Przełożył Bogdan Banasiak Tytuł oryginału



Yüklə 404,74 Kb.
səhifə6/6
tarix02.12.2017
ölçüsü404,74 Kb.
#13499
1   2   3   4   5   6


(Jutrzenka, I, §14, s. 22-24)

1 F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, przeł. W. Berent, Warszawa 1905, t. I, O trzech przemianach, s. 25 (przyp. tłum.).

2 F. Nietzsche, Listy, przeł. B. Baran, Kraków 1994, s. 216 (List do Otto Fisera z początku stycznia 1880 roku) (przyp. tłum.),

3 Tamże (przyp. tłum.).

4 F. Nietzsche, Ecce homo, przeł. L. Staff, Warszawa 1909. Dlaczego jestem tak mądry, §1, s. 10.

5 Tamże (przyp. tłum.).

6 F. Nietzsche, Poza dobrem i ziem, przeł. S. Wyrzykowski, Warszawa 1907, §269, s. 265 (w polskim przekładzie zamiast „szaleństwo” występuje określenie „niedorzeczność”) (przyp. tłum.).

7 Już w roku 1876 Nietzsche za pośrednictwem swego przyjaciela, Hugo von Sengera, prosił o rękę pewnej młodej kobiety, którą później poślubił tenże von Senger.

8 Lou Andreas Salome, Friedrich Nietzsche, Wien 1894.

9 F. Nietzsche, Ecce homo, dz. cyt., Dlaczego jestem przeznaczeniem, §1, s. 114, 115 (przyp. tłum.).

10 F. Nietzsche, Listy, dz. cyt., s. 389-390 (List do Augusta Strindberga z 31 grudnia 1888 roku) (przyp. tłum.).

11 F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, dz. cyt., IV, Wśród cór pustyni, s. 378 i n. (przyp. tłum.).

12 Na temat choroby Nietzschego zob. piękną książkę: E.F. Rodach, L'effondrement de Nietzsche, przekł. franc., N.R.F., Paris 1931.

13 W roku 1950 rękopisy zostały przeniesione do dawnego budynku Goethe-Schiller Archiv w Weimarze.

14 Poniższe uwagi stanowią jedynie wprowadzenie do cytowanych dalej tekstów.

15 Zob. F. Nietzsche, Filozofia w tragicznej epoce Greków, w: tenże, Pisma pozostałe. 1862—1875, przeł. B. Baran, Kraków 1993, §l,s. 108 (przyp. tłum.).

16 F. Nietzsche, Niewczesne rozważania, przeł. L. Staff, Schopenhauer jako wychowawca, Warszawa 1912, §3, s. 220.

17 Jako pierwszą wielką wersję śmierci Boga podaje się niekiedy tekst zatytułowany Człowiek oszalały (Wiedza radosna (La gaya scienza), przeł. L. Staff, Warszawa 1907, III, 125). Nic podobnego: Wędrowiec i jego cień zawiera wspaniałą opowieść zatytułowaną Więźniowie (Wędrowiec i jego cień, przeł. K. Drzewiecki, Warszawa 1910, II, 84). Por. tekst nr 19. Tekst ten w tajemniczy sposób współbrzmi z Kafką.

18 Por. tekst nr 25 (zob. F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, dz. cyt., III, O trzech złach — przyp. tłum.).

19 F. Nietzsche, Wola mocy, przeł. S. Frycz, K. Drzewiecki, Warszawa 1911, §324, s, 378-379 (przyp. tłum.).

20 W oryginale nie dająca się ściśle oddać — odnosi się to do jej drugiego członu — gra słów: leportefaix est unporte-faible (przyp. tłum.).

21 To rozróżnienie między ostatnim człowiekiem i człowiekiem, który chce zniknąć, jest fundamentalne w filozofii Nietzschego; zob. np. w Tako rzecze Zaratustra różnica między przepowiednią wróżbiarza (II, Wróżbiarz) a apelem Zaratustry (Przedmowa, §4 i 5). Por. teksty nr 21 i 23.

22 Por. tekst nr 24 (zob. F. Nietzsche, Ecce homo, dz. cyt., Tako rzecze Zaratustra, §6 — przyp. tłum.).

23 F. Nietzsche, Dytyramby dionizyjskie, przeł. St. Wyrzykowski, Warszawa 1905, Sława i wieczność, 4, s. 35 (przyp. tłum.).

24 Por. tekst nr 9 (F. Nietzsche, Wola mocy, dz. cyt., §483 — przyp. tłum.).

25 F. Nietzsche, Dytyramby dionizyjskie, dz. cyt., s. 31 (przyp. tłum.).

26 Por. F. Nietzsche, Ecce homo, dz. cyt., Dlaczego jestem przeznaczeniem, §3. W krańcowym przypadku jest bardzo wątpliwe, by idea wiecznego powrotu była kiedykolwiek podtrzymywana w świecie antycznym. Cała myśl grecka niewiele mówi na ten temat, zob. Ch. Mugler, Deux themes de la cosmologie grecque: devenir cyclique et pluralite des mondes (Klincksieck 1953). A zdaniem specjalistów podobnie jest w przypadku myśli chińskiej, indyjskiej, irańskiej czy babilońskiej. Przeciwieństwo czasu cyklicznego u starożytnych i czasu historycznego u nowożytnych jest ideą łatwą J nieprecyzyjną. Pod każdym względem możemy wraz z Nietzschem traktować wieczny powrót jako odkrycie Nietzscheańskie, które w świecie antycznym miało tylko pierwsze przebłyski.

27 Por. F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, dz. cyt., III, Powracający do zdrowia, §2.

28 Por. tekst nr 27 (zob. tamże — przyp. tłum.).

29 Por. tekst nr 11 (tamże, II, W najcichszą godzinę — przyp. tłum.).

30 F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, dz. cyt., II, O ludziach wzniosłych, s. 142 (przyp. tłum.).

31 F. Nietzsche, Wola mocy, dz. cyt., §483, s. 536 (przyp. tłum.).

32 Podajemy tutaj za Deleuze'em główne dzieła Nietzschego, które ukazały się w przekładach na język francuski, a także — z wyjątkiem pracy Przypadek Wagnera — na język polski (przyp. tłum.).

33 Deleuze napisał tę książkę w roku 1965, a więc przed rozpoczęciem przez Colliego i Montinariego publikacji krytycznego wydania spuścizny Nietzschego: Sämtliche Werke. Kritische Studienausgabe in 15 Banden herausgegeben von Giorgio Colli und Mazzino Montinari, Walter de Gruyter Verlag, Berlin-New York 1967-1977 (przyp. tłum.).

34 Chodzi o Oeuvres philosophiques completes de Frederic Nietzsche, opublikowane przez wydawnictwo Gallimard, do których Introduction generale wspólnie napisali Gilles Deleuze i Michel Foucault (przyp. tłum.).

35 Pośród tych tłumaczy należałoby wymienić jeszcze Pierre'a Klossowskiego, w którego przekładzie ukazały się: Le gai savoir (Club francais du livre), wznowione w: F. Nietzsche, Oeuvres completes (Gallimard), oraz Fragments posthumes, 1887-1888, w: F. Nietzsche, Oeuvres completes (Gallimard), a także Angole Krerner-Marietti, autorkę przekładu wczesnych prac Nietzschego wydanych pod tytułem Le livre du philosophe (Gallimard) (przyp. tłum.).

36 W nadziei dopełnienia Deleuzjańskiego obrazu filozofii F. Nietzschego tę niewielką książeczkę uzupełniamy Aneksami, w których pomieszczone zostają dwa inne poświęcone Nietzschemu teksty Deleuze'a, nie wchodzące w skład żadnego z jedenastu wydań tej pracy (przyp. tłum.).

37 Tekst ten zamyka i reasumuje poświęcone Nietzschemu kolokwium, które odbyło się w Royaumont w roku 1964. Tytuł oryginału: Conclusions. Sur la volonte de puissance et l'eternel retour, w; Nietzsche. Cahiers de Royaumont, VI, Minuit, Paris 1967, s. 275-287 (przyp. tłum.).

38 Por. F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, dz. cyt., III, O widmie i zagadce oraz Powracający do zdrowia.

39 Dwa spośród tych nazwisk, z wyjątkiem Badingueta, wymienia Nietzsche w owym słynnym liście do J. Burckhardta z 6 stycznia 1889 roku, tam też pada zdanie kończące ten cytat. Por, F. Nietzsche, Listy, dz. cyt., s. 394 (przyp. tłum.).

40 F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, dz. cyt., III, O trzech złach, s. 233.

41 F. Nietzsche, Wola mocy, dz. cyt., §324, s. 378-379 (przyp. tłum.).

42 F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, dz. cyt., III, O trzech złach, s. 233.

43 F. Nietzsche, Wiedza radosna, dz. cyt., §346, s. 296.

44 F. Nietzsche, Poza dobrem i złem, dz. cyt., §212 „«Myślenie» oraz «ciężkie, poważne branie» jakiejś rzeczy — jest dla nich nierozdzielne: gdyż w ten jeno sposób «doznawali» tego” (s. 169).

45 F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, dz. cyt,, II, O ludziach wzniosłych.

46 Por. książkę Charles'a Muglera, Dewc themes de la cosmologie grecque: devenir cyclique et pluralite des mondes, dz. cyt.

47 F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, dz. cyt., III, Powracający do zdrowia, 2, s. 271 (przyp. tłum.).

48 Tamże, III, O widmie i zagadce, 2, s. 191 (przyp. tłum.).

49 Tamże, III, Powracający do zdrowia, 2, s. 273.

50 Tekst ten, zatytułowany Mystere d 'Ariane, w pierwotnej wersji ukazał się w czasopiśmie „Bulletin de la Societe francaise d'etudes nietzscheennes”, nr 2, marzec 1963, s. 1,2-15 (wznowiony w „Philosophie”, nr 17, zima 1987, s. 67-72). Po latach Deleuze powrócił do tej pracy, uzupełniając ja czterema końcowymi akapitami. Ta nowa wersja opublikowana została w „Magazine litteraire”, nr 298, kwiecień 1992, s. 21—24, wznowiona zaś w nieznacznie zmienionej postaci — stanowiącej podstawę pomieszczonego tutaj przekładu — pod tytułem Mystere d'Ariane selon Nietzsche, w książce zwierającej zbiór różnych tekstów Deleuze'a, Critique et clinique, Minuit, Paris 1993, s. 126-134 (przyp. tłum.).

51 F. Nietzsche, Dytyramby dionizyjskie, d/, cyt., Żale Aryadny, s. 31 (przyp. tłum.).

52 F. Nietzsche, Ecce homo, dz. cyt., Tako rzecze Zaratustra, §8, s. 98-99.

53 W poprzedniej wersji pierwszy akapit brzmiał tak oto: „«Kto prócz mnie wie, czem jest Aryadna!...» Podobnie jak inne kobiety, Ariadna znajduje się między dwoma mężczyznami: Tezeuszem i Dionizosem. Ariadna w filozofii Nietzschego odgrywa rolę zasadniczą nie tylko dlatego, że jest kobietą czy Animą, lecz także dlatego, że znajduje się na przecięciu głównych pojęć tej filozofii. Z tego powodu nie jest pozbawiona ambiwalencji” (przyp. tłum).

54 F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, dz. cyt., II, O ludziach wzniosłych, s. 139 (przyp. tłum.).

55 Tamże, IV, Wiła, §2, s. 316, 317-318. Zob. też IV, Pieśń posępku, §2, s. 369 (przyp. tłum.).

56 Tamże, IIIt O duchu ciężkości. Oraz F. Nietzsche, Poza dobrem i ziem, dz. cyt., §212, s. 169: „«Myślenie» oraz «ciężkie, poważne branie» jakiejś rzeczy —jest dla nich nierozdzielne: gdyż w len jeno sposób «doznawali» tego”.

57 Na temat Wielbłąda, Osła i fałszywej afirmacji por. Tako rzecze Zaratustra, passim (w ostatniej wersji tekstu przypis ten został usunięty — przyp. tłum.).

58 F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, dz. cyt., II, O ludziach wzniosłych, s. 140, 141.

59 Tego zdania nie ma w poprzednich wersjach tekstu (przyp. tłum.).

60 F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, dz. cyt., II, O ludziach wzniosłych, s. 141.

61 Tamże.

62 H. Melville, The Confidence Man (Le grand escrac, Minuit).

63 W poprzedniej wersji nie ma tego akapitu (przyp. tłum.).

64 Słowo dodane w ostatniej wersji tekstu (przyp. tłum.).

65 Wyrażenie „wielkim oszustem” dodane zostało w ostatniej wersji tekstu (przyp. tłum.).

66 poprzedniej wersji tekstu ostatnie zdanie ma taką postać: „(Dlatego wspaniała pieśń Ariadny w Zaratustrze włożona zostaje w usta jednego z reprezentantów człowieka wyższego: czarodzieja, mającego większą zdolność przemieniania się, przebierania nawet za kobietę, «pokutnika ducha», który niesie właśnie ducha zemsty, gdyż jego dusza przepełniona jest resentymentem i nieczystym sumieniem)”. Uzupełnione jest też przypisem: F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, dz. cyt., IV, Wiła §1, s. 312—315 (przyp. tłum.).

67 Na temat pająka i jego nici, często występującej u Nietzschego metafory, por. zwłaszcza Z genealogu moralności, dz. cyt., III, §9.

68 F. Nietzsche, La volonte de puissance, II, §408.

69 Jeanmaire, Dionysos, Payot, Paris, s. 223.

70 Tego zdania nie ma w poprzedniej wersji tekstu (przyp. tłum.).

71 F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, dz. cyt., II, O ludziach wzniosłych, s. 142.

72 W poprzedniej wersji: „śmiechu wartym przebraniem” (przyp. tłum.).

73 W poprzedniej wersji następujący dalej fragment brzmiał tak oto: „(por. Tezeusz-Wagner, Ariadna-Cosima, Dionizos-Nietzsche). Nietzsche z upodobaniem wyjaśnia w ten sposób wyższe rozczarowanie: natrafić na Niemca, będąc przekonanym, że spotkało się Greka” (przyp. tłum.).

74 Fragment przedmowy do Humain trop humain, 10 [polski przekład dzieła Ludzkie, arcyludzkie ukazał się z inną wersją przedmowy niż wydanie francuskie — przyp. tłum.]. Por. też pojawienie się Ariadny w La volonte de puissance, I, ks. 2, §226.

75 Por. Dytyramby dionizyjskie, dz. cyt.

76 Dwa ostatnie zdania zostały dodane w ostatniej wersji tekstu (przyp. tłum.).

77 F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, dz. cyt., II, Pieśń po nocy.

78 W polskim przekładzie: „(...) wieczyste TAK istnienia, jestem wieczyście twojem TAK (...)”, F. Nietzsche, Dytyramby dionizyjskie, dz. cyt., Sława i wieczność, §4, s. 35 (przyp. tłum.).

79 Tamże, Żale Aryadny, s. 30.

80 Tamże, s. 31.

81 Tamże, s. 31.

82 F. Nietzsche, Zmierzch bożyszcz, czyli jak filozofuje się młotem, przeł. S. Wyrzykowski, Warszawa 1906, Niewczesne dywagacye, §19, s. 82 (przyp. tłum.).

83 F. Nietzsche, Le cas Wagner.

84 Por. Marcel Detienne, Dionysos a ciel ouvert, Hachette, s. 80-81 (oraz Bakchantki Eurypidesa—uwaga dodana w ostatniej wersji tekstu: przyp. tłum.).

85 Do swych zwierząt Zaratustra mówi: „wyście już piosnkę z tego [wiecznego powrotu — przyp. tłum.) uczyniły”; F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, dz., cyt, III, Powracający do zdrowia, 2, s. 271.

86 Por. różne strofy z Tako rzecze Zaratustra, dz. cyt., 111, Siedm pieczęci (przypis dodany w ostatniej wersji tekstu — przyp. tłum.).

87 W kwestii „sanktuarium”, czyli terytorium Roga, por. Jeanmaire, Dionysos, dz. cyt., s. 193 („Spotykamy go wszędzie, a jednak nigdzie nie jest on u siebie... Raczej się wśliznął, niż narzucił...”) (przypis dodany do ostatniej wersji tekstu — przyp. tłum,)

88 W pierwszej części dzieła Raymonda Roussela Impressions d'Afrique (przyp. tłum.).

89 F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, dz. cyt., IV, Powitanie, s. 350 {przyp. tłum.).

90 Tamże, III, O trzech złach, s. 233 (przyp. tłum.).

91 Wybrane przez Deleuze'a fragmenty pism Nietzschego cytujemy według ich polskich wydań, podając lokalizacje bezpośrednio po danym tekście. Te zaś nieliczne fragmenty, które nie ukazały się w języku polskim, przekładamy na podstawie przytoczonych przez Deleuze'a wydań francuskich i tak też je oznaczamy. Gwiazdka przed tytułem oznacza, iż tekst zaczerpnięto z przypisu wydania francuskiego (przyp. tłum.).

92 Deleuze lokalizuje ten fragment w Niewczesnych rozważaniach, w tekście Schopenhauer jako wychowawca. W polskim wydaniu nie udało się jednak fragmentu odnaleźć (przyp. tłum.).


93 Nie przytaczamy omówienia tego wątku. Nietzsche charakteryzuje Apollina za pośrednictwem marzenia; proroctwo jako prawda marzenia; umiar jako granica marzenia; a zasada indywiduacji jako piękny pozór. Dionizosa charakteryzuje natomiast za pośrednictwem upojenia; nadmiar jako prawda upojenia; rozpad lub rozpuszczenie indywiduum w źródłowej Podstawie. W dalszej części swego dzieła Nietzsche znajdzie inne cechy na określenie Dionizosa (wówczas jednak będzie go określał w odniesieniu do innych niż Apollo postaci).

94 Tekst ten przedstawia całą historię nihilizmu według Nietzschego i stanowi opis jego ostatniej postaci, którą Zaratustra nazywa „ostatnim człowiekiem” (Tako rzecze Zaratustra, dz. cyt., Prolog, §5, oraz II, Wróżbiarz). Nie należy go mylić z kolejną postacią, z „człowiekiem, który chce zginąć”, opisanym w tekście nr 23, który akcentuje już wykraczanie poza nihilizm.




Yüklə 404,74 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə