Prof. ġərifov Famil Həsən
Yüklə 4,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
340
Böyük yarpaq səthi olan üzüm kolları xırda kollara nisbətən daha çox su israf edir. Kol suyu ən çox yarpaqları vasitəsilə buxarlandırır. Məhsulu vasitəsilə buxarlandırılan su yarpağın buxarlandırdığı su ilə müqayisədə azlıq təşkil edir. Böyüməkdə olan gilələr yarpaqlarda əmələ gələn qidanın mənimsənilməsində böyüməkdə olan zoğ və köklərlə rəqabətə girir. Yükü çox olan kolların kökləri yükü az olan kolların köklərindən az qida maddələri alır. Su axtarmaqda onların fəallığı da azdır. Torpağın eyni nəmliyində məhsulu çox olan kol suya daha çox tələbat göstərir. Torpağın əlverişli nəmliyində, normal qidalanmada, normal temperatur və qulluq şəraitində, vegetasiya müddətində məhsul verən kollar yazda güclü böyümələri, gilələr böyüdükcə böyümənin zəifləməsi ilə xarakterizə olunur. Torpağın çoxlu miqdarda kök yerləşən zonasında ( rizosferanın çox hissəsində) su ehtiyatı tez tükənir. Bu halda köklər az olan hissədəki sudan istifadə edir. Torpaqda suyun kəskin çatışmazlığı kolun yarpaq və zoğlarının soluxmasına səbəb olur. Vegetasiya dibçəklərində aparılan təcrübələr göstərmişdir ki, bu vəziyyət torpaqda nəmlik dayanıqlı soluxma əmsalına çatdıqda baş verir. Tarla şəraitində zoğ və yarpaqların soluxması isti havalarda qumlu və iri skeletli torpaqlarda baş verir. Rizosferanın ayrı-ayrı hissələrində asan mənimsənilən nəmliyin çatışmazlığının simptomlarını təcrübəli üzümçü tez müşahidə edir. Vegetasiyanın başlanğıcında zoğun intensiv böyüyən vaxtı onun uc hissəsində açıq sarımtıl yaşıl rəng olur. Bu əlamət böyümənin sonuna qədər davam edir, sarımtıl-yaşıl ucluq tədricən qısalır, sonralar tünd bozumtul-yaşıl rəngə çevrilir. Kolun xarici görkəmində baş verən bu cür dəyişkənlik onun ümumi zəifliyi, bəzən isə bığcıqların və zoğ tacının quruması ilə nəticələnir. Bu vəziyyət bir qədər də davam etdikdə yarpaqlar qıvrılır, köhnə yarpaqlar tökülməyə başlayır. Gilələrin sürətlə böyüyən vaxtı su çatışmazlığından onların böyüməsi məhdudlaşır. Sonralar verilən su bu vəziyyəti düzəldə bilmir. Ancaq bəzi üzümçülər bu vəziyyəti bilərəkdən yaradırlar ki, şərab sortlarının bir qismində salxımın sıxlığı azalsın. Gilənin yetişmə fazasında asan mənimsənilən suyun miqdarı kəskin azaldıqda yetişmə prosesi ləngiyir, yetişmiş gilənin rəngində tutqunluq, sonralar isə qarsalanma əmələ gəlir. Torpaqda nəmliyin cüzi azlığı yetişmə vaxtı gilənin yetişməsini sürətləndirir, bu nəmlikdə zoğun və gilənin böyüməsi az da olsa zəiflədiyindən gilədə şirənin qatılığı artır. Gilə yetişdikdən, xüsusilə məhsul yığımından sonra bitki suyun bir qədər azlığına demək olar ki, bir növ uyğunlaşır. Torpaq uzun müddət isti havada nəmlik şəraitində qaldıqda hava çatışmazlığından köklər məhv ola bilər. Köklərin müəyyən qismi məhv olduqda yerüstü hissədə eynilə su çatışmazlığından əmələ gələn əlamətlər baş verir. Görünür torpaqda suyun çox olmasına baxmayaraq salamat qalmış köklər lazımi 341
miqdarda su ala bilmir. C.Uinklerin yazdığına görə böyüməsini erkən ləngitməklə, məhsulunu azaltmaqla, yayın axırında yarpağını tez tökməklə nisbətən quraqlığa davamlılığını artıqmaq qabiliyyəti vardır. Söz yox ki, bu şəraitdə üzüm bitkisi məhsuldarlığını artırmağa meylli olmalıdır. Suvarılmayan üzümlüklərə nisbətən suvarılan üzümlüklərdə məhsuldarlıq artıq olur. Suvarmanın əhəmiyyətindən danışarkən onu demək kifayətdir ki, rekord məhsul ancaq suvarılan üzümlüklərdən alınmışdır. Illik atmosfer çöküntülərinin miqdarı 600-700mm olan rayonlarda suvarma ilə üzümlüklərdən yüksək və keyfiyyətli məhsul almaq olur. Illik atmosfer çöküntülərinin miqdarı 300 mm olan rayonlarda üzümlükləri suvarmadan becərmək mümkün deyildir. Isti iqlimli rayonlarda 100 kq üzüm məhsulunun əmələ gəlməsinə 27-60m 3 su lazımdır. Orta Asiya respublikalarında, Azərbaycanın aşağı Şirvan, Mil-Qarabağ düzündə isə bu rəqəm daha çoxdur. Özbəkistan, Türkmənistan və Tacikistanda üzümlüklərin 90%-i suvarılandır. Bu respublikaların ayrı-ayrı üzümlüklərində hər hektardan 500-800 sentner məhsul alınır. Suvarılmayan üzümlüklərə nisbətən suvarılan üzümlüklərdə salxımın orta çəkisi 30-50% artır. Vegetasiya dövründə üzümlüyün nə dərəcədə su ilə təmin olunacağı barədə üzümçünün qabaqcadan məlumatı olmalıdır ki, kolda yük saxlayarkən bu vəziyyəti nəzərə ala bilsin. Yəni suya ehtiyacın tam ödənilməsi real olduqda kolda yükü bir qədər artırmaq mümkündür. Vegetasiya dövrünün ayrı-ayrı fazalarında üzüm bitkisi müxtəlif miqdarda su tələb edir. Bu baxımdan suvarma vaxtında aparılmalıdır ki, vegetasiya müddətində torpağın rütubəti tənəyin suya olan ehtiyacını təmin edə bilsin. Gözcüklərin açılmasından çiçəkləməyə qədər, eləcə də gilələrin formalaşdığı fazada kolun suya tələbatı daha da artır. Çiçəkləmə fazasında suya tələbkarlıq bir qədər azalır. Dördüncü fazada- gilələrin əmələ gəlməsi və formalaşması fazasında suya tələbkarlıq yenidən artmağa başlayır və bu artma gilələr yetişməyə başladıqda maksimuma çatır. Suvarma məhsul verən üzümlüklərdə məhsulun keyfiyyətini heç vaxt pisləşdirmir, çox hallarda yaxşılaşdırır. Suvarılan üzümlüyün məhsulu həmişə şirəli olur, şirə çox hallarda 79%-dən artıq olur. Sıxıntından alınan şirə tez çöküntü verir, cavan çərab yaxşı şəffaflaşır, torpaq şəraitinin təsiri və sorta məxsusluq özünü biruzə verir. Suvarma düzgün təşkil edildikdə şampan şərab materialı, çərəz və bərk şərablar keyfiyyətinə görə suvarılmayan üzümlüklərdən geri qalmır. Suvarılan şəraitdə süfrə üzümlərinin dadında təzəlik və təravətlilik həmişə hiss edilir. Salxımlar iri və gilələr sorta məxsus rəng aldığına görə cəlbedicilik Yüklə 4,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|