344
3.
Torpaqda nəmlik müəyyən həddə çatdıqda transpirasiyanın intensivliyi və
fotosintez yüksəlir;
4.
Vegetasiya suvarmaları çoxlu miqdarda çiçək qruplarının əmələ gəlməsini
və onların həcminin böyüməsini təmin edir.
Süfrə üzümlərinin suvarılmasına xüsusi diqqət yetirilməlidir. Süfrə üzümləri
gilələr yumşalmağa başladıqdan sonra suvarılmalıdır. Çünki bu vaxt gilə
ətrafında nəmlik mühiti yaranır ki, bu da boz çürümənin inkişafına səbəb olur.
Uzun müddətli quru havada ağır torpaqlarda üzümlükdə sahə vahidinə çox su
norması, yağmurlu havalarda yüngül torpaqlarda az su norması tələb olunur.
Hər dəfə üzümlüyün hər hektarına sərf olunan suyun miqdarı su norması
adlanır. Suvarma norması torpağın mexaniki tərkibindən, tənəyin kök sisteminin
və yeraltı suların terləşdiyi dərinlikdən asılıdır. Bundan başqa suvarma aparılan
vaxtdan, ərazinin maillik dərəcəsindən asılıdır.
Payız-qış suvarmalarında torpağın 1,5 m-ə qərəd olan dərinliyini suvarmaq
üçün hər hektara sərf olunan suvarma norması 500-1500 m
3
olmalıdır. əlbəttə,
göstərilən bu norma torpağın tipindən, yağan yağıntıların miqdarından və tətbiq
edilən aqrotexnikadan asılıdır.
Quraq illərdə qışda aparılan su çiçəkləməyə qədər çata bilər, bu şərtlə ki,
həmin su torpaqda qorunub saxlanmış olsun.
Vegetasiya dövründə aparılan suvarmaların miqdarı və vaxtı bir sıra
səbəblərdən asılıdır. Tez yetişən sortlar iyunun sonunda, orta gec yetişən sortlar
iyulun axırı, avqustda suvarıla bilər. Gec yetişən və yüksək məhsuldar sortlar
sentyabrın əvvəlində və ortalarında suvarıla bilər.
Vegetasiyanın birinci yarısında 12-15mm yağış düşərsə, onda yay
suvarmalarını 5-7 gün ləngitmək olar, 40-60 mm yağış düşərsə ( xüsusilə bunun
çoxu yayın ikinci yarısında olduqda) üzümlükləri suvarmağa ehtiyac qalmır.
Vegetasiya suvarmalarında torpağın 75-100 sm dərinliyi islanmalıdır. Məhsul
verən üzümlüklərdə vegetasiya suvarmaları suvarmanın əsasını təşkil edir.
Suvarmaların hesabına müəyyən miqdar əlavə məhsul alınır və məhsulun
keyfiyyətinin kondisiyalılığı nizamlanır. Müəyyən səbəbdən payız-qış
suvarmaları aparılmadıqda vegetasiya suvarmalarına erkən başlamaq lazımdır.
Şirə hərəkətinin başlanğıcından çiçəkləməyə qədər Azərbaycan şəraitində iki
aydan çox vaxt keçir. Bu müddətdə isti havalar və quru küləklər çox olur. Bu
baxımdan suvarmalardan biri- xüsusilə şirə hərəkətindən dərhal sonrakı su mütləq
suvarma adlanır. Məlumdur ki, şirə hərəkəti ilə tənəkdən xeyli su axır və su
balansı pozulur. Ona görə də şirə hərəkəti qurtaran kimi üzümlük suvarılmalıdır.
Respublikamızın bir çox üzümçülük rayonlarında birinci mütləq suvarmadan
çiçəkləməyə qədər torpağın tipindən, relyefindən və s.-dən asılı olaraq əlavə bir
və ya bir neçə suvarma tələb olunur.
345
Üzümlükdə ikinci mütləq suvarma çiçəkləmədən sonra aparılan suvarmadır.
Bu su yeni mayalanmış yumurtalıqların tezliklə böyüyüb giləyə çevrilməsinə,
onların tez formalaşmasına və az tökülməsinə səbəb olur.
Suvarılan torpaqlarda yüksək və keyfiyyətli məhsul yetişdirilməsində sonrakı
vegetasiya fazalarında aparılan suvarmaların həlledici əhəmiyyəti vardır. Zoğların
sonrakı böyüməsi, gilələrin suvarılması və onların normal yetişməsi bu
suvarmalarla çox əlaqədardır. Suvarmanın vaxtı sortdan, torpağın suyu tələb etmə
dinamikasından və nəmliyindən asılıdır.
Vegetasiya suvarmalarının erkən dayandırılması gilələrin çəkisinin azalması
və tənəffüs hesabına hər hektardan 15-20 sentner məhsul itkisinə səbəb olur.
Suvarmaların gec dayandırılması isə gilə şirəsinin konstruksiyasını azaldır və
şərabçılıq məhsullarının keyfiyyətini aşağı salır.
Etibarlı ədəbiyyat mənbələri yazır ki, üzümlükdə yay suvarmalarının miqdarı
torpaq şəraitindən və sortdan asılı olaraq birdən ona qədər ola bilər.
C. Uinkler göstərir ki, tez yetişən süfrə üzümləri isti aylarda yüngül
torpaqlarda məhsul yığımının orta çoxillik təqvim müddətindən əvvəl yığılır.
Qurutmaq üçün nəzərdə tutulan sortlar və texniki sortlara nisbətən süfrə
üzümlərində suvarmalar arası müddət az olur. Bir çox süfrə üzüm sortları kök
sistemi yerləşən zəif torpaq qatında becərilən süfrə üzümləri daha keyfiyyətli
olur.
Süfrə üzümlərini gilələr yetişməyə başlayana qədər suvarmaq lazımdır ki,
torpağın çox hissəsində nəmlik tam soluxma əmsalına çatmasın.
Süfrə üzümlərinin seçmə yığılması müddəti bəzən uzandığından bəzi
torpaqlarda onların suvarılması lazım gəlir. Yadda saxlamaq lazımdır ki, köklər
yerləşən torpaq qatının nəmliyi artdığca gilələr daha çox partlamağa başlayır.
Rizosferanın ayrı-ayrı hissələrində su çatışmazlığının ayrı-ayrı əlamətləri kolda
azca hiss edildikdə suvarma aparılmalıdır. Məhsul yığımına 1-2 həftə qalmış
suvarma dayandırılmalıdır.
Hər tip torpaq üçün ayrıca su norması müəyyən edilir. Daha düzgün olardı ki,
hər suvarmadan sonra suyun hansı dərinliyə getməsi yoxlanmalıdır. Bu məqsədlə
zond və yaxud burğudan istifadə edilir.
Suvarma norması bəzən təqribi təyin edilir, yağıntının miqdarından asılı
olaraq 1m
2
torpaq sahəsinə 50-80 l su verilir. Üzümlüklərin suvarılmasında ən
geniş yayılmış üsul şırımlarla suvarmadır. Üzümlüklərin suvarılmasında ən geniş
yayılmış üsul şırımlarla suvarmadır. Cərgə arasında şırımlar cərgədən 50 sm, bir-
birindən isə 30-40 sm məsafədə açılır.
Mexaniki tərkibcə yüngül torpaqlarda suvarma şırımlarının uzunluğu 100 m,
orta mexaniki tərkibli torpaqlarda bir qədər qrtıq ola bilər. Şırımların uzunluğu
torpağın tipindən və sahənin maillik dərəcəsindən asılıdır.