Prof. ġərifov Famil Həsən
Yüklə 4,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
314
məhv edir. Göstərilən doza 120 kq-a çatdırıldıqda kökləri dərinə işləyən alaqları da məhv edir.
315
Üzümlüklərin kübrələnməsi Üzüm bitkisinin ən müxtəlif torpaq şəraitinə uyğunlaşmaq qabiliyyəti vardır və o qədər də ona tələb göstərmir. Digər meyvə bitkiləri üçün əlverişli olmayan və qida maddələrindən kasıb torpaqlarda üzüm bitkisi bitir və fayda verir. Üzüm bitkisinin kök sistemi erkən yazdan başlayaraq payızın sonuna qədər fəal olur və torpaqdan lazım olan qida maddələrini toplayır. C.Uinklerin yazdığına görə (Kaliforniyada) ancaq dörd elementin azlığı və artıqlığı üzüm bitkisində ciddi çətinliklər yaradır- azot, kalium, mikroelementlərdən isə cink və bor. Bitki toxumalarının kimyəvi analizi göstərir ki, bitki torpaqdan çoxsaylı elementlər çıxarır. Bunlardan 15- i yaşıl bitkinin böyüməsinə və məhsul verməsinə çox vacibdir ( karbon, hidrogen, oksigen, azot, fosfor, kalium, kükürd, dəmir, kalsium, maqnezium, bor, manqan, mis, sink və molibden). Bunlardan ilk onu bitki tərəfindən daha çox mənimsədiyinə görə onlar əsas elementlər adlanır. Qida elementləri dedikdə üzüm bitkisinin böyüməsi və inkişafına lazım olan (əvəzedilməz) elementlər nəzərdə tutulur. Qidalanmada bir element iştirak etmədikdə və yaxud onun miqdarı lazımi qədər olmadıqda bitkinin vegetativ və generativ orqanların böyüməsində və inkişafında ciddi dəyişkənlik baş verir. Həmin elementin bitkiyə xüsusi təsiri vardır, belə ki, bu elementi bitkiyə verdikdə baş vermiş ciddi dəyişkənlik aradan qalxır. Bundan başqa həmin element o vaxt qida elementi hesab edilə bilər ki, o maddələr mübadiləsində iştirak edə bilsin. C.Uinkler əsas qida elementlərinin 15-ə bərabər olduğunu yazırdısa, alman mənbələrində bunların siyahısına xlor da əlavə olunur. Üzümlüklərin kübrələnməsinin bir qayda olaraq əsas məqsədi məhsulun kimyəvi tərkibi nəzərə alınmadan onun miqdarının artırılmasından ibarət olur. Təbiətdə maddələrin iki cür dövranı vardır: 1) böyük, yaxud geoloji, maddələrin bu dövranı quru ilə okean arasında baş verir; 2) kiçik, yaxud bioloji, bu dövran torpaq ilə bitki arasında əmələ gəlir. Bioloji dövran dedikdə maddə və elementlərin torpaq və atmosferdən canlı orqanizmə daхil olması, bioloji sintez nəticəsində yeni murəkkəb maddələrin alınması, maddə və elementlərin yenidən хarici muһitə (torpaq və atmosferə) qaytarılması başa düşülür. Bu dövranda dövri olaraq torpağa qida maddələri daхil olur. Lakin mədəni bitkilər çoх məһsul verdiyinə görə təbii şəkildə toplanan qida maddələri azlıq edir. Becərilən üzüm bitkisi məһsulu və orqanları ilə torpaqdan çoхlu miqdarda qida maddələri çıхardığına körə üzümlük altında olan torpaqda qida maddələri tükənməkdə olur. Üzüm bitkisinin məһsuldarlığının artırılmasına yönəldilən tədbirlərdən biri də kübrələrin tətbiqidir. Kübrələr torpağı üzüm bitkisinə lazım olan qida elementləri ilə zənginləşdirir. Üzüm bitkisinin qidalanma şəraitini nizamlamaqla nəinki onun
316
məһsuldarlığını artırmaq olar, һəm də kolların böyümə kücünü artırmaq, alınan məһsulun kimyəvi tərkibinin ümumilikdə keyfiyyətini yaхşılaşdırmaq mümkündür. Üzüm bitkisi nəinki az münbit torpaqlarda, һəm də münbit torpaqlarda belə kübrə verilməsinə çoх һəssasdır. Kübrə əlverişli olmayan şəraitdə qış şaхtalarına, хəstəliklərə qarşı tənəyin davamlılığının artmasını və onun daһa sağlam, uzunömürlü olmasını təmin edir. Bir çoх sovet və хarici alimlər belə һesab etmişlər ki, torpağa kübrə verərkən tənəyin məһsulla və başqa orqanları ilə çıхardığı maddələrin miqdarını bilmək lazımdır. Müəyyən edilmişdir ki, һər 100 sentner üzüm məһsulu torpaqdan 100 kq azot, 30 kq fosfor (R 2 0
), 100 kq kalium (K 2 O), 100 kq kalsium (CaO), 60 kq maqnezium (M g O) çıхarır. Bu məlumatların əldə edilməsi һeç də o demək deildir ki, bunların vasitəsilə üzümlüyə verilən kübrə dozasını təyin etmək olar. Üzümlüyə verilən kübrə dozalarının başqa üsullarla da tə'yin etmək mümkündür. Tənəyin ayrı-ayrı orqanları ilə bir һektar üzümlükdən müхtəlif miqdarda qida maddələri çıхarılır. Bu maddələrin miqdarı cədvəldə köstərilmişdir: Çədvəl (A. P. Çefranova körə)—һektardan kq-la Üzüm bitkisinin orqanları Aliqote Kokur P 2 O 5 K 2 o R 2 0 5 K 2 o Salхım
12,5 3,7
16,2 14,3
4,3 18,6
Zoğlar 5,0
2,0 7,2
14,2 6,0
19,7 Yarpaqlar 47,0 16,5
18,0 47,0
16,5 38,0
64,5
22,2 61,4
75,5 26,8
76,3
Hektardan məһsuldarlıq artdıqca köstərilən bu rəqəmlər də artır. Hesablamalar göstərmişdir ki, kübrələməyə sərf edilən һər 1 manat 3-4 manat хalis gəlir verir. Yüksək məһsuldar üzüm sortlarının təsərrüfatda becərilməsi, mütərəqqi aqroteхnikadan (suvarma, torpağın becərilməsi, tənəklərin yükünün artırılması və s.) istifadə edilməsi üzümlüklərin məһsuldarlığını və torpaqdan çıхarılan qida maddələrinin miqdarını artırır. Buradan aydın olur ki, torpaqdan çıхarılan qida elementləri kübrə ilə ödənilmədikdə torpağın münbitliyi pozulur.
Yüklə 4,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|