Prof. ġərifov Famil Həsən
Yüklə 4,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ikinci dəfə məhsul almaq məqsədilə zoğların ucunun qoparılması
285
tənəyə təsiri müxtəlif ola bilər. Ona görə də dolunun tənəyə vurduğu zədəni dörd qrupa bölmək olar. Birinci qrup zədələnmədə yarpaq, zoğ və generativ orqanlarda tək-tək xırda zədələr olur. Bu zədələr yaşıl aparatın ümumi gücünü zəiflədir.Əgər tənəkdə salxım çoxdursa, onda hər bic üzərində 1-2 yarpaq saxlamaq lazımdır. İkinci qrup zədələnmədə yarpaq, zoğ və çiçək qrupunda 50%-ə qədər zədə olur. Çiçək topası, salxım və zoğun salamat qalmış hissəsini qidalandırmaq üçün tənəyin üstündəki əsas yarpaqlar azlıq edir. Zədə az olan əsas zoğlarda bir neçə bic zoğu, hər bic zoğu üzərində isə 4-5 yarpaq saxlamaq lazımdır. Salamat qalmış salxımlar bu qayda ilə yetişdirilir. Burada zoqlar da yetişir, lakin onlar zədəli olduğundan gələcəkdə əkin və calaq materialı etmək olmur. Bundan başqa, quru bağlama vaxtı həmin zoğlarda saxlanmış bar barmaqları ilə son dərəcə ehtiyatlı olmaq lazımdır (zədəli olduğundan onlar tez qırılır). Üçüncü qrup zədələnmədə tənəyin yaşıl orqanları tamamilə zədələnir və məhsuldarlıqdan məhrum olur. Bu qrup zədələnmədə bar barmaqları və əvəzedici çilik də zədələnir. Bu halda bar barmaqları və əvəzedici çiliklər üzərindəki yaşıl zoğlarla birlikdə kəsilib atılır. Çoxillik qollardakı yatmış tumurcuqlar oyadılır və haramı zoğların inkişafına şərait yaradılır. Bu zoğlar 15-20 sm-ə çatdıqda onlar nizamlanır, yəni lazım olduğu qədər saxlanır. Bu haramı zoğlar 10-15 cm-ə çatdıqda onların ucu qoparılır və birinci dərəcəli bic zoğları əmələ gətirilir. Bu halda bəzi üzüm sortlarından məhsul da almaq olur. Güclü kök sisteminin imkanlarından istifadə edərək ikinci dərəcəli bic zoğlarını yaradıb, elə həmin ildə də tənəyin itirilmiş forması bərpa edilə bilər və həmin tənək və yaxud üzümlük gələcək üçün tam məhsula hazırlana bilər. Dördüncü qrup zədələnmədə tənəklərin bərpası şaxtadan dördüncü qrup zədələnmədə olduğu kimidir.
Üzüm bitkisində əsas zoğların ucunun erkən qoparılması, yarpaq qoltuğunda olan tumurcuğun qidalanmasını yaxşılaşdıran ən güclü amil hesab oluna bilər. Yaşıl zoğlarda ucqoparmanın erkən aparılması, yarpaq qoltuğunda əmələ gələn bic zoğlardan bol məhsul almaq üçün təminat verir. Bu aqrotexniki tədbirlərin yaz şaxtalarından, doludan və s. əlverişsiz şəraitdən zərər çəkmiş üzümlüklərdə xüsusilə böyük əhəmiyyəti vardır. Bu tədbiri vaxtında düzgün tətbiq etməklə, bir vegetasiya dövründə zərər çəkən üzümlük sahəsində məhsuldarlığı tam olmasa da bərpa etmək mümkün olur. Üzüm bitkisindən yüksək məhsul alınmasında bu aqrotexniki tədbirin böyük əhəmiyyətini nəzərə alaraq F.B.Bəşirov yazırdı: ―üzüm bitkisinin yerüstü hissəsi 286
tam məhv olduğu və onun qaraboğaz‖ üsulu ilə kəsildiyi ildə bu tənəklərin bic zoğlarından həmin ildə məhsul almaq mümkündür. Cari ildə əsas zoğlardan məhsul almaq mümkün olmadıqda onların ucu erkən qoparılmalıdır ki, kolun ümumi gücü bərpa olunsun. Bu halda əmələ gələn zoğlardan gələcək il üçün bar barmaqları kimi istifadə etdikdə məhsuldarlıq artır. Bu əməliyyat cavan zoğlar 10-15 sm uzunluğa çatdıqda boy konusunun tam inkişaf etməmiş yarpaqlarla birlikdə qoparılması ilə həyata keçirilir. Bu əməliyyatın tətbiqində əsas məqsəd zoğların boy atmasına sərf olunan üzvi maddələri bir başa yarpaq qoltuğunda əmələ gələcək bic zoğların inkişafı üçün yönəltməkdir. Qeyd olunan əməliyyatı həyata keçirmək üçün ən yaxşı vaxt təxminən çiçəkləmə fazasından 15-25 gün əvvəl hesab olunur. Bu dövrdə uc qoparmanın həyata keçirilməsi ilə bütün sortlardan əmələ gələn bic zoğlardan, xüsusilə tez yetişən sortlardan məhsul almaq mümkündür. Respublikamızın bir sıra üzümçülük rayonlarında o cümlədən Gəncədə Bayanşirə, Ağ şanı, İzabella, Tavkveri, Şal üzümü və s. sortların ikinci məhsul tam yetişir. Istiqamətli becərməklə İzabella sortunda hətta üçüncü məhsulu da yetişdirmək mümkündür. Bununla belə göstərmək lazımdır ki, yaşıl zoğların ucunun erkən qoparılması nəticəsində əmələ gələn bic zoğların hamsı barlı olmur. Bu halda barsız biz zoğları ümumi qayda üzrə qoparıb atmaq lazımdır. Bic zoğlardan məhsul almaq üçün üzümlükdə qulluq işlərini yaxşılaşdırmaq tələb olunur.
Üzümçülük üzrə mövcud ədəbiyyatda üzüm tingliyində yaşıl əməliyyatın aparılması məsələsinə toxunulmur. 1981-ci ildə dərc etdirdiyimiz ―Üzümlükdə tətbiq edilən yaşıl əməliyyat‖ adlı dərs vəsaitində ilk dəfə olaraq bu məsələdən bəhs edilmişdir. 1960-cı ildə ―Azərnəşr‖ tərəfindən buraxılmış ―Azərbaycan SSR- də üzüm becərilməsinə dair aqronomiya qaydaları‖ nda yaşıl əməliyyat adında aqrotədbir ting becərilməsinə aid tədbirlər sisteminə daxil edilməmişdir. Deməli, təsərrüfat miqyasnda da bu iş növü olmamışdır. Prof. A.Q.Mişurenkonun 1964-cü ildə Mokvann ―Kolos‖ nəşriyyatı tərəfindən çap olunmuş ― Виноградный питомник‖ (342 səh) kitabında da bu məsələdən bəhs olunmamışdır. Onu qeyd edək ki, SSRİ dönəmində o dövrdə və ondan sonrakı vaxtlarda da üzüm tingliyindən bəhs edən yeganə samballı kitab idi.
Tinglikdən ting çıxımını və keyfiyyətini artıran üsullardan biri də yaşıl əməliyyatın aparlmasıdır. Tinglik bəhsi üzümçülüyün mürəkkəb və vacib məsələlərindən biridir. Bizim
Yüklə 4,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|