133
dəmir beton dirəklər başqa materialla əvəz edilməlidir.
Sink (Zn). Bu elementin bitkidə çatışmazlığı ilk dəfə 1960-cı ildə
Almaniyanın Mozel əyalətində Gertel müşahidə etmişdir. Sink çatışmazlığı
torpaqda fosfatların artıqlığından əmələ gəlir. Sink çatışmazlığından salxımın
böyüməsində pozğuntuluq yaradır, payızda isə daraqda iflic əmələ gətirir.
Çiçəklərin mayalanmasında da sink çatışmazlığının mənfi təsiri üzə çıxır.
Salxımın darağı kifayət qədər oduncaqlaşmır, maddələr mübadiləsində
oksidləşmə prosesi güclənir, boy maddələrinin balansı pozulur. Köklər vasitəsi ilə
udulan sinkin miqdarı torpağın PH-dan asılıdır. Neytral və əhənglə zəngin
torpaqlarda sinkin udulması prosesi zəifləyir.
Marqanis (Mn ). İkinci elementdir ki, xlorofil sintezində iştirak edir, ancaq
onun tərkibinə daxil deyildir. Marqans oksidləşmə reaksiyasında dehidraza və
karboksilaza fermentlərinin bərpasında və fəallaşmasında iştirak edir, eləcə də
nitratların üzvi formalarına qədər bərpasında iştirak edir. Udulan vaxtı marqans
özünü sink kimi aparır, əhənglə zəngin torpaqlarda onun udulması zəifləyir. pH-1
7,0-dən çox olan əhəngli torpaqlarda marqansın artıqlığı tez his olunur.
Marqansın çatışmazlığından əmələ gələn nöqsanları marqans duzu çiləməklə
aradan qaldırmaq mümkündür. Xəstəlik və zərərvericilərə qarşı işlədilən dərman
preparatlarının işçi məhluluna marqans duzu əlavə etməklə marqansla bağlı
çatışmazlıqlara qarşı profilaktiki tədbiri aparmaq olar.
Mis (Cu). Üzüm bitkisinin orqanlarının quru maddəsinin tərkibinə daxildir.
Bitkidə misin çox olması çiçəklərdə mayalanmanın keyfiyyətini pisləşdirir.
Bitkinin böyüməsinə toksik təsirinə görə ağır metallar içərisində mis birinci yerdə
durur. Onun funqisid təsirinə görə uzun müddət onunla əlaqəli zəhərli maddələr
hazırlanmayıb. Səbəbi ondan ibarət olmuşdur ki, uzun müddət bu preparatlardan
istifadə olunması üzümçülük torpağında misin normadan artıq toplanması ilə
nəticələnir. Məlumdur ki, qeyri-zülali maddələrin oksidləşdirici fermentlərinin
tərkibinə daxildir. Mis tərkibli dərman preparatlarının uzun müddətli tətbiqindən
torpaqda artıqlıq edən mis üzümdən alınan şərabların keyfiyyətinə mənfi təsir
göstərir. Bitki tərəfindən misin çox udulması yarpaqların saralmasına gətirib
çıxarır. Yüksək mis tərkibli torpaqlarda tərəvəz kələmi tezliklə zədələnir. Buna
görə tərəvəz kələmindən misi yüksək olan torpaqlarda indiqator kimi istifadə
olunur. Üzümlük üçün qaldırılan dərin şumdan sonra torpaq analiz edilir. Əgər 1
kq torpaqda 4 mq mis olarsa, bir hektara 25-30 kq mis sulfat verilməlidir.
Üzümlük torpağının hər kiloqramında 4 mq-dan az mis olarsa, onda üzüm bitkisi
mis çatışmazlığından əziyyət çəkər.
134
8.1.
Üzüm bitkisinin becərilməsində mühit Ģəraiti
Üzümlüyün yerləĢdiyi Ģərait. Üzümlüyün keyfiyyətini müəyyən edən
amillər əsasən iqlim, torpaq və üzümlüyün yerləşdiyi yerin şəraiti hesab edilir.
Üzümlüyün ―yerləşdiyi yer‖ anlayışı təkcə böyük iqlimin içərisindəki kiçik
iqlimlər (bir ərazidə mövcud olan məsələn, mülayim iqlimli ərazidə relyefdən,
meşə zolağından və su hövzələrindən, mikroiqlimdən asılı olaraq az da olsa bir-
birindən fərqli iqlimlər ola bilər)yox, torpaq şəraiti də nəzərdə tutulmalıdır. Ona
görə də yerləşmə şəraitini mikroiqlim və torpaqla müəyyən edilən üzüm
bitkisinin bitdiyi yer başa düşülməlidir.
Mikroiqlim və torpaq üzümlüklərdə məhsulun keyfiyyət və kəmiyyətini, eləcə
də istehsal olunan şərabın tipini və xarakterini müəyyən edir. Mikroiqlim hər
şeydən əvvəl məhsula və şirənin qatılığına təsir göstərir. Torpaq şərablara əsas
olaraq dad xüsusiyyəti verir. Mikroiqlim və torpaq bir-biri ilə sıx əlaqədə olaraq
şərabların müxtəlifliyini və istiqamətini müəyyən edir. Mikroiqlim, torpaq və
uyğun sort düzgün əlaqələndirildikdə eyni yerdə həmişə eyni keyfiyyətdə məhsul
almaq mümkündür.
Miqroiqlim və torpaqla müəyyən edilən yerləşmə şəraiti calaqaltının
seçilməsini və becərilmə sistemini müəyyən edir. Nəhayət, istehsalat xərcləri,
məhsulun keyfiyyət və kəmiyyəti, eləcə də onlardan asılı olaraq rentabellik
səviyyəsi yerləşmə yerinin forması, mailliliyi və keyfiyyəti ilə müəyyən edir.
YerləĢmə yerinin iqlimi.
GünəĢ radiasiyası. Üzümlüyün mikroiqliminə onun istiqamətinin
(oriyentasiyası) təsiri vardır. Günəş şüasından gələn birbaşa və dağınıq
radiasiyasının çox qismi torpaq və yarpaq səthində enerjiyə çevrilir. Günəş
şüasının az qismi isə fəzaya buraxılır. Açıq rəngli torpaqlar, məsələn, nəm lyös və
açıq rəngli qum tünd rəngli torpaqlara nisbətən şüanı daha çox qaytarır. Tünd
rəngli torpaqlar aldığı radiasiyanın hamısını istilik enerjisinə çevrilir.
Alınan günəş istiliyinin bir qismi torpaq səthindəki havanı qızdırır, bir qismi
isə torpağa keçir. Toplanmış istilik gecələr üzümlük torpağını isidir. Birbaşa
düşən günəş şüaları şaquli vəziyyətə gəldikcə onun istilik yaratma qabiliyyəti
artır. Şüanın düşmə bucağı yamacın maillilik dərəcəsi ilə müəyyən olunur.
Birbaşa düşən günəş şüaları ən çox 25-30 ° mailliyi olan yamaclardır. Müəyyən
olunmuşdur ki, 30° mailliyi olan cənub yamacı həmin maillilikdə olan şimal
yamacı ilə müqayisədə daha çox radiasiya qəbul edir.
Hündürlük və relyef. Dəniz səviyyəsindən yuxarı qalxdıqca orta illik
temperatur 0,5-0,6° C azalır. Dəniz səviyyəsindən aşağı düşdükcə iqlim şəraiti