Psixologiya 1
Yüklə 4,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- VI.25.1. Pedaqoji fəaliyyətin psixoloji xüsusiyyətləri
- VI.25.2. Müəllim Ģəxsiyyətinin psixologiyası və müəllimin pedaqoji ustalığının psixoloji əsasları
563
VI.25.1. Pedaqoji fəaliyyətin psixoloji xüsusiyyətləri
gənc nəsli tərbiyə etməkdən ibarət olan fəaliyyətidir. BaĢqa sözlə, pedaqoji fəaliyyət müəllimin təlim, tərbiyə, inkiĢaf, Ģagirdlərin təĢkili zamanı cəmiyyət tərəfindən irəli sürülən sifariĢə müvafiq olaraq məktəblilərdə Ģəxsiyyətin keyfiyyətinin formalaĢmasına yönəldilmiĢ peĢə fəallığından ibarətdir. Pedaqoji fəaliyyət mürəkkəb fəaliyyətdir. Onun müxtəlif cəhətləri diqqəti cəlb edir. Ona görə də pedaqoji fəaliyyət pe- daqoji elmlərin müxtəlif sahələri tərəfindən öyrənilir, tədqiq olunur. Burada birinci növbədə müəllim əməyinin psixoloji qanunauyğunluqları diqqəti cəlb edir. Ona görə də pedaqoji fəaliyyətin psixologiyasından danıĢarkən müəllim əməyinin, müəllimin cəmiyyət tərəfindən irəli sürülən məqsədləri və pe- daqoji fəaliyyət sistemini necə qavraması və həyata keçirməsi, konkret Ģəraitdən asılı olaraq öz fəaliyyətinin vəzifə, forma və metodlarının aktuallığını necə dərk etməsinin psixoloji qanunauyğunluqlarını öyrənən psixoloji bilik sahəsini nəzərdə tuturuq. Bu bilik sahəsi ümumiyyətlə fəaliyyətin psixoloji qanunauyğunluqlarına istinad edir, özünün strukturunu müəy- yənləĢdirərkən həmin
qanunauyğunluqlardan qidalanır. Fəaliyyət haqqında mövcud biliklərə istinad etmiĢ olsaq, peda- qoji fəaliyyətin strukturunda aĢağıdakı cəhətləri ayırd edə bilərik: 1) pedaqoji fəaliyyətin motivləri - insan yetiĢdirməklə əlaqədar ictimai tələbat; 2) pedaqoji fəaliyyətin məqsədi ─ cəmiyyət üzvlərinin tərbiyəsi; 3) pedaqoji fəaliyyətin predmeti ─ insan (yaĢlı və uĢaq). Fəaliyyətin baĢqa növlərindən fərqli olaraq pedaqoji fəaliyyətin predmeti özünəməxsus xüsusiyyətə malikdir. Burada əsas cəhət
564
ondan ibarətdir ki, uĢaq öz fəaliyyətinin həm obyekti, həm də subyekti kimi çıxıĢ edir; 4) müəyyən iĢ və əməliyyatların məcmuundan ibarət olan fəaliyyətin özü ─ ayrı-ayrı öyrədici, inkiĢafetdirici və tərbiyələndirici iĢ və əməliyyatlar; 5) pedaqoji fəaliyyətin vasitələri ─ məktəbdə təlim və tərbiyənin məzmunu, forması və metodları; 6) pedaqoji fəaliyyətin Ģəraiti ─ cəmiyyətin böyüməkdə olan gənc nəslin tərbiyəsinə qayğısı, məktəbin maddi cəhətdən təchiz olunması, məktəbin pedaqoji kollektivindəki birlik, məktəbə lazımı səviyyədə rəhbərlik etmək və s.; 7) pedaqoji fəaliyyətin nəticəsi ─ Ģagird Ģəxsiyyətinin əlamət və keyfiyyətlərinin formalaĢması. Bu cəhətlərin hər biri pedaqoji fəaliyyətin səmərəliliyi üçün əsas amil rolunu oynayır. Məhz buna görə də onların hər biri pedaqoji fəaliyyətin tələblərinə uyğun səviyyədə olmalıdır. Eyni zamanda pedaqoji fəaliyyət bu cəhətlərə malik olmadan bir fəaliyyət kimi təzahür edə bilməz. Müəllim əməyi çoxcəhətli psixi reallıqdır. Burada bir-biri ilə vəhdətdə olan üç cəhət diqqəti xüsusi olaraq cəlb edir. Bun- lar pedaqoji fəaliyyət, pedaqoji ünsiyyət və müəllim Ģəxsiyyətinin xüsusiyyətlərindən ibarətdir. Onlar vahid məqsədə ─ cəmiyyətin sosial sifariĢini həyata keçirməyə yönəlsələr də bir-birini təkrar etmirlər. Belə ki, pedaqoji fəaliyyət müəllimin Ģagirdlərə təsirini (eləcə də Ģagirdlərin müəllimə təsirini) əhatə edir. Pedaqoji ünsiyyət ─ birgə fəaliyyət zamanı müəllim və Ģagirdlərin əməkdaĢlığından ibarətdir. Pedaqoji fəaliyyəti, pedaqoji ünsiyyəti müəllim Ģəxsiyyətindən kənarda nəzərdən keçirmək mümkün deyildir. Müəllimin Ģəxsiyyəti onun əməyinin sosial istiqamətini müəyyən edən əsas amildir. Qeyd olunan cəhətlərin hər üçü müəllim əməyinin gediĢi zamanı bir-biri ilə mürəkkəb dialektik əlaqədə olmaqla, onlardan hər biri gah zəmin, gah vasitə, gah
565
da inkiĢafın nəticəsi kimi özünü göstərir. Psixoloji tədqiqatlar əsasında müəyyən edilmiĢdir ki, pe- daqoji fəaliyyət zamanı müəllim bir deyil, bir neçə məqsəd və vəzifəni yerinə yetirir. Psixoloqlar həmin məqsədlərin aĢağıdakı təsnifini vermiĢlər: 1) cəmiyyətin sosial sifariĢindən doğan ümumi ilkin məqsədlər, 2) təlim fənninin spesifik- liyindən irəli gələn konstruktiv məqsədlər, 3) sinfin konkret tərkibi ilə bağlı olan operativ pedaqoji məqsədlər.
VI.25.2. Müəllim Ģəxsiyyətinin psixologiyası və müəllimin pedaqoji ustalığının psixoloji əsasları Müəllimin cəmiyyətdə yeri və funksiyaları . M üəllimin qarĢısına qoyduğu tələbləri aid etmək olar. Sosial-psixoloji amillərə gəldikdə, buraya ətrafdakı adamların müəllmin Ģəxsiyyəti və fəaliyyəti ilə bağlı sosial gözləmələri, özünün pe- daqoji fəaliyyəti sahəsində onun öz gözləmə və ustanovkalarını aid etmək olar.
daqoji fəaliyyətin əsas subyekti müəllim olduğuna görə burada müəllim əməyinin motivləri, məqsədləri və vəzifələri əsas yer tutur. Pedaqoji fəaliyyətin məzmunu və psixologiyası bir tərəfdən sosial amillərlə, digər tərəfdən sosial psixoloji amillərlə müəyyən edilir. Bu cür sosial amillərə müəllimin cəmiyyətdəki mövqeyi və funksiyalarını, cəmiyyətin gənc nəslin tərbiyəsi iĢinə, tərbiyə sisteminin və onun özəyini təĢkil edən
məktəblərinin inkiĢafı və təkmilləĢdirilməsinə verdiyi böyük əhəmiyyətlə müəyyənləĢir. Müəllimin pedaqoji fəaliyyəti çətin olmaqla, həm də Ģərəfli və xeyirxah fəaliyyətidir. Bu fəaliyyətin özünəməxsus vəzifələri vardır. Hər Ģeydən əvvəl, bu fəaliyyət prosesində Ģagirdlər müvafiq bilik, bacarıq, vərdiĢlərə, elmlərin əsaslarına Yüklə 4,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|