras çalışmasında atık maddelerden yararlana-‐
rak gerek teknik ve gerekse sanatsal açıdan metalaşmış bir sanat eserine
eklektik/eleştirel yönden yaklaşmış, sanatsal açıdan yeni bir eserin doğu-‐
şunu ortaya koymuştur. (Görsel :4).
Görsel 3: Pablo Picasso, Guernica, 3.5mx7.8m, TÜY., Museo Reina Sofia,
Madrid, 1937. (“Sanal”, 2012)
Görsel 4: Bernard Pras, Guernica, Karışık Teknik, 2010.
(“Sanal”, 2011)
Sanattaki postmodern kuramlar başlıca iki eğilimi kuşatırlar. İlki Char-‐
les Jencks ve onunla ortak bir konumu paylaşanların çalışmalarında örnek-‐
lenir ve muhafazakar çoğulculuk olarak adlandırılabilir. İkinci eğilim ise
Rosalind Krauss, Douglas Crimp, Craig Owens, Hal Faster ve October dergi-‐
Postmodern Sanatta Eklektik Nesneler
251
sinin diğer yazarlarının yapıtlarında örneklenir ve eleştirel çoğulculuk ola-‐
rak adlandırılabilir. İkinci girişim modernizmin kendi içindeki dengesizlik-‐
leri açığa vurmak yoluyla onun ötesine geçmeye çalışmıştır. Gel gelelim
eleştirel çoğunluğun amacı modernizmin birçok biçimini nitelemiş olan
kuşku ahlakına tezat birtakım araştırmaları korumaktadır (Madan, 1997:
245).
İçerik bağlamında postmodern sanata verilebilecek örnekler arasında
heykelci William Tucker'ın yapıtları sayılabilir. 60'lı ve 70'li yıllarda Tuc-‐
ker'ın yapıtları çizgisel yaygınlıklarıyla ün yapmışlardı. Bu yapıtlar soyut ve
genellikle metal, ağaç, ya da sentetik reçineden yapılmış heykellerdi. 1980
sonralarında ise Tucker o güne kadar yaptıklarının karşıtı olan heykeller
yapma gereğin duydu: Sanatçı, kitlesel bir cismi alıp ona biçim vermek,
dünyada bir nesne olarak durabilecek bir şey yapmak istiyordu. Sanki mo-‐
dern heykelcilerin bu en bilgili ve düşünceli temsilcisi yeniden temel ilkele-‐
re dönmek ereğini duyuyordu. Bu yeni yapıtlar bize Rodin'i, zaman zaman
da Michalengelo'yu anımsatır, ama bunlarında tarih öncesi insandan kalma
özellikler de vardır. Tucker bunlardan bazılarına eski tanrıların adlarını
vermiştir (Görsel:5). Heykellerde biçimlerinde bütün o belirsizliğine rağ-‐
men, bu adlara bir inandırıcılık kazandırıyorlardı: Gizemli bir güçle dolu
olan bu heykeller kaideleri üzerinde duruşlarını seyrettiğimizde, olağanüs-‐
tü bir güçle hareket ediyorlardı. Gaia gökyüzüyle evlenen yer tanrıçasıydı;
bunların çocukları da Titanlar, Kikloplar ve devlerdi (Lynton: 1991: 353-‐
354) (Görsel:6).
Görsel 5: William Tucker, Ana Tanrıça, 220x230x170cm, Mermer, Ro-‐
yal Academy of Arts, Londra, 1992. (“Sanal”, 2011)
Hikmet Şahin
252
Görsel 6: William Tucker, Prometheus, 345x290x240cm, Bronz Heykel,
New South Wales Art Gallery, 1990. (“Sanal”, 2011)
SONUÇ
Postmodern sanatın kavram kargaşası içinde bulunduğu bir gerçektir. Bu
nedenle postmodernizmin tanımının somut olarak yapılması güçtür. Bunun
sebebi konunun karakteristik özelliklerinin anlık olarak değişim gösterme-‐
sidir. Postmodernist kültür içerisindeki dinamiklerin tespitinin güçlüğü de
buradan gelmektedir. İçinde yaşadığımız postmodern ortamın çeşitliliği
sebebiyle durum değerlendirmesi yapmanın ne kadar zor olduğu an-‐
laşılmaktadır. Postmodern anlayışa tesir eden bütün özelliklerin eserde
sıralanması mümkün değildir. Ancak; araştırmada belirtilen ve ifadesini
bulan farklı yönlerin ele alınması, postmodern kültür ve sanatının an-‐
laşılması açısından önemli görülmektedir.
Tarihsel bir dizin içerisinde değerlendiremeyeceğimiz ancak, genel
olarak tarihi süreçleri göz önünde bulundurabileceğimiz bir yaklaşım daha
doğru kabul edilebilir. Net olarak çıkış tarihi belli olmayan, eklektik bir
anlayış doğrultusunda, tarihin başlangıcından günümüze kadar bir süreci
kapsadığı da ifade edilebilir.
Postmodernist anlayışın genel karakteristiğinin ortaya konulmasının
zor olduğu bilinmektedir. Kişisel değerlerin ortaya çıktığı, birbirini tatmin
ve telkin etmeyen söylemlerin çoğunun bir arada bulunması yine bu “post-‐
modern durum”un paradoksal yönünü oluşturmaktadır.
Postmodernizm anlatı sanatları, görsel, uzamsal ve kinetik sanat dalları
gibi sanatın tüm alanlarında kendini göstermesi de yine aynı bağlamda, kesin
sınırları çizmekten kaçan bir yolla gerçekleşmektedir. Doğal olarak yine he-‐
men hemen tüm sanat akımlarında olduğu gibi postmodernizm de öncelikle
Postmodern Sanatta Eklektik Nesneler
253
mimarlık alanında daha yoğun bir biçimde tartışılmaya başlamış, giderek
dans, müzik, sinema ve tiyatro gibi sanatları etkilemeye başlamıştır. Sözü
edilen sanat dallarından verilen ürünlerde kullanılan kavramlar ve özellikler
postmodernizmi çoğulcu, melez ve eklektik bir süreç olarak göstermektedir.”
(Yamaner, 2007: 180).
Postmodernizmin algılanmasındaki güçlükleri, modernizmin başından
“post” hale gelişine kadar bilmemiz, konu hakkında fikir edinmemiz
açısından önemlidir. Bu tutum içerisinde ele alınan postmodernizm konusu
farklı noktalara kaymış, alan sınırı genişlemiş olabilir. Modernizme karşı
gelişen bu anti-‐tezi açıklamak, değerleri ve verileri ortaya koyarak sağlana-‐
bilecektir. Daha önceki yazılarımızda da bahsettiğimiz üzere postmoder-‐
nizm modernist bir anlayış değildir. Fakat modernizmle biyolojik bağı bu-‐
lunan, ne kadar inkar edilmiş olsa da yapısını modernizm ve felsefesinin
üzerine kuran bir anlayıştır.
Postmodernizmde sürekli olarak bir karmaşadan söz edilmektedir. Bu
karmaşa, postmodernizmin ana unsuru niteliğindedir. Bu özellik doğal ola-‐
rak tanımlarda çelişkilere yol açmış ve konuların tasnifi sırasında güçlükle-‐
rin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Sanat alanında yararlanılan postmo-‐
dernlikle ilgili yazan yazar ve sanat tarihçilerin dizin problemi yaşadığı ve
modern-‐postmodern akımları iç içe düzensiz bir şekilde yerleştirdiği göz-‐
lemlenmiştir. Farklı açılardan yorumlanan ve geniş yüzeylere dağılan post-‐
modernist anlayış kaygan bir zemin üzerinde varlığını devam ettirmektedir.
Bu tanımlama biraz sert ve duyarsızmış gibi görünmekle birlikte, Postmo-‐
dernist eklektizm konusunun ne kadar esnek ve çelişkilere bir o kadar açık
olduğunu göstermektedir.
Postmodernizm bilindiği üzere bir akım, dönem, üslup vb. olmaktan
çok eleştirel bir tutumdur. Belli bir kuramın bağıntısında olmaksızın, ku-‐
ralsızlığın getirmiş olduğu çoğulcu (eklektik) bir anlayışa sahiptir.
KAYNAKLAR
APPİGNANESİ, Richard ve GARRATT, Chris (1996). Postmodernizm. (Çeviren:
Doğan ŞAHİNER). (1. Baskı). İstanbul: Milliyet Yayınları.
ATİKER, Erhan (1998). Modernizm ve Kitle Toplumu. (1. Baskı). Ankara: Vadi
Yayınları.
BAYKAM, Bedri (1 Kasım 1989). "Post-‐Modernizm-‐Hayalet Mi, Yoksa Kaygan
Bir Balık Mı?", Milliyet Sanat Dergisi, Sayı: 227.
BEST, Steven ve KELLNER, Douglas (1998). Postmodern Teori. (Çeviren: Meh-‐
met KÜÇÜK). (1. Baskı). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
CEVİZCİ, Ahmet (2000). Felsefe Terimleri Sözlüğü. (1. Baskı). İstanbul: Paradig-‐
ma Yayınları.
Hikmet Şahin
254
GİDDENS, Anthony (1998). Modernliğin Sonuçları. (Çeviren: Ersin KUŞDİL). (2.
Baskı), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
GOMBRICH, E. H. (1992). Sanatın Öyküsü. (Çeviren: Bedrettin CÖMERT). (4.
Baskı), İstanbul: Remzi Kitabevi.
HARVEY, David (1997). Postmodernliğin Durumu. (Çeviren: Sungur SAVRAN).
(1. Baskı), İstanbul: Metis Yayınları.
İSKENDER, Kemal (Ağustos 1991a). "Post-‐Modernizmin Kökeni ve Değerleri",
Sanat Çevresi, Sayı: 154.
İSKENDER, Kemal (Temmuz 1991b). "Postmodernizmin Gündemi: Ne Var? Ne
Yok.", Sanat Çevresi, Sayı: 153.
İSKENDER, Kemal (Şubat 1992). "Post Modernizmin Düşünsel Temelleri Üzeri-‐
ne" Sanat Çevresi, Sayı: 160.
JAMESON, Fredric, HABERMAS, Jürgen, LYOTARD ve Jean François (1994).
Postmodernizm. (Çeviren: Necmi ZEKA). (2. Baskı). İstanbul: Kıyı
Yayınları.
KARASAR, Niyazi (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi. (15. Baskı). Ankara: No-‐
bel Yayın Dağıtım.
KUMAR, Krishan (1999). Çağdaş Dünyanın Yeni Kuramları. (Çeviren: Mehmet
Küçük). (1. Baskı). Ankara: Dost Yayınları.
LYNTON, Norbert (1991). Modern Sanatın Öyküsü. (Çevirenler: Cevat ÇAPAN ve
Sadi ÖZİŞ). (2. Baskı). İstanbul: Remzi Kitabevi.
LYOTARD, Jean-‐François (1997). Postmodern Durum. (Çeviren: Ahmet Çiğdem).
(2. Baskı). Ankara: Vadi Yayınları.
MADAN, Sarup (1997). Post-‐Yapısalcılık ve Postmodernizm. (Çeviren: A. Baki
GÜÇLÜ). (Baskı Tarihi Bakılacak). Ankara: Ark Yayınları.
McROBBİE, Angela (1999). Postmodernizm ve Popüler Kültür. (1. Baskı). (Çevi-‐
ren: Almıla Özdek). İstanbul: Sarmal Yayınları.
MİLLET, Catherine (Ekim 1993). "Bu Yalnızca Bir Başlangıç Sanat Devam Edi-‐
yor", Gösteri, Sayı: 155.
MURPHY, John W. (1995). Postmodern Toplumsal Analiz ve Postmodern Eleştiri.
(Çeviren: Hüsamettin ARSLAN). (1. Baskı). İstanbul: Eti Yayınları.
ÖZSEZGİN, Kaya (1 Kasım 1989). "Post-‐Modernizm-‐ Yeni-‐Seçmeci Bir Akım",
Milliyet Sanat Dergisi, Sayı: 227.
ŞAYLAN, Gencay (1999). Postmodernizm. (1. Baskı). Ankara: İmge Kitabevi.
TANYELİ, Yavuz (15 Temmuz 1994). "Bu İşler Böyledir", Gösteri, Sayı: 27.
YAMANER, Güzin (2007). Postmodernizm ve Sanat. (1. Baskı). Ankara: Algı
Yayınları.
Görsel Kaynaklar
Görsel 1: Velasquez, Papa X. Innocent: http://www.doriapamphilj.it/ukar-‐
tisti.asp (Erişim Tarihi: 29 Mayıs 2011, Saat: 16.32.)
Postmodern Sanatta Eklektik Nesneler
255
Görsel 2: Francis Bacon, Velasquez’den Sonra (Papa X. Innocent):
http://www.desmoinesartcenter.org/aspx/collections/collection-‐
highlights.aspx (Erişim tarihi: 29 Mayıs 2011, Saat: 16.31.)
Görsel 3: Pablo Picasso, Guernica: http://en.wikipedia.org/wiki/Guer-‐
nica_(painting) (Erişim Tarihi: 23 Kasım 2012, Saat: 12.49.)
Görsel 4: Bernard Pras, Guernica: http://www.bernardpras.fr (Erişim tarihi: 02
Haziran 2011: Saat. 01.51.)
Görsel 5: William Tucker, Ana Tanrıça: http://www.racollection.org.uk/ix-‐
bin/indexplus?_IXSESSION_=MJc8eCRKC3s&_IXSR_=&_IXACTION_=display
&_MREF_=12521&_IXSP_=1&_IXFPFX_=templates/full/&_IXSPFX_=templa
tes/full/ (Erişim Tarihi: 30 Mayıs 2011, Saat: 19.30.)
Görsel 6: William Tucker, Prometheus: http://collection.artgallery.nsw-‐
.gov.au/collection/results.do;jsessionid=137447C13DC8E61812819B366
930A48F?id=142462&db=object&keyword-‐0=Tucker_William&field-‐
0=simpleSearchObject&images=true&view=deta-‐il&searchMode=simple
(Erişim Tarihi: 30 Mayıs 2011, Saat: 19.33.)
Dostları ilə paylaş: |