Psixologiya 1



Yüklə 4,67 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə43/197
tarix20.09.2017
ölçüsü4,67 Mb.
#647
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   197

 

 

 



129 

 

10.



 

Səmərəli dinləmə qaydasına əməl edin. Bu qaydalar 

aĢağıdakılardan ibarətdir:  

-

 



Həmsöhbətinizin sözünü kəsməyin. 

-

 



Həmsöhbətinizə qarĢı diqqətli olun. 

-

 



Tələsik nəticə çıxarmayın. 

-

 



Həmsöhbətinizin ifadəsinə sakit reaksiya verin. 

-

 



Diqqətinizi yayındırmayın. 

-

 



Təfəkkür tempinizi nitqə uyğunlaĢdırın. 

-

 



Həmsöhbətinizlə əks əlaqə yaratmağa çalıĢın. 

       Ünsiyyətdə məna maneələri və onları doğuran səbəblər. 

Psixoloji  ədəbiyyatda  ünsiyyətdə  olan  adamlar  arasında 

münaqiĢənin  səbəblərindən  biri  kimi  məna  maneəsinin 

yaranmasını  qeyd  edirlər.  Belə  ki,  bəzən  ünsiyyətdə  olan 

tərəflərin baĢ verən hadisəyə verdikləri məna uyğun gəlmir və 

bu  məna  maneəsi  kimi  münaqiĢənin  yaranmasına  gətirib 

çıxarır. 

Psixoloqlar  müəyyən  etmiĢlər  ki,  məna  maneəsi  həm 

ünsiyyətdə olan adamın qarĢısında hansı tələbin qoyulmasından 

asılı  olmayaraq,  konkret  adama  münasibətdə,  həm  də  kimin 

irəli  sürməsindən  asılı  olmayaraq,  konkret  tələbə  münasibətdə 

özünü göstərə bilir. Məsələn, müəllim Ģagirdi onun davranıĢına 

uyğun  olmayaraq,  qeyri  obyektiv  cəzalandırdıqda  Ģagirddə 

həmin  müəllimə    qarĢı    məna  maneəsi  yaranır.  Bundan  sonra 

müəllim nə qədər obyektiv hərəkət etsə də Ģagird onu qəbul edə 

bilmir.  Konkret  adama  qarĢı  bu  cür  məna  maneəsi  müəllim 

tamamilə  obyektiv,  düzgün  hərəkət  etdiyi  halda,  Ģagirdin  öz 

davranıĢ motivini dərk  edə bilməməsindən  asılı olaraq da ya-

rana bilir. 

Konkret  tələbə  münasibətdə  özünü  göstərən  məna 

maneəsi  isə  tamamilə  baĢqa  səbəblərdən  irəli  gələ  bilir. 

Məsələn,  müsbət  nəticə  vermədiyi  halda    tərbiyəçi  eyni  tələbi 

dəfələrlə  irəli  sürür.  Nəticədə  uĢaq  bu  cür  tələblərə  o  qədər 

alıĢır ki, onu bir növ qavramamağa baĢlayır.  

Təcrübə göstərir ki, bu cür məna maneələrinin yaranması 




 

 

 



130 

 

Ģagirdlərlə  aparılan  iĢin  çətinləĢməsinə,  bir  növ  nəticəsiz 



qalmasına səbəb olur. Ona görə də müəllim birinci növbədə bu 

cür  məna  maneələrinin  yaranmasının  qarĢısını  almağa 

çalıĢmalıdır. Bu cəhətdən müəllim və tərbiyəçi üçün əsas prob-

lem  zəruri  təsir  vasitəsini  seçmək  deyil,  həm  də  rəftar  və 

davranıĢını  motivlərini,  onun  baxıĢlarını,  münasibətlərini 

bilməkdir.  Belə  olduqda  məna  maneələrinin  yaranmasının 

qarĢısı alına bilir. 

 

II. 4. 4. Ünsiyyət insanların bir-birini qavraması  



və anlaması kimi 

  

Ünsiyyət  prosesində  insanlar  təkcə  informasiya 



mübadiləsi  aparmaqla,  bir-birinə  qarĢılıqlı  təsir  göstərməklə 

kifayətlənmir, eyni zamanda bir-birlərini qavrayır və anlayırlar. 

Bu ünsiyyətin perseptiv cəhətini təĢkil edir. Ünsiyyətin persep-

tiv  cəhəti  heç  də  digər  cəhətlərindən  az  əhəmiyyətə  malik 

deyildir.  

Həqiqi ünsiyyət o zaman mümkün olur ki, qarĢılıqlı təsir 

prosesinə    daxil  olan  insanlar    özlərinin  qarĢılıqlı    anlama 

səviyyələrini  qiymətləndirə,  tərəf  müqabillərinin  hansı 

keyfiyyətlərə  malik  olması  barədə  özlərinə  hesabat  verə 

bilsinlər.  Ona  görə  də  ünsiyyətin  iĢtirakçıları    Ģüurlarında  bir-

birinin  daxili    aləmini    yaratmağa,  hisslərini,    davranıĢ 

motivlərini,  əhəmiyyətli  obyektlərə  münasibətini    anlamağa 

cəhd  göstərirlər.  BaĢqa  sözlə,  bir-birini  dəqiq  qavramağa    və 

anlamağa  çalıĢırlar.  Qavrama  və  anlama    nə  qədər  dəqiq  və 

ətraflı  olarsa  onların  qarĢılıqlı  münasibətləri  də  bir  o  qədər 

səmərəli  xarakter  daĢıya  bilir.  Fərd  baĢqa  adamları  dərk 

etməklə  onlarla  birgə  fəaliyyətin  perspektivlərini  daha  yaxĢı 

müəyyənləĢdirmək  imkanı  əldə  edir.  Məhz  onların    daxili 

aləmlərinin  dəqiq «öyrənilməsi» birgə fəaliyyətlərinin  müvəf-

fəqiyyətlə  həyata keçməsi üçün mühüm Ģərtdir.  



 

 

 



131 

 

Ġnsanların bir-birlərini qavramalarının mexanizmləri

Məlum  olduğu  kimi,  ünsiyyət  prosesində    ən  azı  iki  adam 

iĢtirak edir. Onlar bir-birilə informasiya mübadiləsi  aparır, bir-

birinə  qarĢılıqlı  təsir  göstərir  və  bir-birlərini  qavramağa, 

anlamağa  çalıĢırlar.  Bəs  onlardan  hər  biri    digərinin  zahiri 

davranıĢ  tərzinə  görə  özündə  onun  daxili  aləmi  barədə 

təsəvvürü  necə  yaradır?  Bu  sual    daima  mütəxəssislərin 

diqqətini cəlb  etmiĢ və ciddi tədqiqatlar nəticəsində  onlar bu-

rada  qarĢılıqlı  qavrama  və  anlamanın  üç  mühüm  mexanizm 

əsasında baĢ verdiyini  aĢkara   çıxarmıĢlar: eyniləşdirməref-

leksiya və stereotipləşdirmə.  

EyniləĢdirmə  –  baĢqa  adamın  davranıĢını  Ģüurlu  və 

Ģüursuz    olaraq  subyektin  özünün  davranıĢ  tərzlərinə  

oxĢatmaq,  bənzətməklə  qavraması  və  anlamasından  ibarətdir. 

BaĢqa  sözlə,  çox  vaxt  insanlar  qarĢılıqlı    əlaqə  Ģəraitində 

özlərini qavradıqları adamın yerinə qoymağa cəhd göstərməklə 

onun  daxili  vəziyyəti,  keçirdiyi  hisslər,  fikirlər,  davranıĢ 

motivləri və s. haqqında mülahizə yürütməyə çalıĢırlar. Bu za-

man  həmin  adamın  (və  ya  adamların)  davranıĢ  tərzini  bir  növ 

həmin  Ģəraitdə  özlərinin  keçirə  biləcəkləri  psixoloji  hallarla 

eyniləĢdirirlər. Özlərinin bu kimi Ģəraitdə keçirmiĢ olduqları və 

keçirə biləcəkləri hisslər və vəziyyət onları qavramaq üçün əsas 

olur. 


 Ġnsanın  baĢqalarını  qavraması  zamanı  təkcə  subyektin  

baĢqalarını  anlaması  deyil,  onunla  ünsiyyətə  girən,  təmasda 

olan  fərdin  onu  necə  qavraması  və  anlamasına  diqqət 

yetirilməsi də vacibdir. Subyektin  ünsiyyətdə olduğu adamlar 



tərəfindən  necə  qavranıldığını  dərk  etməsi  refleksiya 

formasında baş verir. Psixoloqlar refleksiyanı baĢqa adamları 

qavramanın  tərkibinə  daxil  edirlər.  A.B.Petrovskinin  fikrincə, 

baĢqa adamı anlamaq qismən həmin adamın qavrayıĢ subyekti 

kimi sənə  münasibətini dərk etmək deməkdir.

1

 Deməli, insan-



                                                 

1

 Петровский А.В., Ярошевский М.Г. Психология. – М., 2002, с.256 




Yüklə 4,67 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   197




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə