266
uzununa kəsilir, tünd və açıq rəngli ləkələr olduqda bu iflicin ikinci əlaməti hesab
edilir. Tünd rəngli ləkə həqiqi iflicin, açıq rəngli ləkələr eskanın əlamətidir.
Eskanın əlaməti aşkar edildikdə dərhal kol budanmalıdır. Budanma güclü
aparılmalıdır. əvəzedici çilikdə 2-3 ədəd yarpaq (yarpağın üçdən bir hissəsi)
saxlanılır. 3-4 saatdan sonra yarpaqda soluxma tədricən ötüşür.
Iflicin başvermə mexanizmi belədir: yüksək temperatur fonunda isti hava
axımında yarpağın ağızcıqlarında su buxarlanması o qədər intensivləşir ki,
kökdən gələn su buxarlanan sudan azlıq təşkil etdiyindən ağızcıqlar qapanır və
tənəffüs prosesi pozulur.
Katarovka kolun səthi (şeh toplayan) köklərinin və yeraltı ştambdan çıxan
zoğların kəsilməsindən ibarətdir. Üzüm bitkisinə qulluq işləri üzrə tədbirlər
kompleksinə
daxil olan katarovka üzümçünün diqqətindən kənarda
qalmamalıdır.bu köklər vurulduqda mütəmadi olaraq səhər şehi olan ərazilərdə
səthi köklər şeh suyundan istifadə edərək güclü böyüyürlər. Güclü böyümənin bir
səbəbi də odur ki, şehtoplayan köklər yerləşən zonada qida, havalanma,
temperatur və nəmlik daba kökləri yerləşən zonaya nisbətən üstündür. Bu
üstünlük fonunda şeh kökləri daha intensiv böyüyür. Bəzən elə olur ki, onlar kola
lazım olan qida və suyu verə bilir, əsas və yan köklər öz funksiyasını itirməyə
başlayır.
Qəflətən baş vermiş şaxta və quraqlıqda həmin köklər zədələnir və yaxud
tamamilə məhv olursa, deməli kolun vəziyyətində kəskin fəsadlar baş verir.
Bu əməliyyat calaqla salınmış üzümlükdə daha vacib əhəmiyyət kəsb edir.
Calaq kolda bu əməliyyat təkcə aşağı köklərin güclü böyüməsini təmin etməkdən
ibarət olmayıb, eyni zamanda calaqüstünün köklərinin tamamilə məhv
edilməsindən ibarətdir.
Ilk vaxtlar calaqaltı ilə calaqüstü arasında antoqonizm baş verir, yəni calaqaltı
öz yarpaqları hesabına, calaqüstü isə öz kökləri hesabına yaşamaq istəyir.
Üzümçü işə müdaxilə edərək onların bu istəyinin qarşısını almaq məqsədi
iləcalaqaltının zoğunu, calaqüstünün kökünü kəsir. Calaqaltıdan çıxan zoğların
böyüməsinə imkan verilməməlidir, çünkü, onlar hələ lazımınca böyüməmiş və
formalaşmamış kolların qidasını alır.
Cavan üzümlükdə katarovkanı ildə 2 dəfə- birinci dəfə iyun, 2-ci dəfə avqust
ayında aparmaq lazımdır. Çünki, iyun ayında səthi köklərin fəallığı artır,
calaqaltıdan isə yeni zoğlar əmələ gəlməyə başlayır.
Birinci katarovkadan sonra yeni gözcüklərin və haramı zoğların əmələ
gəlməsi prosesi davam edir. Ona görə də təkrar katarovkanı 40-50 gündən sonra
aparmaq lazımdır.
Katarovkanı aparmaq üçün cavan tənəyin ətrafında 20 sm dərinliyində çala
açılır. Səthi köklərin hamısı və calaqaltıdan çıxan zoğlar iti bıçaqla kəsilir. Həm
267
zoğlar, həm də köklər dibindən kəsilməlidir ki, onlar şaxələnib yenidən kök və
zoğ əmələ gətirməsin.
Katarovka üçün ən yaxşı vaxt buludlu günlərdir. Günəşli günlərdə səhər və
axşam sərin vaxtı aparmaq lazımdır.
Ikinci katarovka da birinci kimi aparılır, fərq odur ki, bu zaman bitkinin
köklərinin üstündəki təpəcik açılmır.
Katarovka əməliyyatı üzümlüyü ikinci ilində bir dəfə payızda aparılır.
Məhsuldar üzümlükdə isə ildə 1 dəfə, ilk yazda üzüm bitkisində oyanma
başlamamış aparılmalıdır.
Bir kolda 2-3 kökcük olduqda onlar 1 dəfədə vurulur. əgər onlar çoxdursa
hamısı bir hamısı bir dəfədə yox, sonrakı 2-3 ildə vurulmalıdır.
Katarovka tamamilə aparılmayan üzümlüklərdə bu əməliyyatı dayandırmaq
lazımdır. Katarovka öz kökü üstündə olan üzümlüklərdə də aparılmalıdır. Dəmyə
üzümlüklərdə bu əməliyyat xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.
268
ÜZÜMLÜKDƏ TƏTBĠQ EDĠLƏN YAġIL ƏMƏLĠYYAT
Üzümlükdə tətbiq edilən yaĢıl əməliyyatın nəzəri əsasları
Üzümlüklərdən alınan məhsulun keyfiyyət və kəmiyyətinin artırılmasında
yaşıl əməliyyatın böyük əhəmiyyəti vardır. Yaşıl əməliyyat dedikdə vegetasiya
dövrünün müxtəlif vaxtlarında tənəyin yaşıl hissələrinin bir qisminin kəsilib
atılması başa düşülür. Yaşıl əməliyyat zamanı sadəcə olaraq orqanların bir hissəsi
kəsilib atılmır, bu əməliyyatla tənəyə verilən forma davam etdirilir, məhsulvermə
ilə böyümə arasındakı asılılıq nizamlanır, tənəyə və torpağa qulluq, eləcə də
xəstəlik və zərərvericilərə qarşı mübarizə işləri asanlaşır.
Tənək qışda düzgün kəsilmiş, torpaq düzgün becərilmiş, xəstəlik və
zərərvericilərərə qarşı mübarizə düzgün təşkil edilmişsə, lakin yaşıl əməliyyat
aparılmamış və yaxud düzgün aparılmamışsa, onda yüksək keyfiyyətli məhsul
almaq mümkün olmayacaq və tənək vaxtından əvvəl qocalacaqdır.
Yaşıl əməliyyat düzgün və vaxtında aparılan tənəyə günəş şüası normal
düşür,salxımlarda gilələr normal yetişir və yaxşı rəng alır.Bundan başqa,belə
tənəklərdə zoğlar yaxşı yetişir,qışa hazırlaşma yaxşı gedir və gələcəkdə çox
məhsul verir.
Elm və təcrübə ilə müəyyən edilmişdir ki, vaxtında və düzgün aparılan yaşıl
əməliyyat
tənəyin
böyüməsinə
və
məhsuldarlığına
müsbət
təsir
göstərir.Əksinə,bu əməliyyat düzgün və vaxtında aparılmadıqda isə nəinki
məhsuldarlıq azalır, həm də tənəyin gücünün zəifləməsi müşahidə olunur.Ona
görə də yaşıl əməliyyat aparılarkən onun aparılma texnikasına yaxından bələd
olmaq lazımdır.Yaxşı olar ki,yaşıl əməliyyat quru kəsməni aparan ustalara həvalə
edilsin.
Üzümlükdə yaşıl ―cərrahiyyə‖ əməliyyatı quru budamanın davamı olub,əsas
məqsədi üzüm bitkisinin böyüməsini və məhsuldarlığını nizamlamaqla ondan
yüksək keyfiyyətli bol məhsul almaqdır.
Elmi-tədqiqat işlərində və istehsalat şəraitində sübut olunmuşdur ki,yaşıl
əməliyyatı vaxtında və düzgün apardıqda tənəyin boy gücünə və məhsuldarlığına
müsbət təsir göstərir.Bu əməliyyatların vaxtında və düzgün aparılmaması,tənəyin
sürətlə zəifləməsinə səbəb olmaqla,üzümlüklərdə cari ildə və gələcəkdə
məhsuldarlığa mənfi təsir göstərir.Ona görə də yaşıl əməliyyatın aparılmasında
nəinki hər bir üzümlük sahəsində,hətta hər bir tənək üzərində səriştəli hərəkət
tələb olunur.Yaşıl əməliyyatın aparılmasında sortun bioloji xüsusiyyəti və onun
becərilmə şəraiti mütləq nəzərə alınmalıdır.Yaşıl orqanlardan birinin tam və ya
müəyyən hissəsini qoparmaqla insan şüurlu olaraq üzüm bitkisinin həyatına
(böyümə və inkişafına) təsir göstərir. Yaşıl əməliyyat əsasən yənəyin yerüstü
orqanları ilə kök sistemi arasındakı asılılığı nizamlamağı,qida maddələrinin
tənəkdə paylanmasına və onların müəyyən anlarda ən vacib orqanlara axımını