Prof. ġərifov Famil Həsən
Yüklə 4,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Altıncı faza
103
eral maddələ
r .322
.77 0 2.25 6 6.1
60 .692 205 2.0 0.0
Azo tlu
maddələ r 2 .247 5 .45 0 5 .586 3 6.2
40 2 3.81 6 2 5.0 1 4.0
- Tani
n
- 8 .526
1 3.86 1 - 1 2.4 1 7.2 Züla l 1 .264 4 .45 0 5 03.3 30 2 40. 092 1 58.4 41 4 00. 0 9 6.4 3 13.
0 Yağ
- - - - 1 .531 9 6.4
- - Uçu cu turşular - -
- - 1 9.6 - -
104
buşe, Qame freo, Qran nuar). Gilə yetişdikcə rəngverici maddələr çoxalır. Gilədə su azaldığına görə şirənin qatılığı artır. Nişasta ancaq daraqda və gilə saplağında olur. Dördüncü fazanın sonunda ümumi turşuluq zəif artdığı halda, beşinci fazanın ortalarından etibarən azalmağa başlayır. Eyni zamanda dabbaq madddələri də azalmağa başlayır. Zülallar və azotlu maddələr isə artmağa başlayır. Suyun azalması hesabına şəkər məhlulunun qatılığı artır. Nişasta daraq və gilə saplağında qalır.Yetişmə davam etdikcə həmin orqanlarda nişasta azalır və fazanın sonuna yaxın yox olur. Toxum yetişməyə başlayır, onun toxumalarında su azalır. Toxum qabığında tanin artır. Toxum boruları fəaliyyətdən düşür və hava ilə dolur. Endosperm bərkiyir və toxum qəhvəyi rəng alır. Toxumun dimdiyi odunlaşır. Toxum rüşeymi embrional inkişafını başa vurur. Bundan sonra toxumun yetişməsi başa çatır və cücərməyə hazır olur. Beşinci fazada aşağıdakı bioloji məqamlar qeyd edilməlidir: 1)
Gilələr yetişir: bu vaxt giləyə yarpaqlardan şəkər axır, köklərdən isə kalium gəlir. 2)
vəziyyətdə nişasta formasında ehtiyat qida maddələri toplanır, su azalır və müdafiə maddələri yaranır. İkinci meristem əmələ gəlir ki, onlar mantar qatını əmələ gətirir. 3)
Gözcükdə tumurcuqlar diferensasiya edir. Gözcük orqanlarının hamısında inkişaf başa çatır. Hüceyrə qatının radial istiqamətdə sıxılması nəticəsində gilənin qabığı incəlir və şəffaflaşır. Fazanın əvvəlində çox elastik olan qabıq, fazanın sonunda elastikliyini itirir. Isti və quru havada elastiklik daha çox itirilir. Buna görədir ki, yağışlı havada gilənin qabığı partlayır. Bəzi sortlarda bu vəziyyət qaha qabarıq şəkildə üzə çıxır ( Bayanşirə, Macar muskatı, Jemçuq saba, Qaraburnu). Gilənin kənarında (qabığın altı) ələkli borular fəaliyyətdən qalır və hava ilə dolur. Beşinci fazanın sonunda zoğların böyümə sürətinin zəiflədiyi anda və zoğlar ümumi uzunluğunun yarısına qədər yetişdikdə onların ucunun vurulması vaxtının çatdığını göstərir. Zoğun aşağı yarpaqları qocaldığına və salxımları kölgələndiklərinə görə onların qoparılması zəruriyyəti yaranır. Bunlarla yanaşı fazanın normal başa çatması üçün üzümlükdə görüləsi iºlər elə diqqətlə yerinə yetirilməlidir ki, cavan yarpaqlar assimilyasiya qabiliyyətini müəyyən müddət saxlaya bilsin. Beşinci fazanın axırından etibarən tənəyin yarpaqlarında payız rəngi başlayır. Gilənin yetişməsi üçün optimal temperatura 28-32 0 C hesab edilir.14-16 0 C- dən aşağı və 40 0 C-dən yuxarı temperaturda gilələrdə yetişmə yavaş gedir. Gilənin 105
yetişməyə başlamasından fizioloji yetişməyə qədər 1048-1644 0 C tələb olunur. Bu fazada bütün aqrotexniki tədbirlər gilənin yaxşı yetişməsinə və şəkərin çox toplanmasina yönəldilməlidir. Gilədə şəkər hər bir emal məhsulunun tələb etdiyi kondisiyaya çatmalıdır. Gilənin kimyəvi tərkibinə nəzarət ciddiyyətlə izlənməlidir. Fazanın sonuna yaxın torpağın tipindən, su keçirmə və su tutumu qabiliyyətindən və alınan məhsulun istifadə istiqamətindən asıılı olaraq suvarma dayandırılır. Dəmyə şəraitində yağışdan sonra torpaq yumşaldırmalıdır, kollarda axırıncı yaşıl əməliyyat aparılmalıdır. Üzümlükdə aprobasiya, kütləvi və klon seleksiyası aparılmalı və məhsuldarlıq müəyyən edilməlidir. Altıncı faza- yarpaqların tökülməsi fizioloji yetişmənin əvvəlindən başlayır. Burada zoğların yetişmə intensivliyi davam edir. Bu fazada tənəkdə üzvi maddələrin sintezi fəal sürətlə davam edir, bu maddələr zoğlarda yetişmənin başa çatmasına kömək edir. Bundan başqa kök, ştamb, qollar və zoğlarda ehtiyat halında nişasta toplanır. Həmin orqanlarda nisaşta nə qədər çox toplanarsa , bir o qədər də tənəyin qışa davamlılığı artar. Yaxşı yetişmiş zoğdan keyfiyyətli calaq və əkin materialı əldə edilir. Calaq və əkin mateialı tədarükünün ən yaxşı vaxtı bu vaxtdır. Bu məqamda zoğlardakı qida maddələri hələ çoxillik hissələrə axıb getməmiş olur. Fazaya başlanğıcın dəqiq vaxtı müəyyən deyil. Bunun üçün 3 üsul mövcuddur: 1) orqanoleptiki,2) anatomik və 3) kimyəvi. Orqanoleptiki üsulla yetişmiş gilənin keyfiyyəti dad və duyğu o0rqanları ilə yoxlanır. Fizioloji yetişmiş gilələr saplaqdan asanlıqla ayrılır. Gilə ayrıldıqdan sonra saplaqda fırça şəkilli borular qalır. Gilənin qabığı şəffaflaşır, ləti yumşaq və şirəli olur. Toxum bərkiyir və qəhvəyi rəng alır. Fizioloji yetişmənin başlanğıcında giləyə şəkər daxil olur və gilə saplağında nişasta yox olur.
əsaslanır. Gilə saplağının eninə nazik kəsiyi yod məhlulu ilə işlənir və mikroskop altında baxılır. Nişasta dənələri yodun təsirindən tünd göy rəng alır. Bir qayda olaraq fizioloji yetişmənin başlanğıcında toxumalarda çox cüzi miqdarda nişasta zərrəcikləri olur.
şəkər beşinci faza boyu artmaqda davam edir. Fazanın sonunda gilədə şəkərin toplanma sürəti azalır, fizioloji yetişmə başladıqda isə tamamilə dayanır. Gilədə şəkərlərin miqdarı müəyyən müddət bir səviyyədə qalır. Sonralar gilənin yetişib ötməsi başladıqda şirənin qatılığı artır. Şirənin qatılığı gilədən suyun buxarlanması hesabına baş verir. Ümumi şəkər və turşuluq getdikcə azalır. Burada mütləq şəkər və nisbi şəkər məsələsinə aydınlıq gətirilməlidir. Yuxarıda qeyd edildiyi kimi fizioloji yetişmədə giləyə şəkər axımı dayanır. Şəkər axımı dayanana qədər olan şəkər mütləq şəkərdən və tutaq ki, 20 q/100sm 3 təşkil edir. Bir müddətdən sonra şirədə Yüklə 4,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|