Prof. ġərifov Famil Həsən

 

100 

Bayanşirə sortu isə texniki yetişkənliyə sentyabrın ikinci dekadasında, tam yetişkənliyə 

isə oktyabrın birinci dekadasında çatır.  



 

fazanın axırına yaxın gilənin üstündə mum təbəqəsi artır. Gilədə mum  

 təbəqəsinin rolu məlumdur.  

 Dördüncü faza ərzində gilədə turşuların da miqdarı dəyişir. Əvvəlcə 1  

 kq üzümdə 20-30 qr turşrlar olur. Fazanın ortalarında 30-40 qr- a çatır və  

 fazanın sonuna qədər dəyişməz qalır. 

 Dördüncü fazada üzümlükdə torpaq becərilməsi, suvarma, yaşıl əməliyyat,  

 xəstəlik və zərərvericilərə qarşı mübarizə işləri davam etdirilir və başa çatdırılır. 

Beşinci  fazada  gilələrdə  yetişmənin  ilkin  əlamətləri  görünməyə  bağlayır.  Ağ  və 

digər  rəngə  malik  gilənin  ot  rəngi  itir.  Gilələr  elastikləşir,  ağ  gilələrdə  yaşıl  rəngi 

sarımtıl rəng əvəz edir, qara gilələrdə rəngli hissəciklər əmələ gəlir. 

Beşinci  fazanın  başlanması  kompleks  şıraitdən  asılıdır.  Optimal  temperaturda  və 

normal  qidalanma  şıraitində  faza  tez  başlayır.  Yüksək  nəmlik  və  aşağı  temperaturda 

faza ləngiyir. 

Istər təsərrüfat, istərsə də eksperiment xarakterli üzümlükdə mövcud kolun 50%-də 

və hər salxımda göstərilən əlamətlər müşahidə edildikdə fazanın başlanğıcı kimi qəbul 

olunur.  

Fazanın  başlanğıcı  hər  şeydən  əvvəl  sortdan  asılıdır.  Bundan  başqa  gilələrin 

yetişməyə  başlaması  temperaturdan,işsqlamna  şəraitindən,  nəmlik  və  kolun  qida  ilə 

təmin  olunma  dərəcəsindən  də  asılıdır.  Tumurcuqlarda  formalaşma  başa  çatır. 

Yarpaqlarda  üzvi  maddələrin  hazırlanması  intensivləşir  ki,  bunların  çoxu  gilənin 

yetişməsinə,  az  qismi  zoğların  yetişməsinə,  cüzi  hissəsi  isə  cavan  yarpaqların 

formalaşmasına sərf olunur. Gilənin böyüməsi əsasən ona daxil olan su və şəkərə görə 

hüceyrələrin  dartılması  hesabına  gedir.Böyümə  xüsusilə  üzümlük  suvarıldıqda,  dəmyə 

şəraitində isə yağışdan sonra nəzərə çarpır.  

Beşinci  fazada  üzüm  bitkisində  aşağıdakı  fizioloji  və  morfoloji  dəyişkənliklər  baş 

verir:  zoğlarda  böyümə  yavaşıyır  və  dayanır.  Böyümə  yavaşıdıqda  zoğun  ucundakı 

qarmaq  forması  tədricən  açılır,  böyümə  dayandıqda  isə  qarmaq  düzəlir.  Zoğlarda 

oduncaqlaşma  daha  sürətlə  gedir.  Müşahidələrlə  müəyyən  olunmuşdur  ki,  əsasından 

başlayaraq  zoğun  5-7  ci  buğumaraları  yavaş  və  bərabər  ölçüdə,  sonrakı  8-10-cu 

buğumaraları  isə  tezliklə  (2-3  günə)  yetişir.  Zoğlar  yetişdikcə  rəngi  qonurlaşır.  Qonur 

rəng  zoğun  əsasından  ucuna  doğru  irəliləyir.  Zoğların  yetişməsi  getdikcə  sürətlənir. 

Fazanın sonunda zoğlarda, yarpaqlarda və bığciqlarda da böyümə dayanır.  

Bu  fazad  kolda  yarpaq  səthi  maksimuma  çatır,  eyni  zamanda  assimilyasiyanın 

məhsuldarlığı da artır. Yarpaqlarda sintez olunan məhsulların bir qismi ehtiyat halında 

toplanır, zoğların oduncaqlaşmasına, böyümə və gilədə şəkər toplanmasına sərf olunur. 

Bu  vaxt  gilənin  saplağında  da  oduncaqlaşma  gedir.  Giləyə  şoxlu  miqdarda 

karbohidratlar  daxil  olur  və  əsasən  daraqda  nişasta  formasında  toplanır.  Nişastanın 

miqdarı nə qədər çox olarsa, bir o qədər də gilədə şəkər çox toplanar. Böyümə müddəti 

uzandıqda gilə saplağı yoğunlaşır. 

Gilədə  şəkərlərin  miqdarı  sürətlə  çoxalır,  qlükoza  və  fruktozanın  nisbəti  dəyişir. 

Fazanın  bağlanğıcında  fruktoza  çox  az  olur.  sonralar  qlükozaya  nisbətən  onun  artımı 

nəzərə  çarpacaq  dərəcədə  artır.  Bu  baxımdan  fazanın  sonunda  gilədə  onların  miqdarı 

bir-birinə yaxınlaşır. Yetişmiş gilədə bir qədər də saxaroza şəkəri olur.  

---

 

101 

Fazanın  əvvəlində  turşuluq,  eyni  zamanda  dabbaq  maddələrinin  də  miqdarı  azalır. 

Rəngverici  maddələr  lətin  şirəsindən  qabığa  keçir.  Ancaq  bəzi  sortlarda  rəngverici 

maddə həm şirədə, həm də qabıqda olur ( Saperavi, Rojulan, Alikant  

---

 

102 

Cədvəl  

Gilə  və  darağın  kimyəvi  tərkib  göstəriciləri  (Rislinq  sortu 

üzrə). 

 

Gilə

nin 

kimyəvi 

tərkibi 

1 kq lət 

1 kq 

qabıq 

1 kq 

toxum 

1 kq 

daraq 

 

Y

etiş

məy

ə 

başla

yana 

qədə

r 

 

T

am 

y

etiş

mə 

 

Y

etiş

məy

ə 

başla

yana 

qədə

r 

 

T

am 

y

etiş

mə 

 

Y

etiş

məy

ə 

başla

yana 

qədə

r 

 

T

am 

y

etiş

mə 

 

Y

etiş

məy

ə 

başla

yana 

qədə

r 

 

T

am 

y

etiş

mə 

Su 

9

65.0

27 

7

07.

095 

7

05.2

04 

6

81.

640 

7

34.6

14 

3

75.

0 

8

52.8 

6

50.

0 

Şək

ər 

4

.230 

2

05.

010 

- 

- 

- 

- 

- 

- 

S

ərb

əst 

turş

ula

r 

ç

ax

ır 

0

.132 

0

.03

0 

- 

- 

- 

- 

 

0

.7 

 

0

.6 

a

l

m

a 

və 

b. 

2

0.08

0 

8

.72

0 

1

9.49

6 

0

.84

8 

- 

- 

Çaxı

r daşı 

2

.098 

4

.90

5 

0

.603 

i

zi 

- 

- 

0

.7 

i

zi 

Min

1

2

1

2

7

2

1

3

---