220
zoğlardan 2 ədədi saxlanır, qalanı qoparılır. Bu zoğlar dayağa qaldırılır.
Vegetasiya müddətində onlara qulluq edilir ki, lazımı uzunluqda böyüsün və
yetişsin. Məqsəd ilk 3 idə kolda lazımi güc toplamaqdır.bu becərmə
texnologiyasında kolun formalaşdırılmasına üçüncü ilindən etibarən başlanır.
Almaniya, Fransa, Bolqarisan və başqa ölkələrdə üzümlüyün 2-ci ilində çox
zəif kollar güclü tinglərlə əvəz olunur. Bitməyən kolların da yerinə seçmə tiglər
əkilir. Məqsəd 3-cü ildə seyrəkliyin tamamilə olmamasını təmin etməkdir. Ancaq
respublikamızda bu məsələyə başqa cür yanaşılır. Zəif kollar çıxarılıb atılmır,
onlara qulluq işləri davam etdirilir. Söz yox ki, səriştəli üzümçülər bu cür zəif
kollara qulluq işlərini fərdi qaydada diqqətlə aparır. Bitməyən kolların terinə
seçmə, yaxud 2 illik tinglər əkilməlidir. 50-60 il arzində bizim üzümlüklərdə bu
işlər lazımi səviyyədə aparılmadığından seyrəklik bəzən 30-40 %-ə çatmışdır.
Üzümlüyün 3-cü ilində də seyrəklik ting əkməklə aradan qaldırıla bilər.
Bütü bunlar üzümlükdə ənənəvi becərmə texnologiyasının tələbləridir, çünki,
1-ci ildə kolda becərmə aparılmadığından basma üçün yararlı zoğlar da
olmamışdır. Bir haldakı becərmə texnologiyası kolda uzun zoğlar
yetişdirilməsinə yönəlməyib, onda bu mərhələdə seyrəkliyin basma ilə aradan
qaldırılması haqqında da düşünülməmişdir.
Ənənəvi becərmə texnologiyasında üzümlüyün 1-ci 3 ilində seyrəkliyin
əsasən seçmə tinglə nəzərdə tutulur. Tək-tək yeri boş olan kollar sonrakı illərdə
basma ilə doldurulur. Işləyib hazırladığımız super-intensiv becərmə texnologiyası
üzümlüyün 2-ci ilinin sonunda seyrəkliyin tamamilə aradan qaldırılmasını
mümkün hesab edir. Birinci ilin sonunda kolda olan bir ədəd uzun zoğ yanındakı
bitməyən kolun yerində bacma edilir, öz yerində basma aparılan zoğun üstü açıq
qalır, yazda həm basmadan, həm də kolun öz yerindən zoğ qalxır. Bu tədbir
seyrəkliyi tamamilə aradan qaldırmadıqda kolun ikinci ilinin yazında kolun
əsasından və yuxarı hissələrindən çıxan zoğlar iyul ayında aparılacaq yaşıl basma
üçün hazırlanır. Bu vaxt aparılan basma artıq ikinci ilin sonunda köklənmiş
bitkidir.
Birinci ilin sonunda və yaxud ikinci ilin əvvəlində ənənəvi becərmə
texnologiyasına görə kolda əmələ gəlmiş çoxsaylı zoğlardan əlverişli səmtdə olan
biri 2-3 gözə kəsilir, ilk yazda onlardan çıxan yaşıl zoğlardan 2-i saxlanır, qalanı
kəsilib atılır. Həmin zoğlar dayaqda becərilir. Vegetasiyanın sonuna onlar 3-5
metr uzunluğunda böyümüş və əksər hallarda normal yetişmiş olur.
Super-intensiv becərmə texnologiyasında kolda olan bir ədəd zoğ 1-ci ilin
sonunda və yaxud 2-ci ilin əvvəlində gələcək ştambın hündürlüyü səviyyəsində
və yaxud güclüdürsə yenə də bar üçün saxlanılan hissə nəzərdə tutulmaqla
şpalerin birinci məftilinə bağlanır. Əgər zoğun uzunluğu və gücü imkan vermirsə
onda yalnız ştamb yaradılır və məftilə bağlanır. Qida mühiti əlverişli olduqda və
221
bu texnologiyanın tələblərinə düzgün əməl olunduqda kolların əksəriyyətində
həm ştamb, həm də bar barmağının saxlanması mümkün olur. Bu halda həm
kolun gələcək formasının əsası qoyulur, həm də müəyyən qədər məhsul alınır
(əvvəl qeyd etdiyimiz kimi hektardan 6-8 ton).
Vegetasiya dövründə üzümlükdə torpaq becərmə işləri, kolda yaşıl əməliyyat,
suvarma, xəstəlik və zərərvericilərə qarşı mübarizə tədbirləri tələb olunan
səviyyədə aparılır. Almaniyada kolun 2-ci ilində gözcüklər açdıqdan sonra və
zoğlar 4-5 sm-ə çatdıqda quru kəsmənin aparəlmasına üstünlük verilir. Belə
kəsməyə münasibət aşağıdakı kimi ifadə edilir:
1)
Inanmaq olur ki, birillik zoğ nə dərəcədə yetişib və onlar güclü və sağlam
zoğlar verə bilərmi;
2)
Kəsilmiş terdən (səthdən) şirə axmır;
3)
Hələ bağlanmamış ştambda kəsilməmiş artıq hissələri təmizləmək olar;
Bu üsulun müəyyən çatışmazlıqları da ortaya çıxır:
1)
Vaxt etibarı ilə bu tədbir işçi qüvvəsinə tələbatla bir
vaxta düşür;
2)
Ştambın dayağa bağlanmasına xeyli vaxt tələb olunur.
Bu göstərilənlərin təhlili göstərir ki, Almaniya kimi üzümçülük ölkəsində
üzümçülüyün bəzi məsələləri bizim üçün örnək ola bilməz.
Yeni formalaşmaqda olan ştambı dayağa (payaya) bağladıqda sıxmaq olmaz.
Respublikamız şəraitində bu işdə müxtəlif ip, cil və söyüd materialından istifadə
olunur. Ştambı bağlayarkən bağlama materialını çox sıxmaq olmaz. Bu baxımdan
eni 3-4 sm olan plasmas pərdələrdən istifadə edilməsi daha əverişli hesab edilir.
Üzümlüyün üçüncü ilində qulluq iĢləri- Adi becərmə texnologiyasında bu
yaşda yüngül formalar hələ yarı formalaşmış olur. Məsələn, yüngül formalardan
hesab edilən 2 tərəfli şpaler (Gyo) forması üçün koldakı bir ədəd zoğ 120-130 sm
uzunluğunda kəsilir. Bunun 80 sm-i ştamb üçün, 40-50 sm-i bar üçün hesablanır.
Üçüncü ilin sonunda ştambda birinci məftildən aşağıda iki yetişmiş birillik zoğ
saxlanır və onlar 2-3 gözə kəsilir. Dördüncü ildə hər tərəfdə saxlanmış 2-3
gözcükdən 2-3 zoğ çıxır və onlarda bar olmur. Yalnız dördüncü ilin sonunda
kolun hər iki tərəfində 2-3 zoğdan biri- aşağıdakı əvəzedici çiliyə,
yuxarıdakılardan biri və ya ikisi bar barmağına kəsilir. Beləliklə, ən yüngül
formalardan hesab edilən ikitərəfli şpaler forması dördüncü ilin sonunda başa
çatır.
Kolların formalaşması və bara salınmasını sürətləndirmək mümkündür və bu
barədə növbəti mövzularda bəhs ediləcəkdir.
Üçüncü ildə üzümlükdə torpaq becərmə, yaşıl əməliyyat, kübrələmə,
suvarma, xəstəlik və zərərvericilərlə işlər davam etdirilir.
Yeni-intensiv becərmə texnologiyasında kollara sürətli forma vermə
üsullarından istifadə edilir. Hər hansı formanı 2 il qabaq başa çatdırmaq