Презентация: xulq-atvorning psixofiziologik asosi. Ongning taraqqiyoti

---

XULQ-ATVORNING PSIXOFIZIOLOGIK ASOSI. ONGNING TARAQQIYOTI VA ONGSIZLIK.
Презентация:
XULQ-ATVORNING PSIXOFIZIOLOGIK ASOSI. ONGNING TARAQQIYOTI 
VA ONGSIZLIK 
Reja: 1. Xulq-atvorning psixofiziologik asosi. 2. Ong va uning taraqqiyoti. 3. 
Psixologiyada ongsizlik muammosi. 
Hozirgi zamon fanida jadal rivojlanib, katta qiziqish uygotayotgan va inson sir-
sinoatlariga chuqurroq kirib borishga muvaffaq bolgan soha asab tizimini tadqiq 
etish hisoblanadi. Organizmning yaxlit tuzilma sifatida faoliyat korsatishini nerv 
hosilalarining toplamlari taminlab beradi. Asab tizimi markaziy, periferik va 
vegetativ bolimlardan iborat. Markaziy asab tizimi (MAT) bosh va orqa miyani oz 
ichiga oladi. Miya organizmda boshqaruvchi vazifasini otaydi va psixomotor 
faoliyatni taminlab beradi. Bundan tashqari, miya fikrlarimizni mahorat bilan 
boshqarib, inson organizmining beshta asosiy tuygulari – korish, eshitish, tam 

---

bilish, hid bilish va sezishni nazorat qiladi. Periferik asab tizimi – nervlar va nerv 
tugunlaridan iborat. Periferik nervlar majmuasi yurak, opka, ovqat hazm qilish 
tizimi va boshqa ichki organlar, tomirlar va toqimalarni taminlaydi, bularning 
barchasi vegetativ asab tizimini tashkil etadi. Uning faoliyati inson iroda kuchiga 
bogliq bolmaydi 
Amerikalik olimlar (R. Xayer va boshqalar) erkaklar va ayollar turlicha fikr 
yuritishlarini aniqladilar. Miya anatomiyasini tadqiq etish orqali erkaklar koproq 
kul rang moddani, ayollar esa oq moddani faollashtirishlari malum boldi. 
Boshqacha aytganda, tafakkur jarayonida kuchli jins ayollarga nisbatan kul rang 
moddadan 6,5 marta koproq, gozal jins vakillari esa oq moddadan 10 marta koproq 
foydalanar ekan 
Rivojlanib kelayotgan miyaga tabiat yuqori darajadagi mustahkamlik zahirasini 
joylaydi, va natijada, kop miqdorda ortiqcha neyronlar hosil boladi. Ularning 
taxminan 70% bolaning tugilish davrigacha nobud boladi va bu jarayon 
tugilgandan song ham, umri boyi davom etadi. Hujayralarning bunday nobud 
bolishi irsiyat tomonidan oldindan belgilab berilgan boladi. Neyronlar ota 
egiluvchandir. Egiluvchanlikning manosi shundan iboratki, nobud bolgan asab 
hujayralarining vazifalari ularning oz hayotchanligini saqlab qolgan «hamkasblari» 
zimmasiga yuklanadi, ularning olchamlari kattalashgani hisobiga yoqotilgan 
vazifalarning orni toldiriladi. Malumotlarga kora, bosh miyadagi neyronlarning 
90% ga yaqini nobud bolmagunicha, kasallik belgilari namoyon bolmay, inson 
soglom korinishini saqlab qolar ekan. YAni, bitta tirik asab hujayrasi toqqizta 
nobud bolgan hujayralarning ornini bosishi mumkin ekan. 
Hayvon va odam tafakkurining bir-biridan farq qilishi ular tili ortasidagi farqqa 
bogliqdir. Inson abstrakt tafakkurga, hayvon esa amaliy tafakkurga ega. Odam 
zaruriyatga mos ravishda ongli suratda ish korish qobiliyatiga ega. Qurol yasash va 
uni asrash qobiliyatiga egalik odam psixikasi bilan hayvon psixikasining bir- 
biridan ajratuvchi ikkinchi muhim farq hisoblanadi. Konkret vaziyatdan tashqarida 
hayvon hech vaqt qurolni boshqa narsalardan farqlab, qurol sifatida ajratmaydi va 
uni keyinchalik foydalanish uchun saqlab qoymaydi. Aniq vaziyatda qurol oz rolini 
otab bolgach, shu zahotiyoq, hayvon uchun qurollik sifatini yoqotadi. Odam 
ilgaridan oylab qoyilgan reja bilan qurol yasaydi, quroldan tegishli maqsadlarda 
foydalanadi hamda uni saqlab qoyadi. 
Ong bu – obektiv borliqni aks ettirishning yuksak faqat insonga xos bolgan 
shaklidir. Ong uzliksiz almashib turadigan aqliy va xissiy jarayondir. Binobarin 
xissiy xolatlar bazzi miyasi rivojlangan hayvonlarda ham kuzatish mumkin. 
Masalan: it, delfin, maymun va boshqalar. Inson hayvonlarni obektiv olamni 
anglashi nima bilan farq qiladi? Inson va hayvonlar psixikasining tuzilishi jihatdan 
bir xil bolishi mumkin lekin aynan psixik obrazlarni tashkillashtirish mexanizmi va 
ular bilan munosabatga kirishuvchi jarayon insonda shunday fenomen ya,ni ong 
borligini bildiradi 

---