Psixologiya 1
Yüklə 4,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Funksional psixoloji
- Байрамов Я.С., Ялизадя Я.Я.
- Qrup təzyiqi fenomeni.
207
səmərəli variantı kimi tam və ya qeyri məhdud variantını qeyd edirlər. Bu variantda qrup iĢtirakçıları arasında sərbəst Ģəxsiyyətlərarası ünsiyyət sahəsində heç bir məhdudiyyət ol- mur. Burada qrupun hər bir üzvü digərləri ilə tamamilə sərbəst qarĢılıqlı təsiri həyata keçirə bilir. Təcrübədə kommunikasiya strukturunun hansından istifadə olunması qrupun qarĢısında du- ran məqsəd və vəzifədən asılı olur. Kiçik qruplarda psixoloji uyuĢma. Kiçik qruplarda birgə fəaliyyətin müvəffəqiyyətlə getməsi, səmərəliliyi qrup uyuĢmasından, baĢqa sözlə qrup üzvlərinin həmrəyliyindən çox asılıdır. Bunu həyatı faktlar da təsdiq edir. Tez- tez hər hansı bir qrupun dağılmasının, onun fəaliyyətinin səmərəsizliyinin qrup uyuĢmasının olmaması ilə bağlı olması barədə söhbətlərin Ģahidi oluruq. Hər hansı bir qrupda, məsələn, ailədə, istirahət qruplarında, biznesdə, idman və s. qruplarında adamların bir- birinə uyuĢa bilməməsini qrup fəaliyyəti üçün ciddi maneə he- sab edirlər. BaĢqa sözlə, çox vaxt bu cür kiçik qruplarda heç də bütün adamların hamısının həmin qrupda mürəkkəb və məsuliyyətli birgə iĢi həyata keçirməyə hazır olmadıqları özünü göstərir. Kiçik qrupların fəaliyyətinin səmərəliliyinə müsbət və ya mənfi təsir göstərən amillərdən biri məhz qrup uyuşması fenomeni ilə əlaqədardır. Mövcud ədəbiyyatda qrup uyuĢmasını ilk növbədə fizi- oloji və psixoloji aspektdə izah edirlər. Fizioloji uyuĢmanı çox vaxt təmiz fiziki imkanlar, xüsusiyyətlərlə bağlayırlar. Məsələn, hər hansı bir fiziki iĢi birgə yerinə yetirən adamlarda fiziki uyuĢmanın olması zəruridir. Psixoloji uyuĢmaya gəldikdə, bu, qrup üzvlərinin psixoloji cəhətdən uyuĢması ilə bağlıdır. Bu heç də fizioloji uyuĢmadan az əhəmiyyətə malik deyildir. Müasir psixologiyada psixoloji uyuĢmanın üç istiqamətdə – struktur, funksional və adaptiv istiqamətlərdə öyrənildiyi
208
göstərilir. 1
Psixoloqlar struktur uyuĢmanı «qrup üzvlərinin xarakteristikalarının optimal uyuĢmasının» araĢdırılması ilə baglayırlar. Buraya qrup üzvlərinin dünyagörüĢü, tələbatları, motivləri, maraqları və s.- nin oxĢarlığı və yaxınlığını aid edir və bu cür oxĢarlıq və yaxınlığın qrup üzvlərinin bir-birinə psixoloji cəhətdən uyuĢmasına kömək etdiyini göstərirlər (Ə.Bayramov, Ə.Əlizadə). Funksional psixoloji uyuĢmaya gəldikdə burada idraki, emosional-iradi cəhətdən yaxınlıq, xüsusilə temperament və xarakter səviyyəsində uyuĢma əsas götürülür. Həyati faktlar göstərir ki, qrup üzvləri arasında xarakterlərinə görə uyğunsuzluğun olması çox vaxt qrupda ciddi mənfi psixoloji hadisələrin baĢ verməsinə, xüsusilə qrupda psixoloji iqlimin pozulmasına gətirib çıxarır. Hətta qrup üzvlərinin tək birində xarakterin ciddi uyğunsuzluğu qrup fəaliyyətinin pozulmasına əsaslı təsir göstərə bilir. Fikrimizi aydınlaĢdırmaq üçün rast gəldiyimiz bir fakta nəzər salaq. YaxĢı tanıdığımız, yüksək el- mi dərəcəyə malik olan C. Bir elmi idarəyə Ģöbə müdiri təyin olunmuĢdu. Ġlk dövrlər C. Özünü bacarıqlı təĢkilatçı kimi göstərməyə çalıĢsa da bir neçə ay keçdikdən sonra həqiqi xasiyyətini biruzə verməyə baĢladı. O, tabeliyində olan iĢçiləri incidir, hamının yerli-yersiz onun istədiyi kimi hərəkət etməsini tələb edirdi. Qulaq asmayanları müxtəlif bahanələrlə iĢdən uzaqlaĢdırmağa çalıĢır, rəhbərliyin düzgün tələblərini qəbul etmirdi. HəmiĢə öz fəaliyyəti ilə müəssisədə yüksək qiymətləndirilən Ģöbədə psixoloji iqlim pozulmaqla yanaĢı Ģöbənin fəaliyyəti iflic vəziyyətinə düĢmüĢdü. Bütün bunlar rəhbərliyin nəzərindən qaçmadığına görə C-nı 1 illik elmi məzuniyyətə göndərməyə, Ģöbəni birləĢdirməyə məcbur oldu- lar. C. Ġlk dövrlər bunula razılaĢmıĢ, elmi iĢini baĢa çatdırmıĢ
1 Байрамов Я.С., Ялизадя Я.Я. Сосиад психолоэийа – Бакы, 2003, с. 168
209
və rəhbərliyin yaxından köməyi sayəsində doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmiĢdir. Az vaxt keçdikdən sonra C- in xarakter əlaməti yenə də özünü göstərməyə baĢlayır, ona yaxından köməklik göstərmiĢ müəssisə rəhbərinə qarĢı çıxmağa, ona qarĢı iftiralar uydurmağa baĢlayır. Nəticədə yenidən müəssisədə psixoloji iqlim pozulur, iĢdə ciddi narahatlıq özünü göstərməyə baĢlayır. Bu cür faktlar göstərir ki, qrupda Ģəxsiyyətlərarası rolların bir-biri ilə uyuĢması psixoloji uyuĢmanın zəruri Ģərtlərindən birinə çevrilir. Əksinə, rollararası münaqiĢələrin yaranması isə qrup uyuĢmasını çətinləĢdirməklə onun fəaliyyətinin səmərəliliyinə mənfi təsir göstərir. Psixoloji ədəbiyyatda qeyd olundugu kimi, qrup uyuĢmasının adaptiv planda təhlili pozitiv Ģəxsiyyətlərarası münasibətlərin formalaĢdırılmasını nəzərdə tutur. Psixoloqlar qrup uyuĢmasının adaptiv planda həyata keçirilməsini təmin etmək üçün iĢgüzar oyunlar metodundan geniĢ istifadə olunmasını məsləhət görürlər. Psixoloqların apardıqları tədqiqatlar göstərmiĢdir ki, iĢi birlikdə icra edən və ya yanaĢı yaĢayan adamların uyuĢan və uyuĢmaz olması qrupların sosial-psixoloji tədqiqi üçün ən ak- tual vəzifələrdən biridir. Qrup uyuĢmasının eksperimental tədqiqi qomeostat adla- nan xüsusi qurğunun köməyi ilə həyata keçirilir. Qomeostat elə bir cihazdır ki, burada eyni vaxtda bir neçə adam iĢləyə bilir. Bu zaman birgə fəaliyyətin müvəffəqiyyəti bütün qrupun fəaliyyətinin uzlaĢdırılmasından və uygunlaĢdırılmasından asılı olur. Bu cihazın köməyi ilə qrupun birgə fəaliyyətə nə dərəcədə hazır olduğunu aĢkara çıxarmaq mümkün olur. Bu baxımdan qomeostatdan müəyyən qrupları yaratmaq məqsədi ilə müvafiq qrup üzvlərini müəyyənləĢdirmək üçün onun imkanlarını ĢiĢirtməyə imkan vermədən istifadə etmək mümkündür.
sosial psixologiyada Ģəxsiyyətin davranıĢının onun fərqli Yüklə 4,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|