302
təzələnməsi cərgəaşırı hər 4-5 ildən bir aparılır.
Üzümlükdə torpağın becərilməsi üsulları işin müəyyən vaxtlarına
uyğunlaşdırılmalıdır. Bununla bərabər onlar üzüm bitkisinin fazaları, eləcə də
üzümlüyə qulluq üzrə digər işlərlə əlaqələndirilməlidir.
Torpağın becərilməsi məsələləri həll edilərkən üzümlüyün aqrotexniki
vəziyyəti nəzərə alınmalıdır.Traktor və aqreqatların hərəkətindən və üzvi
qalıqların torpaqda çatışmazlığı üzündən daimi olaraq torpaqda bərkimə gedir. Bu
bərkiməni tez-tez aradan qaldırmaq mümkün olmur.Torpaqbecərən vasitələrin
köməyi ilə torpaq yumşaldılır, o da yenə də vaxtında olmalıdır.
Torpağın becərilməsindəki məqsədlər aydınlaşdırılarkən köklərin yerləşdiyi
torpaq qatını şərti olaraq üç təbəqəyə bölmək olar:
a)yuxarı, yaxud müdafiə qatında demək olar ki, kök olmur. Daimi olaraq
aparılan becərmələr bu qatda nəmlik, istilik və hava rejiminin yaxşı olmasını
təmin edir.
b)orta qatda bitkinin kök sisteminin əsas kütləsi yerləşir və qida və suyun əsas
hissəsini verir.
v)ehtiyat qatda köklər azdır, ancaq onların bir qismi dərinliklərə gedir,
gövdəyə möhkəmlik verir və əlverişsiz məqamlarda köklər, bütövlükdə isə bitki
qorunub saxlanır.
Üzüm bitkisi üçün ilk iki qatın becərilməsi vacibdir.Yuxarıdakı müdafiə qatı
daim yumşaq və dənəvər olmalıdır ki, rütubəti asanlıqla qəbul edib aşağı qatıara
ötürə bilsin.
Axırıncı suvarma şırımları məhsul yığımından qabaq düzəldilməlidir. Bu
şırımlar məhsul yığımına müəyyən qədər maneçilik törədir. Axırıncı becərmə
süfrə üzümlərində gilənin üstündə toz əmələ gətirir ki, bu da məhsulun əmtəə
görkəmini bir qədər dəyişir.
Müxtəlif sahələrdə və ilin müxtəlif mövsümlərində torpağın fiziki xüsusiyyəti
onun tipindən (mexaniki tərkibi ), plantaj şumunun aparılma vaxtından, torpağın
əvvəllər yerinə yetirilmiş becərilmə üsllarından, hava şəraitindən və s.dən asılıdır.
Torpağın payız qıĢ becərilməsi. Vegetasiyanın sonuna yaxınpayızda
üzümlükdə torpağın üst qatı bərkiyir və ehtiyat nəmlik tükənməyə başlayır. Bu
vəziyyətdə torpaq suyu pis keçirir, çox vaxt torpağın səthi ilə su axmağa başlayır.
Respublikamızın əsas üzümçülük rayonlarında payız-qış ayları çox vaxt
yağmurlu keçir. Buna görə də payız-qış yağmurları torpaqda ehtiyat nəmlik
toplanmasının əsas mənbəyidir.
Yağış sularının torpağa hopdurulub onda nəmlik ehtiyatını yaratmaq üçün
payız-qış ayları torpaq dərindən becərilməlidir.
Üzümlükdə cərgə aralarının şumlanmasında PRVN-2,5 A‖Vinoqradar‖(və
yaxud PUN 1,7 kotanı) istifadə olunur. PRVN-2,5 A, T-54B, T-74, DT-75
303
traktorlarına qoşulur.Cərgə aralarının şumlanması məhsul verən üzümlüklərdə
20-25 sm, quraq rayonlarda 25-28 sm, cavan üzümlüklərdə 15- 20 sm
dərinliyində olmalıdır
Qışda üzümlükləri basdırılan rayonlarda cərgəaralarının şumlanması işi
tənəklərin basdırılması ilə birləşdirilir.
Dağ yamaclarında torpağın becərilməsinə erkən başlanmalıdır ki, orada tez
başlayan yağış sularından səmərəli istifadə olunsun.
Torpağın payız-qış becərilməsi üzümlükdə cərgə aralarının şumlanmasından,
cərgələrdə isə bitki arlarının becərilməsindən ibarət olmaqla əsas məqsəd yay
ərzində bərkimiş müdafiə təbəqəsini yumşaltmaqdan və kübrələri torpağa
basdırmaqdan ibarətdir. Torpağın payız şumlanması onun münbitliyini artıran ən
vacib işlərdən biridir. Yay ərzində cərgəaraları ilə traktor və aqreqatların çoxsaylı
gedişi nəticəsində bərkimiş və strukturunu itirmiş üst qat çevrilməlidir. Torpaq
çevrilməklə alt strukturlu hissə üstə çevrilir, bu isə rütubətin toplanmasını və
saxlanmasını, torpağa havanın keçməsini yaxşılaşdırır. Bu baxımdan torpağın
payızbecərilməsi gələn il yüksək məhsul alınmasını təmin edir.
Payız becərməsi oktyabr ayının 15-20-dən başlanıb dekabr ayının
ortalarınaqədər qurtarmalıdır.
Vegetasiya dövrü ərzində üzümlük torpağında əmələ gələn alaq otları
vaxtında məhv edilir. Ancaq məhsul yetişməyə başlayıb yığılıb qurtarana qədər
müəyyən miqdar alaq otları və yaxud onların cücərtiləri payız şumu ilə çevrilir.
Payız –qış becərməsində göstərilənlərdən başqa aşağıdakılara da nail olunur.
Calaqla salınan üzümlükdə bəzi fərqlilik vardır. Adi üzümlükdən fərqli olaraq
calaq üzümlükdə şumlananda və belləndikdə kolun calaq yerini torpaq örtsə
yaxşıdır.Bu örtük calaq yerini aşağı temperaturun mənfi təsirindən tam olmasa da
bir qədər qoruyur.
1.calaq yeri müəyyən qədər şaxtadan qorunur. Bu məsələ bizim üzümlüklər
üçün heç vaxt müzakirə obyekti olmamışdır. Əksər üzümçülük rayonlarında
şaxtalar üzüm bitkisinə hər il təhlükə yaratmır. Əvvəla, bu təhlükə bir neçə ildən
bir yaranır,ikincisi isə yadda saxlamaq lazımdır ki, üzüm kolunun calaq yeri digər
hissələrinə nisbətən aşağı temperatura həssasdır;
2.alaq otlarının və onların cücərtilərinin məhv edilməsi;
3.bir çox xəstəliklərin sporlarının məhv edilməsi.
Qışda üzümlükləri torpağa basdırılan yerlərdə cərgə aralarının şumlanması
tənəklərin üstünün örtülməsi işi ilə birləşdirilir.Tənəkləri ПРВН-2,5А maşınına
quraşdırılmış ПРВМ-39000 və ПРВМ-3 А-ya quraşdırılmış ПРВМ-12000
qurğularından istifadə edilir. Bu maşınlar vasitəsi ilə tənəklər hər iki tərəfdən 20-
25 sm hündürlükdə örtülür. Tənəyin üstünün torpaqla örtülməsi diqqətlə təhlil
edilməlidir. Şaxtanın dərəcəsindən asılı olaraq tənəyin üstünə yığılan torpağın