Практикум по процессам и аппаратам пищевых производств/ С. М. Гребенюк, А. С. Гинзбург и др под ред. С. М. Гребенюка

Bu tip sentrifuqalar konusşəkilli və silindrik – şnekli barabanlara malikdirlər. Hər
iki baraban eyni tərəfə müxtəlif dövrlər sayı ilə fırlanır: konusşəkilli baraban – 865 dövr
/ dəqiqə, silindrik şnekli baraban isə – 900 dövr / dəqiqə sürəti ilə fırlanır. Nişasta südü
(suspenziya)   –   2   silindrik   barabanın   daxilinə   4   –   borusu   vasitəsilə   daxil   edilir.
Mərkəzdənqaçma qüvvəsinin təsiri ilə 10 – dəliklərindən suspenziya, 1 – konusşəkilli
barabanın boşluğuna keçir. Konusşəkilli barabanda mərkəzdənqaçma qüvvəsinin təsiri
nəticəsində suspenziyanın maye fazası onun geniş sahəsinə tərəf hərəkət edir və 3 –
dəliyindən,   əvvəlcə   örtüyün   daxilinə,   sonra   isə   5   –   çıxış   borusuna   keçir.   Çöküntü
mərkəzdənqaçma   qüvvəsinin   təsiri   ilə   1   –   konusunun   divarlarına   sıxılır,   7   –   şnekli
vasitəsilə konusşəkilli barabanın dar hissəsinə hərəkət etdirilir, sonra 8 – örtüyünə 9 –
dəliyi vasitəsilə tökülür və 6 – borusu vasitəsilə sentrifuqadan kənarlaşdırılır. 
H i d r o t s i k l o n l a r  – bu qurğular, hissəciklərinin ölçüləri 10 – 150 mkm
və daha böyük olan suspenziyaları ayırmaq üçün daha geniş miqyasda istifadə edilir. Ən
sadə hidrotsiklonun prinsipial sxemi 3 – cü şəkildə təsvir edilir:
4

---

Şəkil 3. Hidrotsiklon: 
 
a) – qurğunun sxemi;  b) – hidrotsiklonda axınların hərəkəti
Şəkildən göründüyü kimi, qurğu diametri 8 – 500 mm olan silindrik gövdədən
ibarətdir.   Onun   aşağı   hissəsi   10
0
  –   20
0
  konusluluq   bucağı   ilə   tamamlanır.
Suspenziyalardan   qarğıdalı   nişastasını   ayırmaq   üçün   8   –   12   mm   diametrli,   kartof
nişastasını   ayırmaq   üçün   isə   –   14   –   20   mm   diametrli   hidrotsiklonlar   təklif   olunur.
Suspenziya 1 – borusundan daxil olur, şəffaflaşmış məhsul 2 – borusundan, ayrılmış
çöküntü isə 3 – borusundan kənarlaşdırılır. Hidrotsiklonlar fasiləsiz işləyən kompakt
qurğular olmaqla, yüksək məhsuldarlığa malikdirlər. Son zamanlar hidrotsiklonlar şərab
zavodlarında şərabın şəffaflaşdırılması məqsədi ilə tətbiq olunmağa başlanılmışdır. 
5

---

MÖVZU 11. FİLTRLƏMƏ PROSESİ. FİLTR – MAŞINLAR – 2 SAAT. 
F i l t r l ə m ə   p r o s e s i n i n   f i z i k i   m ə n a s ı.   Suspenziyaların bərk
fazaları tutub saxlamaq və yalnız maye fazaları buraxmaq qabiliyyətinə malik məsaməli
arakəsmələrdən istifadə edilməklə ayrılması –   f i l t r l ə m ə   p r o s e s i   adlanır. Bu
prosesin hərəkətverici qüvvəsi, arakəsmənin altında və üstündəki təzyiq fərqidir ki, bu
fərq vakuum, sıxılmış havanın təzyiqi və digər imkanlar hesabına yaradılır. Filtrləmə
prosesində filtrləyici agent kimi məsaməli keramik materiallar, qum, ştamplanmış metal
torlar, ələklər, möhkəm toxunmuş xüsusi parçalar, xüsusi ölçülərə (məsamələrə) malik
filtr – kağızlar, membranlar  və bu kimi digər vasitələrdən istifadə olunur. Filtrləmə
prosesində alınan çöküntünün özü də, bəzi hallarda filtrləyici agent rolunda çıxış edə
bilir. Filtrləmə prosesinin fiziki mənası aşağıdakı şəkildən daha aydın görünür:
Şəkil 1. 
Sənayedə filtrləmənin əsas iki növündən istifadə olunur:
1. Təzyiq düşküsünün təsiri altında filtrləmə və ya sadəcə filtrləmə.
2. Mərkəzdənqaçma qüvvələrinin təsiri altında filtrləmə və ya sentrifuqalama.
Təzyiq düşküsünün təsiri altında filtrləmə
Filtrləmə   prosesini   xarakterizə   edən   əsas   kəmiyyətlər,   filtrdəki   təzyiq
düşküsündən   asılı   olan   filtrlənmə   sürəti   və   filtrlənmə   müddəti,   filtratın   qatılığı   və

---

filtrləmə  zamanı  filtratın hidravlik müqavimətidir.  Filtrlənmə  sürəti – ω, τ – zaman
vahidində, filtrin F – vahid səthindən keçən filtratın V – həcminə bərabərdir, yəni 


F
V

                                          (1)
D a r s i   qanununa görə, filtrlənmə sürəti – ω, filtrdəki təzyiq düşküsünə düz, (
r
h
çök

.
) kəmiyyətinə malik çöküntü qatının müqavimətinə tərs mütənasibdir, yəni 


r
h
P
F
V
çök




.


                   (2)
burada: r – çöküntü qatının müqavimətidir.
Filtrləmə   zamanı   ümumi   müqavimət   çöküntünün   müqaviməti   ilə   arakəsmənin
müqavimətləri cəminə bərabərdir. Filtrləmə prosesində çöküntü qatının qalınlığı çoxalır,
V
  və  
τ
  kəmiyyətləri dəyişirlər. F = const şərti daxilində yuxarıda deyilənlər nəzərə
alınmaqla, filtrlənmə sürətinin ifadəsini diferensial formada yazsaq, alırıq




.
.
arak
çök
R
R
P
Fd
dV







            (3)
 
Çöküntü qatının müqaviməti 
.
.
.
çök
çök
çök
r
h
R


                               (4)
kəmiyyəti   ilə   hesablanır.   Bu   zaman   məlum   struktura   malik   çöküntülər   üçün   (r
çök.
)
kəmiyyəti sorğu ədəbiyyatından seçilir və ya təcrübi yolla təyin edilir. 
Filtrlər, onların növləri, quruluşları və iş prinsipləri.
Sənayedə istifadə edilən filtrlər, aşağıdakı qaydada qruplaşdırılır:
2

---

1. Texnoloji təyinatına görə – mayeləri təmizləmək üçün, havanı və qazları
təmizləmək üçün;
2. İş rejiminə görə – fasiləli və fasiləsiz işləyən;
3. Hərəkətverici qüvvənin yaradılması üsuluna görə – vakuum – filtrlər, təzyiq
altında işləyən filtrlər;
4.   Filtrləyici   arakəsmənin   növündən   asılılığına   görə   –   dənəvər   arakəsməli
(qum, kömür və s.) parça və bərk arakəsməli (metal torlu, məsaməli keramik, metallı
– keramikalı və s.). 
Fasiləli iş rejimində işləyən filtrlərdən qumlu, diskli, patronlu, təbəqəli, kameralı
filtrləyicilər daha geniş miqyasda olunur. 2 – ci şəkildə təsvir olunan qumlu filtr, suyu,
arağı və heç bir şeyə yaramayan çöküntü əmələ gətirən məlumsuz bərk hissəciklərə
malik digər mayeləri filtrləmək üçün tətbiq edilir. 
Şəkil 2. Qumlu filtrləyici
Qumlu filtrin 1 – silindrik gövdəsində, 2 və 3 – metal torları arasında, 4 – parça
arakəsmə   ilə   ayrılan   2   qum   qatı   mövcuddur.   Parça   həm   alt   tora,   həm   də   üst   tora
yerləşdirilir   ki,   bu   da   filtratın   qumla   çirklənməsinin   və   qumun   tez   bir   zamanda
3

---