Psixologiya 1
Yüklə 4,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ünsiyyətdə məna maneələri və onları doğuran səbəblər.
- II. 4. 4. Ünsiyyət insanların bir-birini qavraması və anlaması kimi
- Ġnsanların bir-birlərini qavramalarının mexanizmləri
- Subyektin ünsiyyətdə olduğu adamlar
- Петровский А.В., Ярошевский М.Г.
129
10. Səmərəli dinləmə qaydasına əməl edin. Bu qaydalar aĢağıdakılardan ibarətdir: -
Həmsöhbətinizin sözünü kəsməyin. -
Həmsöhbətinizə qarĢı diqqətli olun. -
Tələsik nəticə çıxarmayın. -
Həmsöhbətinizin ifadəsinə sakit reaksiya verin. -
Diqqətinizi yayındırmayın. -
Təfəkkür tempinizi nitqə uyğunlaĢdırın. -
Həmsöhbətinizlə əks əlaqə yaratmağa çalıĢın. Ünsiyyətdə məna maneələri və onları doğuran səbəblər. Psixoloji ədəbiyyatda ünsiyyətdə olan adamlar arasında münaqiĢənin səbəblərindən biri kimi məna maneəsinin yaranmasını qeyd edirlər. Belə ki, bəzən ünsiyyətdə olan tərəflərin baĢ verən hadisəyə verdikləri məna uyğun gəlmir və bu məna maneəsi kimi münaqiĢənin yaranmasına gətirib çıxarır. Psixoloqlar müəyyən etmiĢlər ki, məna maneəsi həm ünsiyyətdə olan adamın qarĢısında hansı tələbin qoyulmasından asılı olmayaraq, konkret adama münasibətdə, həm də kimin irəli sürməsindən asılı olmayaraq, konkret tələbə münasibətdə özünü göstərə bilir. Məsələn, müəllim Ģagirdi onun davranıĢına uyğun olmayaraq, qeyri obyektiv cəzalandırdıqda Ģagirddə həmin müəllimə qarĢı məna maneəsi yaranır. Bundan sonra müəllim nə qədər obyektiv hərəkət etsə də Ģagird onu qəbul edə bilmir. Konkret adama qarĢı bu cür məna maneəsi müəllim tamamilə obyektiv, düzgün hərəkət etdiyi halda, Ģagirdin öz davranıĢ motivini dərk edə bilməməsindən asılı olaraq da ya- rana bilir. Konkret tələbə münasibətdə özünü göstərən məna maneəsi isə tamamilə baĢqa səbəblərdən irəli gələ bilir. Məsələn, müsbət nəticə vermədiyi halda tərbiyəçi eyni tələbi dəfələrlə irəli sürür. Nəticədə uĢaq bu cür tələblərə o qədər alıĢır ki, onu bir növ qavramamağa baĢlayır. Təcrübə göstərir ki, bu cür məna maneələrinin yaranması
130
Ģagirdlərlə aparılan iĢin çətinləĢməsinə, bir növ nəticəsiz qalmasına səbəb olur. Ona görə də müəllim birinci növbədə bu cür məna maneələrinin yaranmasının qarĢısını almağa çalıĢmalıdır. Bu cəhətdən müəllim və tərbiyəçi üçün əsas prob- lem zəruri təsir vasitəsini seçmək deyil, həm də rəftar və davranıĢını motivlərini, onun baxıĢlarını, münasibətlərini bilməkdir. Belə olduqda məna maneələrinin yaranmasının qarĢısı alına bilir.
və anlaması kimi
Ünsiyyət prosesində insanlar təkcə informasiya mübadiləsi aparmaqla, bir-birinə qarĢılıqlı təsir göstərməklə kifayətlənmir, eyni zamanda bir-birlərini qavrayır və anlayırlar. Bu ünsiyyətin perseptiv cəhətini təĢkil edir. Ünsiyyətin persep-
deyildir. Həqiqi ünsiyyət o zaman mümkün olur ki, qarĢılıqlı təsir prosesinə daxil olan insanlar özlərinin qarĢılıqlı anlama səviyyələrini qiymətləndirə, tərəf müqabillərinin hansı keyfiyyətlərə malik olması barədə özlərinə hesabat verə bilsinlər. Ona görə də ünsiyyətin iĢtirakçıları Ģüurlarında bir- birinin daxili aləmini yaratmağa, hisslərini, davranıĢ motivlərini, əhəmiyyətli obyektlərə münasibətini anlamağa cəhd göstərirlər. BaĢqa sözlə, bir-birini dəqiq qavramağa və anlamağa çalıĢırlar. Qavrama və anlama nə qədər dəqiq və ətraflı olarsa onların qarĢılıqlı münasibətləri də bir o qədər səmərəli xarakter daĢıya bilir. Fərd baĢqa adamları dərk etməklə onlarla birgə fəaliyyətin perspektivlərini daha yaxĢı müəyyənləĢdirmək imkanı əldə edir. Məhz onların daxili aləmlərinin dəqiq «öyrənilməsi» birgə fəaliyyətlərinin müvəf- fəqiyyətlə həyata keçməsi üçün mühüm Ģərtdir.
131
Məlum olduğu kimi, ünsiyyət prosesində ən azı iki adam iĢtirak edir. Onlar bir-birilə informasiya mübadiləsi aparır, bir- birinə qarĢılıqlı təsir göstərir və bir-birlərini qavramağa, anlamağa çalıĢırlar. Bəs onlardan hər biri digərinin zahiri davranıĢ tərzinə görə özündə onun daxili aləmi barədə təsəvvürü necə yaradır? Bu sual daima mütəxəssislərin diqqətini cəlb etmiĢ və ciddi tədqiqatlar nəticəsində onlar bu- rada qarĢılıqlı qavrama və anlamanın üç mühüm mexanizm əsasında baĢ verdiyini aĢkara çıxarmıĢlar: eyniləşdirmə, ref-
Ģüursuz olaraq subyektin özünün davranıĢ tərzlərinə oxĢatmaq, bənzətməklə qavraması və anlamasından ibarətdir. BaĢqa sözlə, çox vaxt insanlar qarĢılıqlı əlaqə Ģəraitində özlərini qavradıqları adamın yerinə qoymağa cəhd göstərməklə onun daxili vəziyyəti, keçirdiyi hisslər, fikirlər, davranıĢ motivləri və s. haqqında mülahizə yürütməyə çalıĢırlar. Bu za- man həmin adamın (və ya adamların) davranıĢ tərzini bir növ həmin Ģəraitdə özlərinin keçirə biləcəkləri psixoloji hallarla eyniləĢdirirlər. Özlərinin bu kimi Ģəraitdə keçirmiĢ olduqları və keçirə biləcəkləri hisslər və vəziyyət onları qavramaq üçün əsas olur.
Ġnsanın baĢqalarını qavraması zamanı təkcə subyektin baĢqalarını anlaması deyil, onunla ünsiyyətə girən, təmasda olan fərdin onu necə qavraması və anlamasına diqqət yetirilməsi də vacibdir. Subyektin ünsiyyətdə olduğu adamlar tərəfindən necə qavranıldığını dərk etməsi refleksiya formasında baş verir. Psixoloqlar refleksiyanı baĢqa adamları qavramanın tərkibinə daxil edirlər. A.B.Petrovskinin fikrincə, baĢqa adamı anlamaq qismən həmin adamın qavrayıĢ subyekti kimi sənə münasibətini dərk etmək deməkdir. 1 Deməli, insan- 1 Петровский А.В., Ярошевский М.Г. Психология. – М., 2002, с.256 Kataloq: Download -> 01.10.14 Download -> Slaby Drei Haltungen Affekt web vorab Download -> Judul tesis untuk s2 teknik elektro (S2 te) ft ugm Download -> Materiał nauczania z języka polskiego Rok szkolny 2016/2017 klasa I starożytnośĆ Download -> Ilona Gołębiewska Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Katedra Edukacji I Kultury Charakterystyka okresu przedszkolnego Download -> Hellada – tak Grecy (Hellenowie) nazywali w starożytności swoją ojczyznę, ta górzysta kraina nie stanowiła wtedy jednolitego państwa, lecz była podzielona na niewielkie państwa – miasta (polis) Hellada Yüklə 4,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|