Przeglad seks 40

Przeglàd Seksuologiczny, paêdziernik/grudzieƒ 2014, nr 40

12

przekonaƒ istnieje takie, wed∏ug którego

joga „wywodzi si´ ze staro˝ytnej wiary we-

dyjskiej lub z nieortodoksyjnych magicz-

nych praktyk bractwa wratjów” – do dnia

dzisiejszego nie wiadomo, czy to „tajemni-

cze bractwo tworzyli mistycy, prekursorzy jo-

gi, czy byç mo˝e asceci Êiwiccy”. To, co jest

pewne to praktykowali oni ascez´ oraz opa-

nowali oddech – pranajam´. Bractwo wra-

tjów charakteryzowa∏o si´ tym, i˝ „mieli oni

swoje w∏asne zwyczaje, np. praktykowali

ascez´ trwajàc d∏ugi czas w jednej pozycji;

ka˝da grupa posiada∏a swojego barda oraz

kobiet´ – Êwi´tà prostytutk´. W Êwi´to pe∏ni

lata podczas ceremonii odgrywali oni twórczà

erotycznà gr´ pomi´dzy bogiem a boginià,

co traktowane jest jako zapowiedê praktyk

tantrycznych, takich jak rytualne spó∏kowanie”

[4].

Do êróde∏ jogi zaliczyç mo˝na tak˝e:

hymny i teksty wedyjskie, poemat Mahabha-

raty i zamieszczony w nim dialog pomi´dzy

wojownikiem Ard˝unà a bogiem Krysznà

oraz Jogasutry Pataƒd˝aliego. Najpóêniejsze

teksty wedyjskie Upaniszady (VIII–III w p.n.e.)

pe∏ne sà opisów jogicznych praktyk, co zda-

niem wielu badaczy jest zalà˝kiem powsta-

wania jogi. Za najstarszà Upaniszad´ w pe∏-

ni poÊwi´conà jodze, a konkretniej „jodze

samopoznania” uwa˝a si´ Katha Upanisza-

da, zawierajàca pe∏nà definicj´ jogi: „jest to

stan trwa∏ego powstrzymania zmys∏ów”.

Ujarzmienie dzia∏ania pi´ciu zmys∏ów, umys∏u

i rozumu jest okreÊlane jako najwy˝szy stan.

W upaniszadzie ÂwetaÊwatara (III w. p.n.e.)

znajdujà si´ wskazówki dotyczàce tego, jak

praktykowaç jog´: Niechaj m´drzec utrzy-

muje cia∏o wyprostowane, napr´˝one

w trzech cz´Êciach, zmys∏y wraz z umys∏em

do serca niechaj wprowadzi (…). Powstrzy-

mujàc oddech, kontrolujàc swoje ruchy. Kiedy

ju˝ oddech opanowa∏, niechaj spokojnie od-

dycha przez nozdrza, wiedzàcy aby powÊcià-

gnàç umys∏ wzburzony. Tak, jak ujarzmia si´

niespokojne konie do wozu zaprzàtni´te”

(ÂwetaÊwatara II. 8–9. t∏um. M. Kudelska) [5].

Joga przez stulecia, poczàwszy od cza-

sów staro˝ytnych przybiera∏a ró˝ne formy,

jak równie˝ mia∏a ró˝ne znaczenie. Jest

sztukà samà w sobie, jest naukà, jest filo-

zofià, jest stylem ˝ycia. SpoÊród wielu ter-

minów próbujàcych oddaç najpe∏niej jej

istot´, wyró˝niç mo˝na dwa: ujarzmienie

i zjednoczenie. Pierwszy odnosi si´ do

zapanowania nad w∏asnym cia∏em, zmys∏a-

mi, zachciankami czy pop´dami w taki spo-

sób, by pomog∏y nam w rozwoju fizycznym,

psychicznym i duchowym. Drugie znaczenie

terminu joga odnosi si´ do ka˝dego pozio-

mu ˝ycia ludzkiego to znaczy tego, co jest

fizyczne, psychiczne i duchowe, czyli dà˝y

do zsynchronizowania na mo˝liwie najwy˝-

szym poziomie. Joga wyzwala to, co najlep-

sze, „jest systemem prowadzàcym do samo-

doskonalenia, samodyscypliny. Poprzez jog´

dà˝ymy do celu poznania swojej prawdziwej

Natury, zjednoczenia z nià i z Najwy˝szym”

[28]. Jest jednà z szeÊciu Êcie˝ek, tradycji

wedyjskiej, rozwoju duchowego prowadzà-

cà do wyzwolenia. 

Wed∏ug filozofii jogi nie ma rozgranicze-

nia mi´dzy cia∏em, intelektem a duszà. Je-

dynie harmonia pomi´dzy tymi czynnikami

zapewnia pe∏ni´ zdrowia i radoÊci. Praktyko-

wanie jogi to system „starannie dobranych

pozycji majàcych poprzez prac´ nad somà-

narzàdem ruchu, uk∏adem hormonalnym,

oraz somatycznym i wegetatywnym uk∏a-

dem nerwowym wp∏ywaç na psyche” [6]. 

Ró˝ne grupy asan majà inne zastosowa-

nie, nie tylko zdrowotne, ale te˝ dopasowywa-

ne sà do praktykujàcych w zale˝noÊci od ro-

dzaju osobowoÊci, cech temperamentalnych,

poziomu przebytego danego dnia stresu,

cyklu miesi´cznego, nastroju, czy rodzaju

schorzenia. W zale˝noÊci od ww. sà dobiera-

ne stosowne asany, by przywróciç harmoni´

pomi´dzy cia∏em, umys∏em i duszà [7]. 

Joga od wieków praktykowana w celach

zdrowotnych z roku na rok zdobywa coraz

wi´kszà liczb´ zwolenników na ca∏ym Êwie-

cie. Dla wielu joga jest stylem ˝ycia, sposo-

bem na ˝ycie. Jest sztukà samà w sobie, jest

filozofià, jest naukà. Poprzez w∏aÊciwe wyko-

nywanie asan, prawid∏owà kontrol´ odde-

chu i medytacj´ joga pozwala zapanowaç

nad w∏asnym cia∏em, zmys∏ami, rozumieç

potrzeby cielesne, kontrolowaç pop´dy. Joga

przybli˝a do doskona∏oÊci i pomaga w roz-

woju fizycznym, duchowym i psychicznym.

W dotychczas przeprowadzonych licznych

badaniach empirycznych dowiedziono, ˝e

joga ma korzystny wp∏yw na funkcjonowanie

cz∏owieka, gdy˝ regularne praktykowanie jogi

m.in. usprawnia dzia∏anie uk∏adu oddecho-

wego, pokarmowego i krà˝eniowego. Joga

wzmacnia cia∏o i uelastycznia je. Prowadzi

do uzyskania stabilnoÊci emocjonalnej i

---

Przeglàd Seksuologiczny, paêdziernik/grudzieƒ 2014, nr 40

13

czystoÊci umys∏u, jest narz´dziem do samo-

realizacji, co jest g∏ównym i ostatecznym ce-

lem jogi [7].

W badaniach prowadzonych przez Dhikav

i in. w Indiach w 2007, 2009 i 2010 r. wÊród

kobiet i m´˝czyzn, którzy brali udzia∏ w obo-

zach jogi próbowano dowieÊç, i˝ regular-

na praktyka jogi ma korzystny wp∏yw

na zmniejszenie dolegliwoÊci natury seksu-

alnej, a przez to przek∏ada si´ na popraw´

˝ycia seksualnego [7]. Uzyskano pozytywne

wyniki badaƒ zarówno w grupie kobiet,

gdzie odnotowano znacznà popraw´ w ta-

kich aspektach, jak: po˝àdanie seksualne,

podniecenie, lubrykacja, orgazm, satysfak-

cja i zmniejszenie dolegliwoÊci bólowych,

jak i w grupie m´˝czyzn doÊwiadczajàcych

dysfunkcji seksualnej pod postacià wytrysku

przedwczesnego poprzez subiektywnà po-

praw´ podczas wspó∏˝ycia seksualnego

oraz trzykrotne wyd∏u˝enie czasu od mo-

mentu rozpocz´cia wspó∏˝ycia do ejakulacji.

Na podstawie tych badaƒ mo˝na sàdziç, ˝e

niezale˝nie od wieku, p∏ci czy doÊwiadcza-

nego zaburzenia mo˝na zmniejszyç oddzia-

∏ywanie dysfunkcji na sprawnoÊç seksualnà

cz∏owieka, jednak w ˝adnym z tych donie-

sieƒ nie jest powiedziane, jak d∏ugo po ba-

daniu efekty te si´ utrzymywa∏y. 

SEKSUALNOÂå CZ¸OWIEKA 

SeksualnoÊç cz∏owieka niezaprzeczalnie

stanowi fundament ludzkiej natury i jest jed-

nà z g∏ównych si∏ nap´dowych motywujà-

cych ludzi do podejmowania kontaktów

interpersonalnych oraz utrzymywania wi´zi.

„Jest zjawiskiem wieloaspektowym, obejmu-

jàcym szereg cech i czynnoÊci cz∏owieka

(…) i przejawia si´ we wszystkich sferach

jego funkcjonowania – psyche, soma i polis”

[8]. Jak podaje Trawiƒska, seksualnoÊç mo-

˝emy rozpatrywaç w odniesieniu do warto-

Êci, które wraz z wiekiem lub baga˝em do-

Êwiadczeƒ mogà ulegaç zmianom lub wa˝-

noÊci. WartoÊci, jakie wymienia Trawiƒska,

którym podlega seksualnoÊç to: 

1. wartoÊç witalna – sà to relacje zdro-

wotne i nap´dowo-energetyczne; 

2. wartoÊç kulturowa – ewoluuje w czasie, 

kszta∏tuje si´ wraz z historià danej 

kultury; 

3. wartoÊç moralna – którà definiujemy 

poprzez systemy etyczne, prawo i sys-

tem obiegowo-informacyjny;

4. wartoÊç osobista – na którà wp∏yw ma 

wiedza o samym sobie oraz znaczenie,

jakie przypisujemy ró˝nym formom  

aktywnoÊci seksualnej [9]. 

Mimo wcià˝ istniejàcych sporów, od ja-

kiego momentu w cyklu rozwoju uznajemy

cz∏owieka za istot´ seksualnà, wiadomym

i bezsprzecznym jest, ˝e seksualnoÊç to

przede wszystkim p∏ciowoÊç, z ∏ac. sexus

– p∏eç, która charakteryzuje nas ju˝ w okre-

sie p∏odowym okreÊlajàc naszà p∏eç jako

m´skà lub ˝eƒskà oraz determinujàc wszel-

kie konsekwencje zwiàzane z przynale˝no-

Êcià do okreÊlonej p∏ci. Jak pisze Imieliƒski,

seksualnoÊç jest „wrodzonà, naturalnà po-

trzebà i funkcjà organizmu ludzkiego, po-

dobnie jak oddychanie (…). Cz∏owiek rodzi

si´ wyposa˝ony w seksualny potencja∏ fizjo-

logiczny, który ulega kszta∏towaniu przez

doÊwiadczenia ˝yciowe” [10]. Aby w pe∏ni

zrozumieç z∏o˝onoÊç seksualnoÊci cz∏owieka

nale˝y po pierwsze rozpatrywaç jà na trzech

odr´bnych, ale powiàzanych ze sobà i uzu-

pe∏niajàcych si´ wymiarach, które jà warun-

kujà: spo∏eczno-kulturowym – bycie wÊród

innych ludzi modeluje od najm∏odszych lat

nasze zachowania, uczy przestrzegania

norm i zasad, tak˝e relacji z innymi; biolo-

gicznym – czyli wszystko to, co dotyczy na-

szego cia∏a, fizjologii, gospodarki hormonal-

nej, indywidualny zestaw genów etc. oraz

psychicznym – dotyczàcym cech osobowo-

Êci, emocji, prze˝yç i uczuç zwiàzanych

z w∏asnà osobà, jak równie˝ z innymi. 

Po drugie, idàc za Seligmanem, „prawi-

d∏owo dzia∏ajàca seksualnoÊç” sk∏ada si´

z pi´ciu warstw, które tak, jak pi´tra w wie˝y,

nast´pujà po sobie i ka˝dy nast´pny opiera

si´ na tym ni˝szym, tym, co go poprzedza

[11]. Nie sposób dostaç si´ na sam szczyt,

je˝eli zak∏óceniu uleg∏y warstwy ni˝sze. Te

pi´ç warstw poczynajàc od najni˝szej to:

to˝samoÊç p∏ciowa, orientacja seksualna,

preferencje seksualne/zainteresowania sek-

sualne, rola p∏ciowa i realizacja seksualna/

funkcjonowanie seksualne. 

Pierwsza warstwa – to˝samoÊç p∏ciowa,

to warstwa na podstawie której identyfikowani

jesteÊmy jako przedstawiciele okreÊlonej p∏ci.

Sprowadza si´ do posiadania okreÊlonych

narzàdów p∏ciowych charakterystycznych dla

danej p∏ci, z kolei na podstawie których spo∏e-

czeƒstwo wyznacza okreÊlone wzorce zacho-

waƒ w∏aÊciwe dla m´˝czyzn i kobiet. Bywa

---