Prof. ġərifov Famil Həsən
Yüklə 4,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yeni üzümlüyün salınması
- 11. CAVAN ÜZÜMLÜYƏ QULLUQ ĠġLƏRĠ
- Üzümlüyün birinci ilində qulluq işləri
215
da şablon münasibətə yol verilməməlidir. Həmin qida sahəsi bu nöqteyi-nəzərdən əsaslandırılmışdır ki, üzüm bitkisi idarə olunan bitki olduğundan o istənilən kimi idarə oluna bilər. Bu məsələdə bir bioloji fakt unudulur ki, suvarılan münbit torpaqlarda yüksək aqrotonda güclü kolların cilovlanmasında problem yaranır. Burada iki mənfi hal meydana çıxır: 1. Kola az qida sahəsi verildiyindən ona az yük verilməlidir. Belə kollarda istər-iatəməz zoğlar sulu zoğlara çevrilir. 2. Sulu zoğlar ram edildikdə isə bir çox dərəcəli bic zoğlarının qarşısını almaq mümkün olmur.
Qida sahəsi artdıqca kolda yaşıl zoğların miqdarı çoxalır, ona verilən forma və üzümlükdə qurulan şpaler haqqında düşünmək lazım gəlir. Üzümlükdə kollara geniş qida sahəsi verilməsi son 50-60 ilə təsadüf edir. Bu məsələnin geniş elmi əsaslandırmalarına Avstriyada Lents Mozer tərəfindən başlanmışdır. Onun işlərində hektarda kolların sayının müəyyən həddə qədər azaldılması əsas yer tuturdu. Onun fikrincə bitkinin miqdarı azaldıqca üzümlüyə çəkilən xərclər azalır. Onun üzümlüklərində cərgə arası 4-5 metr, bitki arası 2,5 metrə qədər artırıldı. C.Uinklerə görə ABŞ-nın şərqində kollara 2,7x2,4 metr qida sahəsi verildikdə məhsuldarlıq azalmır. Ancaq az qida sahəli üzümlüklərin də olmasını qeyd edir. Kollara az qida sahəsi Fransada, Almaniyada, Moldovada, Gürcüstanda verilir. Son vaxtlar (2005-ci ildən sonra) Respublikamızın Cəlilabad rayonunda fransızların saldığı üzümlüklərdə cərgə arası 2,5 metr, bitki arası 0,8-1,0 metr götürülmüşdür. Gürcüstanda cərgə arasının 2,0-2,2 metr götürülməsi dəbdədir. Daha kiçik üzümlüklərdə bu məsafə 1,4-1,8 metr götürülür. Dağ yamaclarında, daşlı-çınqıllı və kasıb torpaqlarda və zəif güclü kollarda qida sahəsi az götürülür. Suvarılan münbit torpaqlarda qida sahəsi az olduqda güclü böyüyən sortlar o qədər güclü böyüyür ki, onlar idarə olunmaz və yaxud çətin idarə olunan obyektə çevrilir. Respublikamız şıraitində üzümlüklərdə cərgə araları 1,5 m, 2m, 2,2m, 2,5m, 3m götürülə bilər. Bitkilər arası məsafə isə 1m,1,2m, 1,3m, 1,6m,1,8m,2m qəbul edilə bilər. Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi yeni üzümlüklər salındıqda bu məsələlər çox diqqətlə təhlil edilməlidir. Torpaq, iqlim və sort haqqında əldə edilən biliklərdən başqa üzümlükdə becərmə sistemləri və işlərin mexanikləşdirilməsi kimi vacib məsələlər də nəzərdə tutulmalıdır.
yeri qarğı ilə nişanlandıqdan sonra əkin materialları (ting) əkinə hazırlanır. Bir qayda olaraq tinglər əkinə hazırlandıqda onların kökü 4-5 sm-ə qədər qısaldılır. Hidroburun özü işçi vəziyyətə gətirilir, yəni şlanqların sayı 4-6 ədəd olmaqla, onlar syuy təzyiqlə vurmalı və dəstək istənilən vaxt suyu açıb bağlamalıdır. Hər bitkiyə hidroburudan 1 litrə qədər su buraxılmalıdır. Əkindən sonra üzümlüyün 216
suvarılmasının ləngiməsi ehtimalı vardırsa onda hidroburla hər bitkiyə verilən suyu 1,5-2 litrə qədər artırmaq olar. Üzümlük salınmazdan öncə hidroburla işləyən adamlarla təlimat xarakterli söhbətlər aparılmalıdır. Hidrobur qurğusunda 4-6 şlanq quraşdırılır. Ortadakı şlanqlar nisbətən qısa (4-5 m), kənardakılar ondan uzun olur. Hər şlanqla 3 adam işləyir. Onlardan biri hidroburla yuva açır, ikincisi əlindəki tingləri 1-1 yuvaya qoyur, üçüncü adam lomla tingi yuvanın divarına sıxıb bərkidir. Bərkimə elə olmalıdır ki, azca qüvvə ilə dartdıqda ting çıxmamalıdır. Sahə əkilib qurtardıqdan sonra şırım açanla hər cərgədə həm suvarma şırımı açılır, həm də bitkilərin üztü torpaqla örtülür. Yaşıl üzümlükdən fərqli olaraq yeni salınan üzümlükdə suvarma çox diqqətlə aparılmalıdır. Ərazidə maillik olduqda və yaxud şırıma su çox buraxılmdıqda su torpağı yuyur, şırımı dərinləşdirir, nəticədə təcrübəsiz suçu elə bilir ki, bitkilər su aldı. Mailli yerlərdə şırıma su az buraxılmalı və torpağın yuyulması ehtimalı olduqda şırımlarda əl ilə arakəsmələr düzəldilməlidir. İyun-iyul aylarına qədər bu diqqətlik davam etdirilməlidir. Yeni üzümlüyün salınmasında son vaxtlar İtaliyanın istensalı olan, tingi avtomat əkən və lazer şüaları ilə nizamlanan qurğudan istifadə edilsə əl əməyi daha da yüngülləşmiş olar. Bu qurğudan Respublikada yalnız Abşeronda bir təssərrüfata gətirilmişdir.
217
11. CAVAN ÜZÜMLÜYƏ QULLUQ ĠġLƏRĠ Cavan üzümlüyə qulluq işlərinin başlanğıcı növbəti suvarmalar və bitkilərin üztünün açılmasıdır. Traktora qoşulan aqreqatın bıçaqlarını (pəncələrini) nizamlamaqla tinglərin üstü torpaqla örtülür. Təqribən aprelin axırıncı ongünlüyündə onların üstü açıllır. Açma əməliyyatında tək-tək bitkilərin üstü lazımınca açılmır və onları əl ilə açmaq lazım gəlir. İstər aqreqatla, istərsə də əl ilə tinglərin üstü açıldıqda çox ehtiyatlı olmaq lazımdır ki, bu vaxt gözcüklər şişmiş və yaxud açılmış olur. Tingin üstünə yığılan torpağın qalınlığı bir çox şərtlərdən asılıdır. Noyabr- dekabr aylarında aparılan əkində tingin üstünə tökülən torpaq 15-20 sm qalınlığında, fevral-martda aparılan əkinlərdə isə 10-15 sm olmalıdır. Ağır torpaqlarda torpaq qatı az, yüngül torpaqlarda nisbətən çox olmalıdır. Aprelin axırlarında və yaxud mayın əvvəllərində tingdən əvvəlcə bir, sonralar isə bir neçə ədəd zoğ çıxır. Bu zoğlara münasibətdə iki konsepsiya vardır. Ənənəvi becərmə texnologiyasında zoğlara əl vurulmur və nəticədə bitki qarma- qarışıq bir vəziyyət alır. Bu vəziyyətdə üzümlükdə görülən işlər suvarmadan, alaqlara, xəstəlik və zərərvericilərə qarşı mübarizədən ibarətdir. Birinci konsepsiya dünyanın əksər üzümçülük ölkələrində, o cümlədən bizim respublikada adı becərmə texnologiyası adlanır. İkinci konsepsiya bizim təklif etdiyimiz texnologiyadır və biz onu super-intensiv becərmə texnologiyası adlandırırıq. 30 il öncə intensiv becərmə texnologiyası adı ilə başladığımız işlərin əsasını üzümlüyün birinci ilində kolların dayağa qaldırılması və onlarda yaşıl əməliyyatın aparılması təşkil edir. Əgər ənənəvi becərmə texnologiyasında zoğların nə qədər böyüdülməsi haqqında fikir yürüdülmürsə, burada bu məsələ becərmə texnologiyasının ana xəttini təşkil edir. Bu konsepsiyalar arasında ciddi fikir ayrılığı vardır, ancaq savadlı və təcrübəli üzümçülər belə hesab edirlər ki, üzüm bitkisinin birinci ilində zoğ və yarpaq nə qədər çox olarsa bir o qədər də kök sistemi güclü olar. İlk baxışda bu tamamilə düzgün məsələdir, çünki güclü kök sisteminə malik kolların gələcəyi də perspektivli olur. Adi becərmə texnologiyasında vegetasiyanın sonuna qədər becərmə işləri bu qayda ilə davam etdirilir və kol üzərində heç bir əməliyyat aparılmır.
intensiv və super-intensiv becərmə texnologiyasının faydalı olması üçün birinci ildə qulluq işləri son dərəcə diqqətlə aparılmalıdır. Kol üzərində aparılan hər bir işin vaxtında və düzgün aparılması vacibdir. Aprel ayının sonunda, əksər hallarda isə may ayının əvvəllərində tingdən əvvəlcə 3-5 gün sonra bir neçə zoğ çıxmağa başlayır. Adi becərmə texnologiyasında ilk vaxtlar və sonralar əmələ gələn zoğlar qoparılmır.İntensiv becərmə texnologiyasında isə onlardan münasib yerdə yerləşən bir ədəd zoğ Yüklə 4,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|