Print indd
Yüklə 2,66 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Avraam Linkoln Kişinin uduzmağı hələ onun məğlubiyyəti deyil, o, yalnız təslim olanda məğlub olur. Riçard Nikson
- Elşən Bayramzadə
| P RESIDENTS OF THE U NITED S TATES OF A MERICA Amerika prezidentləri Ciddi məsələlərə heç zaman rişxənd etməyin. Corc Vaşinqton Mənim vətənim azadlıq olan yerdir. Tomas Cefferson Xalqım bir hissəsini həmişə və bütün xalqı bir müddət aldatmaq olar, lakin, bütün xalqı həmişə aldatmaq qeyri-mümkündür. Avraam Linkoln Kişinin uduzmağı hələ onun məğlubiyyəti deyil, o, yalnız təslim olanda məğlub olur. Riçard Nikson Elshan Bayramzadeh P RESIDENTS OF THE U NITED S TATES OF A MERICA Elşən Bayramzadə Amerika prezidentləri KitabKlubu.org, 2012, 248 səh. Kitab ABŞ-ın prezidentlik institutu, prezidentlərin tərcümeyi-halı və onların siyasi fəaliyyətindən bəhs edir. ABŞ-ın superdövlətə çevrilməsində, Konstitusiya və de- mokratiya prinsiplərinə sadiqlik böyük rol oynayıb. Bu prinsiplərin pozulması bəzi prezidentlərin impiçmentinə gətirmişdir. Kitabda bu haqda da geniş məlumat verilmiş- dir. Əhatəli şəkildə ABŞ-ın siyasi quruluşu və onun birinci şəxslərinin fəaliyyətinə həsr olunmuş, maraqlı faktlar və məlumatlarla zəngin, illüstrasiyalı belə bir kitab Azərbaycan dilində ilk dəfədir nəşr olunur. Kitab geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulmuşdur. Qiyməti 5 manat Əlaqə nömrələri: 012/492-12-38, 050/404-91-13 ISBN 978-9952-812-57-2 © Elşən Bayramzadə və Kitab Klubu MMC 5 Ön söz Müstəqil Azərbaycan Respublikası öz sosial institut- larının qurulmasının elə bir mərhələsindədir ki, bu dövrdə dünya təcrübəsi böyük dəyərə malikdir. Ən geniş yayılmış belə dövlət quruluşu institutlarından biri, artıq 200 ildən çox bir müddətdə ABŞ-da bütün digər dövlət institutları- nın fəaliyyətini əlaqələndirən prezidentlik institutudur. Prezidentlik institutu öz mahiyyətinə görə hakimiyyət ins- titutu, daha doğrusu dövlət idarəetmə sistemində prezident hakimiyyəti səlahiyyətlərinin məcmusu kimi nəzərdən keçirilməlidir. Rus tədqiqatçısı V.E.Çirkin qeyd edir ki, prezidentli respublikanın, tez-tez nazir böhranlarının alovlandığı və hökumət dəyişmələrinin adi hala çevrildiyi parlamentli respublikadan əsas üstünlüyü onun icraedici hakimiyyətin sabitliyinə təminat verməsidir; əsas qüsuru isə demokra- tik institutların inkişaf etməməsi şəraitində avtoritarizmə meyllənməsidir. «Prezident» termini hərfən «irəlidə əyləşən» mənası verən latın sözü «praesidens»dən götürülüb və yəqin ki, an- tik dövr məclislərində sədrlik edənin tutduğu yerlə əlaqəli olmuşdur. Sonralar senat başçılarını prezident adlandırma- ğa başladılar. «Prezident» termini öz müasir məzmununu XVIII əsrin sonlarında, ABŞ-da prezidentlik institutu təsis edildikdə almışdır. Prezidentlik vəzifəsinin təsis edilməsi ilk dəfə 1787-ci ildə Filadelfi yada, ABŞ-ın yeni Konstitu- siyasının hazırlandığı Konstitusiya Konventində müzakirə edilmişdir. Maraqlıdır ki, o zamanlar ölkənin şəriksiz siyasi li- deri müharibə qəhrəmanı, general Corc Vaşinqton idi və təsis ediləcək dövlət başçısı vəzifəsi (kral) «ona uyğun- laşdırılır», dövlət quruluşu kimi monarxiya təklif edi- lirdi. C.Vaşinqtonun nəhəngliyi təkcə onun monarx ol- 6 maq istəməməyində yox, sonralar, üçüncü dəfə prezident seçkilərində iştirakdan könüllü imtina edərək, ABŞ-ın de- mokratik inkişafında misilsiz ənənənin başlanğıcını qoy- masında idi. Beləliklə, ABŞ-da respublika idarəetmə formasının bərqərar olması olduqca çətin məsələ idi, çünki, ABŞ- ın nə lazımi siyasi təcrübəsi, nə də uyğun tarixi ənənələri yox idi. İcraedici hakimiyyətin başçısı – prezidentin həm fəaliyyət müddəti, həm də seçilməsi qaydaları haqqında ciddi müzakirələr getmiş, nəticədə, C.Medisonun təklif etdiyi, müəyyən düzəlişlərlə bu gün də davam edən plan qəbul olunmuşdur. Prezident vəzifəsinin unikallığı onda idi ki, o, həm dövlət başçısı, həm də icraedici hakimiyyətin rəhbəri idi. Xatırladaq ki, ABŞ dövlət quruluşu modeli, hakimiyyət bölgüsü ideyasını ilk yaradanlardan biri, fransız mütəfəkkiri Ş.L.Monteskyönün konstitusiya hüququ nəzəriyyəsinə əsaslanırdı. Məhz bu məqam ABŞ-da güclü prezident hakimiyyətinin ölkədə avtoritar rejim yaratmasına imkan verməmişdir. Yeri gəlmişkən, Latın Amerikası ölkələrində ABŞ nümu- nəsinə uyğun olaraq prezidentlik institutu təsis edilsə də (XIX əsrin birinci yarısında), bu təhlükədən yaxa qurtarmaq mümkün olmamışdır. Bundan əlavə, prezidentlik vəzifəsi ABŞ modelindən «köçürülmüş», 1848-ci ildə Avropanın ilk prezidentli respublikası olan Fransanın (digəri İsveçrə) prezi- denti seçilmiş Lui-Napoleon öz səlahiy yət lə rin dən monarxi- yaya qayıtmaq və özünü III Napoleon adı ilə imperator elan etmək üçün istifadə etmişdi. Burdan görünür ki, uğurlu siyasi sistem təkcə kağızda yazılmış qanun və konstitusiyalardan asılı deyil, bu sistemi yaşadan konkret insanlardan, onların keyfi yyətlərindən, malik olduğu dəyərlərdən asılıdır. Məhz buna görə ABŞ konstitusiyasını yaşadan siyasi liderlər – prezidentlər bizim üçün çox maraqlıdır. Yüklə 2,66 Kb. Dostları ilə paylaş:
|