Prof. ġərifov Famil Həsən
Yüklə 4,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
232
Bar orqanlarının əmələ gəlməsində çoxillik qolların rolu böyükdür. Bu məsələdə çoxillik qolların təkcə miqdarı yox, onların diametrinin də böyük olmasının əhəmiyyəti vardır. Çoxillik qolun yoğunluğu ilə zoğların miqdarı arasında birbaşa əlaqə vardır. N.Nedelçev və M.Kondarevin yazdığına görə məhsulun çoxluğundan şəkərin aşağı olması o qədər də əsaslı məsələ deyildir, keyfiyyət və kəmiyyət bir-birini inkar etmir. O da düzgün deyildir ki, yüksək məhsul kolun gücünün tükənməsi ilə nəticələnir. Təcrübədə həqiqətən məhsulun normadan çoxluğu ilə onun keyfiyyətinin azalması hallarına rast gəlinir. Onlar bunu tənəyin düzgün kəsilməsi və yaxud qulluq işlərinin düzgün aparılmaması ilə izah edirlər. Ancaq bu müəlliflərin fikrindən belə qənaətə gəlinməsin ki, kolda məhsulun həddindən çoxluğunun keyfiyyətə mənfi təsiri yoxdur. Keyfiyyətlə kəmiyyət arasındakı asılılığı kolun gücündən kənarda axtarmaq lazım deyil. Ancaq güclü kollarda yüksək keyfiyyətli məhsul əldə etmək olar. Kolun güc anlayışını dəqiqləşdirmək lazımdır. Zoğun güclü böyüməsi hələ kolun güclü olması demək deyildir. Zoğun boyu onun uzunluğu və yoğunluğu ilə ifadə olunmur. Kolun gücü kök sisteminin, yerüstü hissənin həcmi və ondakı ehtiyat qida maddələrinin birgə əlaqəsi (fəaliyyəti) ilə ifadə olunur. Eyni zamanda kolun gücü onun çoxlu miqdarda salxım əmələ gətirməsi və onu tam yetişdirmək potensialı ilə ölçülür. Uzun və az miqdarda zoğu olması hələ tənəyin güclü olması demək deyildir. əksinə, orta uzunluqda və çoxsaylı zoğları olan tənəklər güclü tənəklər hesab edilir. Kolun gücü başqa mənada onun yetişmiş birillik zoğlarının çəkisi ilə də ifadə olunur. Üzüm bitkisində vegetativ və generativ orqanlar arasındakı asılılıq iki yolla nizamlanır: 1.
2.
kolda bir ilik hissənin çox və az saxlanması. Kolda çoxillik hissə yuxarıda qeyd edildiyi kimi qida anbarı rolunu oynayır. O, nə qədər yoğun və uzun olsa bir o qədər də çox qida ehtiyatına malik olur. Çoxillik hissənin çox və az olması torpaq-iqlim şəraitindən, sortun bioloi xüsusiyyətindən, tənəyin böyümə gücündən, kola verilən formadan və s.- dən asılıdır. Bu məsələ üzrə aparılan tədqiqatlarda məlum olmuşdur ki, güclü böyümə qabiliyyətinə malik üzüm sortlarında çoxillik hissəni çox saxlamaq mümkündür. Üzüm bitkisinin ümumi gücü ayrı-ayrı zoğların böyümə gücü ilə deyil, zoğların hamısının birlikdə boy artımı və məhsulun miqdarı ilə müəyyən edilir. Kolun ümumi gücü nə qədər çox olsa bir o qədər onda oduncaq kütləsi və məhsul çox olar.
233
Üzüm bitkisinin vegetasiya gücü dedikdə kolun ayrı-ayrı zoğlarının inkişaf xarakteri nəzərdə tutulmalıdır. Tənəyin ümumi gücünün müəyyən həddə qədər zəiflədilməsi yolu ilə tənəyin vegetasiya gücünü artırmaq mümkündür. əksinə onun vegetasiya gücünün zəiflədilməsi yolu ilə sonrakı dövrlər üçün tənəyin ümumi gücünü zəiflətmək mümkündür. Bundan başqa qeyd etmək lazımdır ki, bu iki anlayış məhdudlaşdırıldıqda heç də onları bir-birindən ayrı təsəvvür etmək düzgün olmazdı. Üzüm bitkisinin inkişafına aşağıdakı iki münasibəti unutmaq olmaz: 1.
olur, onlarda çiçək qrupları az miqdarda və zəif inkişaflı olur. Nəticə etibarilə onlarda məhsul da az olur. Beləliklə, kolun enerjisi çoxsaylı boy maddələrinə sərf olunduğundan əsası qoyulmuş generativ orqanlar müəyyən miqdar azalmağa başlayır; 2.
zəifdir, yəni kolun vegetasiya gücü çoxdur (belə zoğlar sulu zoğlar adlandırılır), kolun bütün enerjisi boy nöqtələrinə axdığından gələcək qışlayan gözcüklərdə əsası qoyulan çiçək qruplarının miqdarı azalır. Səyyari becərmə sistemində kolun ümumi gücünün az olduğu vaxtı tumurcuqlarda çiçək qrupunun azalması birinci münasibətə sübutdur. Belə kollarda kəsmə hər il aparılmaya bilər və kəsildikdən sonra bol məhsul verir. Sonralar vegetativ orqanların sayı tədricən çoxalır, nəticədə isə ayrı-ayrı zoğların böyümə gücü azaldığından məhsuldarlıq minimuma düşür. Bu halda təkrar kəsmə aparılaraq ayrı-ayrı kolların vegetasiya gücünün artırılması lazımdır. Kolda yükün optimaldan çoxluğu həmin ildə məhsulu artırır, ancaq zoğlar zəif böyüyür və tumurcuqlarda çiçək başlanğıcları azalır. Quru kəsmə zamanı orqanların kəskin azaldılması, xüsusilə gözcüklərin kəskin surətdə azaldılması yeraltı hissə ilə yerüstü hissə arasındakı asılılığı pozur və bununla da qida maddələrinin ötürülməsi və paylanmasında qeyri-bərabərlik yaranır. Bunun nəticəsində itirilmiş yaşıl kütlənin bərpa edilməsi ehtiyacı yaranır. Məhsul vermə ilə əlaqədar olaraq zoğun fizioloji funksiyası embrional zoğun inkişafını və diferensasiya etməsini, çiçək qrupu kimi əsası qoyulmuş orqanın bığcığa çevrilməsinin qarşısının alınmasını təmin etməkdir. Kolun vegetasiya gücü ayrı-ayrı zoğlarda təzahür etdikdə, yəni zoğların bir qismi sulu zoğlara çevrildikdə onların fizioloji funksiyası çətinləşdiyindən çiçək qrupunun yarısı və yaxud bir hissəsi bığcığa çevrilir. Kəsmənin mənfi təsiri üzüm bitkisinə yara vurulmasıdır. Elə bu baxımdan da mədəni üzümün ömrü yabanı üzümdən az olur. Birillik hissədəki yara tez yaxşı olur, həm də dərinə getmir. Ancaq çoxillik hissələrdəki iri yaralar qarşı-qarşıya olduqda bitkinin normal həyat tərzini pozur. Yaraya düşən zərərli
Yüklə 4,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|