Psixologiya 1
Yüklə 4,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- К.Д.Ушински.
- Müəllimin pedaqoji bacarıq və qabiliyyətləri.
572
qiyyət qazanmasında onun əxlaqi və iradi keyfiyyətləri də mühüm yer tutur. Bu keyfiyyətlər möhkəmlənir və müəllimin Ģəxsiyyətinin daimi əlamətlərinə çevrilir. Müəllimin iradi qüvvəsinin ən parlaq ifadələrindən biri onun məqsədyönəliĢliliyi, daima böyük pedaqoji vəzifələri həll etməyə yönəlməsindən ibarətdir. Ġradəli müəllim təkcə Ģagirdin qarĢısına tələb qoymaqla kifayətlənmir, eyni zamanda həmin tələbin dəqiq və vaxtında yerinə yetirilməsinə nəzarət edir. Müəllim təkidli olmalıdır. Təkidlilik təkcə müəllimin Ģagirdlərə qarĢı tələbkar olması, ona nəzarət etməsi üçün zəruri deyildir. Bu keyfiyyət eyni zamanda müəllimin öz pedaqoji fəaliyyətini icra edərkən qarĢıya çıxan ciddi çətinlik və maneə- ləri aradan qaldırması, fasiləsiz olaraq öz üzərində iĢləməsi, öz ixtisasını artırması üçün də zəruridir. Pedaqoji iĢin müvəffəqiyyəti üçün müəllimdə dözümlülük, hövsələnin olması da zəruridir. Əgər müəllim özünü əla ala bilmirsə, o, sinfi də ələ ala bilməyəcəkdir. Müəllim özünü ələ ala bilməyi, öz hərəkətlərinə nəzarət etməyi bacarmalıdır. Müəllim üçün xarakterik olan keyfiyyətlərdən onun
lazımdır. Bunlar həqiqi müəllimə xas olan müsbət keyfiyyətlərdəndir. Təcrübəli müəllim nə qədər müvəffəqiyyət qazansa da, hələ çox iĢ görmək lazım gəldiyini baĢa düĢür. Hələ vaxtilə görkəmli rus pedaqoqu K.D.UĢinski təlim və tərbiyə iĢində müəllimin mövqeyinə müstəsna əhəmiyyət verərək onun geniĢ və dərin elmi-pedaqoji biliyə, yüksək əxlaqi keyfiyyətlərə, möhkəm iradəyə və xarakterə malik olmasını tələb edirdi. O, hər Ģeydən əvvəl tərbiyəçinin tərbiyə etdiyi insanı hərtərəfli bilməsinin, onu dəqiq öyrənməsinin zəruriliyini, həmin biliklər olmadan tərbiyə iĢini düzgün təĢkil etməyin mümkün olmadığını göstərir. “Tərbiyəçi insanı həqiqətdə olduğu kimi bilməli, onun bütün zəif və qüvvətli cəhətləri ilə, bütün gündəlik xırda ehtiyacları ilə tanıĢ
573
olmalıdır. Tərbiyəçi insanı ailədə, cəmiyyətdə, xalq arasında, bəĢəriyyət içərisində və öz vicdanı ilə üzbəüz durduğu halda öyrənməlidir… o, insanı
bütün yaĢlarda,… bütün vəziyyətlərdə, Ģadlıq və qəmginlik hallarında… öyrənməlidir… yalnız bu zaman o, insan təbiətinin özündən tərbiyə vasitələrini əxz edə bilər, bu vasitələr isə olduqca çoxdur”. 1
Müəllim Ģəxsiyyətinin bu kimi keyfiyyətlərə malik olması onun pedaqoji fəaliyyəti üçün zəruridir. Müəllim Ģagird kollektivinə rəhbərlik edir. Onun təlim və tərbiyəsi ilə məĢğul olur. Ona görə də istər-istəməz müəllimlə Ģagird arasında qarĢılıqlı münasibətlər mövcud olur. Müəllim öyrədir, tərbiyə edir, Ģagird öyrənir, müəllimin rəhbərliyi altında bilik, bacarıq və vərdiĢlərə yiyələnir. Bu prosesdə müəllim eyni zamanda Ģagird Ģəxsiyyətinin təĢəkkülü və inkiĢafına əsaslı təsir göstərir. ġagird Ģəxsiyyətinin təĢəkkülünə müəllimin öz Ģəxsiyyəti də lazımi təsir göstərir. Pedaqogika tarixinə nəzər saldıqda görkəmli pedaqoq və ictimai xadimlərin müəllim Ģəxsiyyətinin uĢaqların təlim və tərbiyəsində, o cümlədən onlarda Ģəxsiyyətin təĢəkkülündə mühüm rol oynaması barədə fikirlərinə rast gəlirik. A.Ġ.Gertsen göstərir ki, Ģagirdlərə təkcə müəllimin biliyi deyil, onun Ģəxsiyyəti də, ruhi keyfiyyətləri də əsaslı təsir edir. K.D.UĢinski bu cəhətə xüsusi diqqət yetirərək yazır: “Tərbiyədə hər Ģey tərbiyəçinin Ģəxsiyyətinə əsaslanmalıdır. Çünki tərbiyənin gücü yalnız insan Ģəxsiyyətinin canlı mənbəyindən nəĢət edir. Heç bir nizamnamə və proqram, heç bir süni yaradılmıĢ müəssisə, nə qədər mahiranə düĢünülsə də tərbiyə iĢində Ģəxsiyyəti əvəz edə bilməz”. 1
Təcrübə göstərir ki, doğrudan da müəllim Ģəxsiyyətinin Ģagirdlərə tərbiyələndirici təsirini baĢqa heç bir Ģey əvəz edə
1 К.Д.Ушински. Сечилмиш педагожи ясярляри, Бакы, 1953, сящ.98 1 К. Д.Ушинский. Собрание сочиненений. Т.2., М., 1948, с.63-64.
574
bilməz. Müəllimin Ģəxsi nümunəsi, onun Ģəxsiyyəti Ģagird Ģəxsiyyətini təĢəkkül etdirir, onun inkiĢafına Ģərait yaradır. Müəllimin Ģəxsiyyəti uĢağın əqlinin, hiss və iradəsinin inkiĢafına, onun həyatına əsaslı təsir göstərir. Müəllimin Ģəxsiyyəti təkcə dərs dediyi müddətdə deyil, məktəbi qurtardıqdan sonrakı dövrlərdə də bəzən həmin Ģagirdlərin Ģəxsiyyətinə müsbət təsir göstərir, ona təkan verir. Belə ki, bəzən orta məktəbin sonuncu siniflərində oxuyan oğlan və qızlar sevimli müəllimlərini özləri üçün ideal seçirlər. Hər bir sahədə olduğu kimi Ģəxsiyyətinin keyfiyyətlərinə görə də öz müəllimlərinə oxĢamağa çalıĢırlar, bütün iĢlərində, fəaliyyətlərində buna can atırlar. Sevimli müəllimlərinin Ģəxsiyyəti onların həyatına iĢıq saçan mayaka çevrilir. Ona görə də müəllim Ģəxsiyyətində elə müsbət keyfiyyətlər formalaĢmalıdır ki, onlar Ģagirdlər üçün əsil nümunə götürüləcək obyekt olsun.
fəaliyyətin müvəffəqiyyətini təmin edən, müəllimin pedaqoji ustalığını Ģərtləndirən cəhətlərdən biri də onun pedaqoji
Müəllim təkcə dərin biliyə, geniĢ dünyagörüĢünə malik olmaqla, öz fənnini hərtərəfli mənimsəməklə kifayət- lənməməlidir. O, eyni zamanda bildiklərini, öyrəndiklərini, tədris etdiyi elmin əsaslarını Ģagirdlərə çatdırmağı da bacar- malıdır. Hər fənnin özünəməxsus xüsusiyyətləri, çətinlikləri vardır. Ona görə də müəllim öz fənnini yaxĢı bilməklə, onu Ģagirdlərə çatdırmaq yollarına da yiyələnməlidir. ġagirdlərin təlim-tərbiyə iĢi mürəkkəb və çətin bir pro- sesdir. Ona görə də burada müəllimin təkcə faktları qeyd etməsi kifayət deyildir. Müəllim Ģagirdlərin təlim tərbiyə iĢini idarə etməyi də bacarmalıdır. Buna görə də o, öz yetiĢdirmə- lərinin daxili aləminə nüfuz etməyi bacarmalı, onların fikri iĢ tərzlərini izləyə bilməlidir. Yalnız belə olduqda müəllim Ģagirdlərin təlim-tərbiyə iĢini düzgün istiqamətə yönəldə bilər,
Yüklə 4,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|