Potensial təSİRİ “Pİsa 2006” -nin vacib məqamlari



Yüklə 1,64 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/21
tarix01.07.2018
ölçüsü1,64 Mb.
#52592
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   21

www.aaa.org.az

İCBARİ TӘHSİL MÜDDӘTİNDӘ EDİLMİŞ DӘYİŞİKLİYİN QADINLARIN VӘZİYYӘTİNӘ POTENSİAL TӘSİRİ

4

İCBARİ TӘHSİL MÜDDӘTİNDӘ 



EDİLMİŞ DӘYİŞİKLİYİN QADINLARIN 

VӘZİYYӘTİNӘ POTENSİAL TӘSİRİ

Bərabər olmayan insanlarla bərabər səviyyədə davranılmasından 

ədalətsiz heç bir şey ola bilməz.

Tomas Cefferson

19 iyun 2009‐cu il tarixində Milli Məclis tərəfindən

qəbul edilmiş Təhsil haqqında Azərbaycan Respub‐

likasının qanunu ölkədə icbari təhsilin müddətinin

dəyişdirilməsini nəzərdə tutur. Dəyişikliyə əsasən

məktəbəqədər təhsil 5 yaşından icbari olur və icbari

təhsilin yuxarı həddi 11‐ci sinifdən 9‐cu sinifə qədər

azaldılır. Birinci dəyilşikliyin zəruriliyi və böyük fay‐

daları tam başa düşülərkən və cəmiyyətdə demək

olar ki, hamı tərəfindən dəstəklənərkən, ikinci dəyi ‐

şiklik barəsindəki fikirlər müxtəlifdir və zəruriliyi heç

də yekdilliklə qəbul edilmir.  

Daha çox ABŞ‐da aparılan bundan öncəki

tədqiqatlar gəlirlər 

1

, cinayət xarakteri daşıyan



fəaliyyətlər 

2

, ölüm halları 



3

, rifahın subjektiv me‐

yarları 

və nəsillər arası bərabərsizliyə 



təhsilin


təsirini öyrənmək üçün icbari təhsil haqqında qanun

dəyişikliklərindən istifadə etmişlər. Bu məqalədə

mənim yanaşma tərzim bir az fərqlidir. Formativ

qiymətləndirmə əvəzinə, mən icbari təhsillə əlaqədar

edilmiş bu mühüm dəyişikliyin gələcəkdə səbəb ola

biləcəyi bəzi potensial nəticələri vurğulamağa

çalışıram. Məqalənin strukturuna gəlincə, təhsillə

bağlı mövcud qeyri‐bərabərlikləri nəzərdən

keçirdikdən sonra, mən insan inkişafının seçilmiş

göstəriciləri baxımından qadınların iki il əlavə olaraq

məktəbdə oxumasının əhəmiyyətini dəyərləndirirəm.

Gəlinən nəticə bu dəyərləndirməyə əsaslanır. 



TӘHSİLDӘ QEYRİ – BӘRABӘRLİKLӘR 

Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası hər

kəs üçün ödənişsiz icbari ümumi təhsilə dövlət zə‐

manəti verir 

6

. 1992‐ci ildə qəbul olunmuş əvvəlki qa‐



nunun terminalogiyasına görə, bu, 11 il deməkdir.

Qanun aydın şəkildə əsas təhsili (könhə klassi‐

fikasiyaya əsasən, 1‐ci sinfdən 8‐ci sinfə qədər olan

təhsil nəzərdə tutulur) icbari elan edərək digərlərinin

öz təhsillərini profesional texniki məktəblərdə,

liseylərdə, eləcə də texnikum və kolleclərdə davam et‐




dirmələrini nəzərdə tutur. Lakin yeni qanuna görə,

Konstitusiyada qeyd olunan icbari ümumi orta təhsil

1‐9‐cu sinifləri əhatə edəcək. Bu baxımdan köhnə və

yeni qanun arasında diqqət çəkən əsas fərq, 9‐cu

sinifdən sonra təhsilin hər hansı bir formada davam

etdirilməsinə dair heç bir tələbin olmamasıdır. Qeyd

edilmiş bu dəyişikliyin 10 ildən sonra qüvvəyə min‐

məsi təklif olunmuşdur. 

Müstəqillikdən bəri Azərbaycanda icbari təhsil,

yəni orta təhsil alma yaşında olan bütün uşaqların ya

tam orta təhsil, ya da texniki peşə məktəbləri və ya

texnikumlar ilə əhatə olunması, demək olar ki, heç

vaxt tam həyata keçirilməmişdir. Buna qəbul və

bitirmə üzrə rəsmi rəqəmləri sadə şəkildə təhlil et‐

məklə əmin olmaq mümkündür.  2005‐ci ildə 

doq ‐



quzuncu sinfi bitirmiş 152 690 uşaqdan 6 547‐si

texnikumlara 

8

, 4 706‐sı texniki‐peşə məktəblərinə və



peşə liseylərinə 

9

qəbul olunmuşdur. Sinifdə qalma



faizinin çox aşağı səviyyədə olmasını nəzərə alaraq

qalan 141 437 məktəb şagirdinin oxumağa davam

edəcəyi və 11‐ci sinifi bitirəcəyi güman oluna bilərdi.

Lakin 2007‐ci ildə yalnız 117 893 şagird tam orta təh‐

sili bitirmişdir ki, bu da 9‐cu sinifi bitirmiş şagirdlərin

23 544‐nin və ya 15%‐nin bu və ya digər şəkildə təh‐

sildən yayınmasına işarə edir. Yuxarıdakı hesablama

müvafiq olaraq 2006 və 2008‐ci illərə tətbiq edildiyi

zaman yayınma 18% ‐dək artır. Faktiki olaraq, bu

nəticə, şagirdlərin 20%‐nin 9‐cu sinifdən sonra orta

məktəbi tərk etməsinə dair bəzi məktəblərdə müəl‐

limlərin təxminləri ilə 

10 

üst‐üstə düşür. Biz hələ bu‐



rada nə məktəbdə real davamiyyət, nə də keyfiyyət

məsələlərini nəzərə almırıq. 

1999‐cu il siyahıyaalması təhsildən yayınanların

kimlər olduğu barədə fərziyyələri əsaslandırmaq

üçün çox köhnədir. Ancaq, 2006‐cı ildə aparılan Azər‐

baycanda Demoqrafiya və Sağlamlıq Sorğusu

(AzDSS) bu baxımdan bizə bəzi ipucları verə bilər.

2006‐cı ildəki vəziyyəti təhlil etməklə 20‐24 yaş

qrupundakı hər dörd qadından birinin (25%) 9‐cu

sinifdən sonra təhsil almadığı qənaətinə gəlirik.

Kişilər arasında isə bu göstərici 17% olmaqla daha

yaxşıdır. Xüsusi narahatlıq doğuran fakt ondan ibarət‐

dir ki, 15‐16 yaşlı qadınlardan 3.4%‐i və eyni yaş

qrupundakı oğlanlardan 1.3%‐i ümumiyyətlə heç bir

təhsil almayıb. Şəhərlərdə və ən zəngin ailələrdə

yaşayan qızlar və oğlanlar çox daha yaxşı göstəricilərə

malikdirlər, ancaq bununla belə hər iki kateqoriyada

qızlar daha zəif nəticə göstərirlər. Sorğu zamanı

müəyyən olunub ki, zəngin ailələrdəki 15‐49 yaşlı

qadınların 95%‐i (kişilərin 98%‐i) və yoxsul ailələrdəki

qadınların 76%‐i (kişilərin 83%‐i) əsas təhsil (9‐cu

sinif) və ya daha yüksək təhsil səviyyəsinə malik ‐

dirlər. Kənd və şəhər arasında da bu baxımdan fərqlər

mövcuddur, lakin nəzərə çarpacaq səviyyədə dey‐



Sirac Mahmudov Azərbaycanda

UNİCEF‐in ölkə ofisində Proqram və

Planlaşdırma mütəxəssisidir və

vəziyyətin qiymətləndirilməsi, social

və iqtisadi siyasətin təhlili, uşaq və

qadınlarla bağlı vəziyyətin monitor‐

inqi və qiymətləndirilməsi ilə məşğul‐

dur. Hal‐hazırda o, yeri gəlmişkən,

uşaqlara ünvanlı investisiyaların

yaradılması ilə yanaşı insan inkişafı

indikatorlarının monitorinq alət ləri ‐

nin yaradılmasılə məşguldur. 

Edmund S. Muskie proqramının işti‐

rakçısı kimi, Sirac 2002‐ci ildə Pitts‐

burq‐PA Duquesne Universitetinin

Sosial və Dövlət Siyasəti üzrə human‐

itar elmlər magistri dərəcəsini və

1999‐cü ildə Qafqaz Universitetinin

Dövlət idarəetməsi üzrə  bakalvr

dərəcəsini almışdır.

Rüblük Jurnal

5



Yüklə 1,64 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   21




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə