Prof. ġərifov Famil Həsən
Yüklə 4,4 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- BaĢdan-baĢa plantaj
- Ekskvatorla plantaj
- Partlatma ilə plantaj Ģumu
- Əl ilə plantaj Ģumu
211
asılıdır. Şumun dərinliyi 35 sm olduqda ən çox köklər 20 sm-də yerləşir; 70 sm dərinliyində aparılan şumda əsas kök kütləsi 20-40 sm dərinlikdə yerləşir. Az-az köklər plantaj şumunun aşağı sərhəddini keçə bilir. Şumun dərinliyi azaldıqca dərinliyə gedən köklərin miqdarı azalır, köklərin çoxu şumun yuxarı hissələrində cəmləşir. 2. Plantaj şumunun ayrı-ayrı növlərindən asılı olaraq kök sisteminin gücü və yayılması müxtəlif olur. Dayaz plantaj şumu heç vaxt müsbət nəticələr verə bilməz. İnstitut belə hesab edir ki, üst münbit qatı orta hissəyə verməklə 70 sm dərinliyində aparılan şum müsbət nəticə verir. Üzüm bitkisinin böyüməsinə və məhsul verməsinə plantaj şumunun əlverişli təsirinin aşağıdakılarla izah olunur: onu su, hava və istiliklə təmin, qida maddələrinin hərəkəti və torpaqəmələgəlmə prosesini yaxşılaşdırır. Yumşaq torpaq suyu özünə tez çəkir və uzun müddət saxlayır, havanın və istiliyin aşağı qatlara keçməsini təmin edir. Plantaj olunmuş torpaq yağış suyunu plantaj olunmamış torpaqdan yaxşı saxlayır. Plantaj şumunun payızın əvvəlində aparılması daha məqsədəuyğundur. Noyabr-dekabr aylarına qədər iri kəltənlər əriyir, səth kələ-kötür olduğundan yağan yağış və qar yaxşı qalır və yaxşı hopur. Bundan başqa torpağa verilən qida maddələri yaza qədər bitki tərəfindən mənimsənilən formaya keçir. Yazda və yayda aparılan plantaj şum malalanmalıdır ki, su itkisi azalsın. Ancaq digər vaxtlarda da plantaj şumu aparmaq olar və əsasən xeyirli olar. Elə etmək lazımdır ki, plantaj şumunun aparılması ilə tingin əkilməsi 1,5 aydan az vaxt qalmasın. Üzümlük üçün torpağın əkinqabağı becərilməsinin aşağıdakı üsulları mövcuddur: başdan-başa plantaj, kanala əkmək və çala qazmaq. BaĢdan-baĢa plantaj mexaniki qüvvə ilə aparılır. Bura plantaj kotanı ilə (ПП-50), ekskovatorla və partlatma ilə aparılan şum daxilidir. Bunlardan ən geniş tətbiq olunanı plantaj kotanı ilə aparılan şumdur. Plantaj kotanı ilə 60-120 sm dərinliyində şum aparıla bilər. Plantaj şumunun keyfiyyəti aşağıdakı iki göstərici ilə müəyyən olunur: 1. gedişlər arası məsafə 50 sm-dən çox olmamalıdır; 2. dərinlik isə ümumi qəbul edilmiş metodika ilə müəyyən edilir (dərinlik metal zondla ölçülür). Boşluq və xərəklərin miqdarının çoxluğu şumun keyfiyyətrini göstərir. Plantaj şumundan qabaq ərazidə dərə, yarğan, çökəkliklər düzəldilməli, sahə kol-kosdan, ağac kötükləri və iri daşlardan təmizlənir və orada hamarlama (planirovka) aparılır. Plantaj şumu yuxarıda qeyd edilən vaxtda S-100, S-140, K-700 kimi güclü traktorlarla aparılır, ən yaxşısı tırtıllı traktorlardır.Bunlar olmadıqda K-700 traktoru ilə aparmaq lazım gəlir. Tırtıllı traktorlarla aparılan şum daha keyfiyyətli olur.
212
Torpaq analizində göstərildiyi kimi torpağın şum qatındakı humus qatının yerləşmə dərinliyindən asılı olaraq plantaj kotanına qoşulan ön kotancığın istifadə məsələsi meydana çıxır. Humus qatı 20-30 sm dərinliyində yerləşirsə ön kotancıq həmin qatı torpağın səthinə qaldırır və əsas gəvahin həmin qatı şumun altına çevirir. Beləliklə, humus qatı bitkinin kök sisteminin əsas kütləsi yerləşən qata çatdırılmış olur. Plantaj şumunun keyfiyyətini müəyyən edən iki gğstəricidən biri- dərinlik təsərrüfatçılar tərəfindən asanlıqla müəyyən edilir. İkincisi isə kotanın gedişləri arasındakı məsafənin fərqinə varmırlar. Məsələn gedişlər arası məsafənin 50 sm yox, daha çox (60,70,80)sm götürülməsi keyfiyyətsizliyə doğru gedən əlamətdir. Plantaj şumunun gündəlik norması tırtıllı traktorlar üçün 1,5 ha, K-700 üçün 3 hektara qədərdir. Plantaj şumu buldozerlə və yaxud ağır mala ilə hamarlanır. Malalama zamanı gedişlərin sayının çox olması şumun keyfiyyətini pisləşdirir.
kotanla aparılan şumdan , partlatma ilə aparılan şumdan ucuz başa gəlir. Ekskvatorda istənilən dərinlikdə şum aparıla bilər, ancaq kök sistemi yerləşən dərinlikdə başdan-başa şum aparılmır. Deməli, ekskvatorun açdığı xəndəklər arasında məsafə yumşaldılmadığından və oraya peyin və kübrə verilmədiyindən gələcəkdə bitkinin lazımi qədər tələb olunan şərait pis olaraq qalacaqdır. Partlatma ilə plantaj Ģumu mexaniki qüvvənin tətbiqi mümkün olmayan yerlərdə aparılır. Ekskvatorla və partlatma yolu ilə şum yamacın aşağısından başlanır. Bu üsul ən çox cənubi Krımda, Zaqafkaziyada, Moldovada və dünyanın bir çox dağlıq yerlərində tətbiq edilir. Yuvalar arası məsafə 110-120 sm götürülür və 110 sm dərinliyində açılır. Partlatmaq üçün hər yuvaya 600 qram ammoniy və 300 qram sora tökülür və partlayıcı kapsul birləşdirilmiş bikford şnuru ilə yandırılır.
yanında və alleyalarda aparılır. Bütün üsullarla aparılan şum vaxtı çatdıqda hamarlanır (ütülənir).
bölünməsindən ibarətdir. Bu məsələdə yol şəbəkəsinə daxil olan yollar öz vəzifəsinə uyğun götürülməlidir. Ana yol, kvartalararası, kənar və qurşaqarası yollar əsaslandırılaraq qəbul edilməlidir. Çox böyük ərazilərdə (500-1000 ha) 1-2 ana yol götürülə bilər. Ana yol plantaj şumundan qabaq çəkilməlidir və eni 8-10 m qəbul edilməlidir. Son vaxtlar kəndlər arası və şəhərlər arası yolların bir qismi üzümlükdən keçdiyinə görə ana yolun enini 12 metr də qəbul etmək olar. Kvartal arası və kənar yollar ana yolla birləşir, quraqarası yollar kvartalarası yollar vasitəsilə ana yola qovusa bilir. Kvartalarası və kənar yolların eni 6-8 metr götürülə bilər. Qurşaqarası yolun eni düzən yerlərdə 5 metr, dağlıq və relyefli Yüklə 4,4 Mb. Dostları ilə paylaş:
|