390
Şamaxı Mərəndisi, Təbrizi, Bayanşirə, Rkasiteli.
Çox sıx salxımlarda gilələr bir-birini o qədər sıxır ki, hətta onlar formasını
dəyişir. Məsələn, Qara Muskat, Murvedr və s. Seyrək salxımlarda gilələr elə
seyrək olur ki, salxım formasını itirir. Məsələn, Hamburq Muskatı, Puxlyakovski,
Rannıy VİR, Ağ Hüseyni
Çox seyrək salxımlarda gilələr o qədər seyrək olur ki, meyvə saplağını və
zingilələri örtə bilmir. Məsələn, Dəvəgözü, Riş-baba, Hüseyni.
Gilələr formalarına görə ğirdə, yumurtavarı,ovalvarı, ox boyu sıxılmış
(yastılanmış) tərs yumurtavarı, uzunsov və s-dir.Gilələrin diametri də
müxtəlifdir.13 mm-ə qədər kiçik, 13,1 mm-dən 18 mm-ə qədər orta böyüklükdə,
18,1 mm-dən 23 mm-dən yuxarı çox iri hesab edilir.
Gilələr formalarına görə uzununun (U) eninə (E) olan nisbəti ilə müəyyən
edilir:
1.0- dən az olarsa yastılanmış;
1,0-1,1- arasında olarsa girdə;
1,1-
1,3 arasında olarsa oval;
- 1,3-1,6 arasında olarsa uzunsov;
1,6-
dan çox olarsa uzun hesab edilir.
Ampeloqrafik təsvirlərdə gilələrin əsasən aşağıdakı tip rənglərindən istifadə
olunur:
1.Ağ, yaşıl və sarı rənglərin bütün çalarlarını özündə birləşdirən ağ rəng,
məsələn, yaşılımtıl-ağ, sarımtıl-yaşıl və s. (Aliqote, Rislinq, Ağ Muskat, Təbrizi,
Bayanşirə və s.)
2. Çəhrayı, açıq-çəhrayı (Alvarna, Qızıl Tayfi, Şamaxı Mərəndisi və s.) və
tünd-çəhrayı (cəhrayı Şasla, Parkent və s.).
3. Boz; tüstüyəçalan-boz, (Verdo) və çirkli-boz (boz Pino).
4. Qırmızı; qırmızı (Zabalkanski) və qırmızı-bənövşəyi (Rizaqa).
5. Qara; tünd-qırmızı (Muskat frontinyanski) və tünd göy (Saperavi,
Mədrəsə, Kabene və başqaları).
Gilənin qabığı nazik, zərif, qalın, kobud, üzəri mum təbəqəsi ilə örtülmüş və
örtülməmiş ola bilər.
Gilənin ləti: şirəli, lətli-şirəli, xırtıldayan, yapışqantəhər (selikli), şirə rənginə
görə rənglənmiş və rənglənməmiş olur. Gilə dadına görə: xoşa gələn ahəngdar,
Muskat ətirli, çiyələk ətirli (izabellalı) və ətirsiz (adi) olur.
Toxumlar iriliyinə görə: uzunluğu 5 mm-ə qədər olanlar-xırda, 7 mm-də orta,
7 mm-dən çox olduqda iri toxumlar adlanır.
391
Toxum sarı və qəhvəyi rəngdədir.
Xalaza qurluşuna görə yastılanmış dəyirmi, yumru və qabarıqlı olur.
Toxumun dimdiyi: qısa-uzunluğu 1mm, uzun-2mm-ə qədər, daha uzun-
2mm-dən çox ola bilər.
Üzümlüklərdə aprobasiyanın aparılması
Üzümlüklərdə kütləvi və fitosanitar seleksiya başlanğıc mərhələ və vacib
şərtdir. Aprobasiyanın aparılmasında məqsəd üzümlüklərin sort tərkibinin və
təmiz sortluluğun, eləcə də potensial məhsuldarlığın aşkar edilməsindən ibarətdir.
Aprobasiya ilə kolların böyümə gücü də müəyyən edilir. Aprobasiya
məlumatlarına əsasən üzümlüklərin anaclıq üçün yararlı olub-olmaması
aydınlaşdırılır. Üzümlüklərdə aparılan aprobasiya ilə becərilən, yaxud gələcəkdə
əkin materialı götürüləcək sortun adının düzgünlüyü, kolların xəstəlik və
zərərvericilərə tutulma dərəcəsi də müəyyən edilir.
Təsərrüfatlarda olan əsas üzümlüklərin hamısında, məhsula yeni düşən
üzümlüklərdə isə birinci növbədə aprobasiya keçirilməlidir. Aprobasiyanı xüsusi
qısamüddətli kurs keçirmiş aprobatorlar aparmalıdır.
Cavan üzümlüklərdə aprobasiya birinci vegetasiya ilinin yayında, əgər orda
təmir işləri aparılmışsa, ikinci ilin yayında aparılmalıdır. Təmirdən sonra yenə də
aprobasiya işi görülməlidir.
Məhsul verən üzümlüklərdə aprobasiya beşinci fazada- gilələr sorta məxsus
rəng aldıqda aparılmalıdır. Bu mərhələ həmin üzümlükdə olan əsas sorta aiddir.
Belə ki, əsas sort yetişən vaxt ola bilsin sort qarışığı hesab edilən sortlar
yetişməmiş olsun. Beşinci fazanın ortalarında, daha doğrusu, məhsul yığımına
15-20 gün qalmış üzüm sortlarında kompleks morfoloji əlamətləri meydana çıxır.
Bu cür əlamətlərə aiddir: böyümə gücü, zoğların rəngi və budaqlanması,
yarpaqların
Cədvəl
Üzümlüklərin aprobasiya aktı
Təşkilatın adı_________________________________ rayon _______
Diyar, vilayət_____________________________________________
Briqa
da,kvarta
l və
yaxud
sahənin
nömrəsi
Ü
mumi
üzüml
üyün
sahəsi
Üz
ümlük
də əsas
sortun
adı
ə
sas
sort
altın
da
olan
Ü
mumi
kolları
n
miqdar
ına
Axır
ıncı
normal
il üçün
üzümlüy
ün
K
olları
n
vəziy
yəti (
güclü
Çət
in
müalic
ə
olunan
xəstəlik
Ü
züml
ük
hansı
qrupa
aiddi
392
sahə,
ha
görə
təmiz
sortlul
uq,%
məhsuld
arlığı,
sent/ha
və
zəif
olma
sı)
lərin
miqdarı
(xərcən
g, qısa
buğuml
uluq,
fuzario
z və s.)
r
Hə
min
üzüml
ükdə
kolları
n
miqda
rı, min
əd.
K
ollar
ın
miqd
arı,
min
əd.
1
Tə
brizi
97,
0
128
G
üclü
Tək
-tək
kollard
a
xloroz
I
4
Ba
yanşir
ə
88,
0
186
O
rta
Yo
xdur
II
7
Rk
asiteli
55,
0
174
O
rta
Yo
xdur
II
I
Aprobasiya aparanın imzası:
―_____‖_____________‖______
Cədvəl
Üzümlükdə aparılan aprobasiyanın yekun aktı
―____‖______________‖______
Təşkilat________________________________________
Rayon_______________________ Diyar,
vilayət_________________________________
Əsa
s
sortların
Apro
basiya
aktına
əsa
s
sortda
Müxtəlif dərəcəli üzümlüklərdə sortların
paylanması
I
II
III