Psixologiya 1
Yüklə 4,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bağça yaĢlı uĢaqların psixoloji xüsusiyyətləri (3-6 yaĢ)
- Özünü yoxlamaq üçün sual və tapĢırıqlar 1.
- Referat, məruzə və müstəqil tədqiqat üçün mövzular. 1.
449
keçirilməsi kifayət qədər inkiĢaf etməlidir. Altı yaĢlı uĢaq yalnız o zaman uzun müddət, diqqəti yayınmadan hər hansı bir iĢlə məĢğul ola bilər ki, həmin iĢ onu maraqlandırsın, özünə cəlb etsin. Lakin bu yaĢ dövründə uĢaqda ixtiyari diqqət hələ o səviyyədə formalaĢmamıĢdır ki, onun üçün maraqlı olmayan bir cismin və ya hadisənin üzərində mərkəzləĢməsini təmin et- sin. Təlim fəaliyyəti isə ixtiyari diqqət olmadan keçə bilməz. Burada çox vaxt maraqlı olmayan, lakin zəruri tapĢırıqları da yerinə yetirmək tələb olunur. Ona görə də təlimin ilk günlərindən müəllim Ģagirdlərdə ixtiyari diqqətin planlı Ģəkildə formalaĢdırılmasına fikir verməlidir. Altı yaĢlı uĢağın hafizəsini də diqqətində olduğu kimi səciyyələndirmək lazım gəlir. UĢaq öz parlaqlığı, qeyri adiliyi ilə diqqətini cəlb edən cisim və hadisələri asan və tez yadda saxlayır. Bu o deməkdir ki, bu dövrdə qeyri-ixtiyari hafizə üstünlük təĢkil edir. Təlim fəaliyyətində isə ixtiyari hafizəyə is- tinad olunması zəruridir. Məhz buna görə də məktəbə təzəcə daxil olan uĢağın hafizəsinə xüsusi tələb verilir. UĢağın tədris proqramını yaxĢı mənimsəməsi üçün onun hafizəsi ixtiyari xa- rakter daĢımaqla, uĢaq yaddasaxlamanın səmərəli yollarından istifadə etməyi bacarmalıdır. Lakin təcrübə göstərir ki, uĢaqlarla xüsusi Ģəkildə iĢ aparılmadıqda bu cür bacarıqlar çətin formalaĢır. Məktəbə təzəcə daxil olan uĢağın hafizəsinə xüsusi tələb verilir. UĢağın tədris proqramını yaxĢı mənimsəməsi üçün onun hafizəsi ixtiyari xarakter daĢımaqla, uĢaq
yaddasaxlamanın sadə səmərəli yollarından istifadə etməyi bacarmalıdır. Məktəbə daxil olarkən uĢağın təxəyyülü də inkiĢaf etməlidir. Xüsusilə uĢaqlarda təsvir əsasında təxəyyül surətləri yaratmaq bacarığı, baĢqa sözlə, bərpaedici təxəyyül müvafiq səviyyədə olmalıdır. UĢağın məktəbə psixoloji hazırlığı üçün təfəkkürün inkiĢafı xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Məktəbə yeni gələn
450
uĢaqlarda təfəkkürün əyani-əməli, əyani-obrazlı və sözlü məntiqi növlərinin hər üçü lazımi səviyyədə inkiĢaf etməlidir. Bu dövrdə uĢaqlarda təfəkkürün prosesləri də müvafiq səviyyədə inkiĢaf etməlidir. UĢaqlar öz idrak obyektlərinə tən- qidi yanaĢmağı və müstəqil fikirləĢməyi bacarmalıdırlar. UĢağın nitqi elə səviyyədə inkiĢaf etməlidir ki, öz fikri- ni ifadə edə bilsin. UĢağın nitqindəki qüsurlar onun təlim fəaliyyətini çətinləĢdirir. UĢaqlarda təlimə, öyrənməyə marağın, idrak tələbatının olması da məktəbə psixoloji hazırlığın əsas Ģərtlərindəndir. Bu- nunla yanaĢı olaraq uĢaqlarda təlim motivi kimi müvəffəqiyyət qazanmağa tələbat, müvafiq özünüqiymətləndirmə və iddia səviyyəsinin inkiĢafı da zəruridir. Məktəbə təzəcə gələn uĢaq tamamilə yeni mühitə, yeni əhatə dairəsinə daxil olur. Ona görə də burada uĢağın düĢdüyü yeni mühitdə həmyaĢıdları və böyüklərlə ünsiyyətə girə bilmək bacarığına yiyələnməsi də zəruridir. Bütün bunlarla yanaĢı uĢaqlarda müvafiq qabiliyyətlərin və xarakter əlamətlərinin inkiĢafı da məktəbə psixoloji hazırlıq üçün əsas Ģərtlərdən hesab olunur.
451
Bağça yaĢlı uĢaqların psixoloji xüsusiyyətləri (3-6 yaĢ) APARICI FƏALĠYYƏT – OYUN, insanların davranıĢ və fəaliyyət normalarının mənimsənilməsi -3-4 yaĢ – özünütəsdiq; reaksiyaları: sözə qulaq asmamaq, tərslik, neqativizm, höcətlik, «böyükləri məcbur etmək» («mən özüm», «mən özüm bilirəm», özünü öymə) TƏKBAġINA OYUN (əĢyavi, quraĢdırma, süjetli-rollu oyunlar) -5-6 yaĢ – böyüklərə münasibətin ahəngdarlığı, uĢaqlara mü- nasibətin inkiĢafı, uĢaqlarla birgə oyun (qaydalı, süjetli-rollu oyunlar), uĢaqlar arasında liderlik və tabeçilik münasibətinin formalaĢması, «yarıĢ xarakterli oyunlar». -QuraĢdırma oyunlarının inkiĢafı, PRAKTĠK TƏFƏKKÜRÜN inkiĢafı. Rəsm qabiliyyətinin, musiqi qabiliyyətinin (musiqini baĢa düĢmək, oxumaq, oynamaq) inkiĢafı, yaradıcılığın inkiĢafı. -Təfəkkürün EQOSENTRĠZMĠ. -QavrayıĢın inkiĢafı (perseptiv iĢlərin, perseptiv etoalonların mənimsənilməsi), diqqətin, hafizənin qeyri-ixtiyaridən ixtiyariyə doğru inkiĢafı, iradənin inkiĢafı. -Hər Ģeylə maraqlanmaq (4-5 yaĢında «bu nədir?») -Təxəyyülün inkiĢafı (reproduktiv formadan yaradıcıya doğru). -BaĢqa adamlarla dialoji nitqin və eqosentrik nitqin inkiĢafı, daxili nitqə keçid. -Məfhumların inkiĢafı (3-5 yaĢlarında sözlər cisim və hadisələri əvəz edən yerlik kimi, 6-7 yaĢlarında sözlərin əĢyaların mühüm əlamətini bildirməsi – konkret məfhumlar). -Təfəkkürün əməliyyataqədərki səviyyədə (Piaje) inkiĢafı, təd- ricən əməliyyat səviyyəsinə keçid. -Cins üzvlərinə, uĢaqların doğulmasına maraq:
452
a)psixoseksual inkiĢafın fallik mərhələsi (3-4 yaĢda); b)Edip kompleksinin formalaĢması və qarĢısının alınması. -TəĢəbbüskarlığın, məqsədəyönəliĢliyin, fəallığın formalaĢması, müstəqilliyin, neqativ
inkiĢaf gediĢində passivliyin, yamsılamağa meylin formalaĢması -Məktəbə hazırlığın formalaĢması.
Özünü yoxlamaq üçün sual və tapĢırıqlar 1. Yeni doğulmuĢ uĢağın xüsusiyyətləri haqqında danıĢın.
Canlanma kompleksi nədir və nə vaxt baĢ verir? 3. Erkən uĢaqlıq dövrünün fərqləndirici xüsusiyyətləri hansılardır?
Bağça yaĢı dövründə uĢaqların ümumi inkiĢafından danıĢın.
UĢağın psixi inkiĢafında oyunun rolunu izah edin. 6. Bağça yaĢı dövründə uĢaqlarda idrak prosesləri və nitq necə inkiĢaf edir?
UĢağın məktəbə psixoloji hazırlıq Ģərtləri hansılardır?
mövzular. 1. Bir yaĢından üç yaĢına qədər dövrdə nitqin inkiĢafı. 2. UĢaqların məktəbə psixoloji hazırlığında fərdi-fərqlər. 3. Bağça yaĢlı uĢaqlarda təxəyyül və təfəkkürün inkiĢafı. 4. Müxtəlif oyun, təlim və əmək tapĢırıqlarının bağça yaĢlı uĢaqların psixi inkiĢafına təsiri.
Yüklə 4,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|