Psixologiya 1
Yüklə 4,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- III. 6.4. ġəxsiyyətlərarası münasibətlər Qruplarda Ģəxsiyyətlərarası münasibətlər haqqında
- Qruplarda Ģəxsiyyətlərarası münasibətlərin səviyyələri
- İkinci
- Üçüncü səviyyəni
- Psixoloji iqlim qruplarda Ģəxsiyyətlərarası münasibətlərin mühüm göstəricisi kimi.
216
razılaĢır. Qərar qəbul edərkən qrup üzvlərinin təkliflərini nəzərə alır. Demokratik rəhbərlik üslubuna malik olan lider öz fəaliyyətini təkcə qrup fəaliyyətinə nəzarət və onu tənzim etməklə məhdudlaĢdırmır, onların tərbiyəsi və təliminə də ciddi diqqət yetirir. Demokratik rəhbərlik hslubuna malik olan liderlərlə qrup üzvləri arasında olduqca səmərəli təmas yaranır. AparılmıĢ müĢahidə və tədqiqatlar göstərmiĢdir ki, la- qeyd rəhbərlik üslubuna malik olan liderlərin qrup üzvləri ilə ynsiyyəti kortəbii xarakter daĢıyır. Çox vaxt onların arasında yaranan ünsiyyət qrup üzvləri tərəfindən diktə olunur. Bu cür liderlər qrupa müəyyən tapĢırıqlar verməklə məhdudlaĢır, onun necə yerinə yetirilməsinə əhəmiyyət vermirlər. Laqeyd rəhbərlər qrupun ayrı-ayrı üzvlərinin iĢinə qarıĢmamağa çalıĢır, bir növ qrupdan təcrid olunur, neytrallığa can atırlar.
gəldikdə onlar dəyiĢgən olurlar. Onların necə hərəkət edəcəklərini qabaqcadan müəyyənləĢdirmək mümkün olmur. Bir dəfə avtoritarlıq göstərən bu cür liderlər, baĢqa vaxt yerli- yersiz ya demokratik, ya da laqeyd rəhbərlik üslubuna yer verirlər. Bütün bunlar isə onunla qrup üzvləri arasında anlaĢıqsızlıq yaradır. Nəticədə qrup fəaliyyətinin səmərəliliyi üçün zəruri olan Ģərait yaranmır.
III. 6.4. ġəxsiyyətlərarası münasibətlər Qruplarda Ģəxsiyyətlərarası münasibətlər haqqında. Qruplarda insanlar birgə yaĢayıb və fəaliyyət göstərmələrinə görə onların arasında istər-istəməz qarĢılıqlı münasibətlər özünü göstərir. Bu cür mənasibətlər sosial psixologiyada şəxsiyyətlərarası münasibətlər adlandırılır. ġəxsiyyətlərarası münasibətlər birgə fəaliyyət və ünsiyyət prosesində insanlar arasında təzahür edən subyektiv qarĢılıqlı təəssüratdan ibarətdir. ġəxsiyyətlərarası münasibətlər fərdlərin bir-birini qavraması Ģəraitində mümkün olur. ġəxsiyyətlararası
217
münasibətlər insanların bir-birində qavradığı və
qiymətləndirdiyi ustanovka, meyl, gözləmə, stereotiplər və s. sistemindən ibarətdir. QavrayıĢ zamanı hər Ģeydən əvvəl qavranılan adamın
anatomik, funksional və sosial
keyfiyyətlərinin müəyyən məcmuu əks etdirilir. Bu keyfiyyətlər vəhdətdə olsalar da inikas prosesində birinci yerə sosial cəhətlər keçir. BaĢqasına rast gəldikdə birinci növbədə « O kimdir?» sualı meydana gəlir. Bu sual hər Ģeydən əvvəl fərdin sosial mövqeyini müəyyənləĢdirir. Bununla yanaĢı olaraq qeyd etmək lazımdır ki, Ģəxsiyyətlərarası münasibətlərdə subyektiv, psixoloji amillər həll edildiyindən həmin amillər münasibətlər sistemində özünəməxsus iz buraxır. Məhz buna görə də hər bir Ģəxs qarĢılıqlı münasibətdə olduğu adamın subyektiv mövqeyini öyrənməyə çalıĢır. Bu proses müxtəlif rabitə, yol və vasitələrin köməyi ilə həyata keçirilir. Bu vasitələrin köməyi ilə münasibət saxlanılan Ģəxsin kim olduğu, onun rəğbət və yaxud əks hisslərlə ətrafdakılara münasibəti, ictimai imkanları və s. aĢkara çıxarılır. KeçmiĢ nəsillər insan münasibətləri haqqında tədricən zəngin məlumat toplamıĢ və «sosial sxem» yaratmıĢlar. «Sosial sxem» müəyyən vəzifəni həyata keçirmək üçün Ģablondan ibarətdir. Hər bir insanın ancaq ona məxsus həyat yolu olsa da, davranıĢ normalarına xas olan üslubda hərəkət etsə də «sosial sxemlərin» insan həyatında və xüsusilə Ģəxsiyyətlərarası münasibətlərdə rolu böyükdür. Ġnsan nəinki «sosial sxem» əsasında öz davranıĢını təĢkil edir, o, eyni za- manda baĢqalarını bu etalonlar əsasında qavrayır. Etalonlar ic- timai həyatda tarixilik səciyyəsi daĢıdığından tarixən dəyiĢir. Ġnsanın davranıĢ üslubu, onun nitqi, geyimi və s. bu sxemə uyğun olaraq «zamanın tələbləri» səviyyəsinə uyğunlaĢdırılır. Məlum olduğu kimi, davranıĢ etalonu tədricən yaranmaq- la tez- tez dəyiĢir. Bu dəyiĢmələr fərdin daxil olmaq istədiyi qrupların təsiri ilə baĢ verir. Müxtəlif qruplarda müxtəlif
218
hadisələrlə əlaqədar olan etalon çoxluğu mövcuddur. Etalon seçilməsinə qrupun
təsirindən əlavə
fərdin yaĢ
xüsusiyyətlərinin və onun mənsubiyyətinin də təsiri vardır. Qruplarda Ģəxsiyyətlərarası münasibətlərin səviyyələri. Qrup daxilində mövcud olan Ģəxsiyyətlərarası münasibətləri bilmədən onu idarə etmək mümkün deyildir. Məlum olduğu kimi, Ģəxsiyyətlərarası münasibətlər sosial qru- pun ümumi fəaliyyəti əsasında yaranan çoxcəhətli rabitə və münasibətlər sistemindən ibarətdir. ġəxsiyyətlərarası münasibətlər mürəkkəb və çoxsəviyyəli quruluĢa malikdir. Bunlardan birincisi, ilk növbədə «gözə çarpanı» vasitəsiz asılılıq səviyyəsidir. Buraya fərdlərin emosional xoĢagəlimliliyi, qrup uyğunluğu, ünsiyyətlilik və həmrəylik və s. vasitəli asılılıq səviyyəsi daxildir.
Ģəxsiyyətlərarası münasibətlərin məcmuunu təĢkil edir. Bu səviyyəyə fərdin kollektivçilik psixologiyasının dərəcəsi, qrup həmrəyliyi, iĢtirakçıların öz davranıĢ etalonlarını kollektivin etalonlarına uyğunlaĢdırmaq meylləri, kollektivdə sosial sxemlər və onların iĢtirakçılar tərəfindən qavranılması və s. daxildir.
mai vəzifələri səviyyəsinin məcmuu təĢkil edir. Buraya qrupun yerinə yetirdiyi vəzifəyə hazırlığı, iĢgüzarlığı, baĢqa qruplarla rabitə münasibətləri və s. daxildir. Psixoloji iqlim qruplarda Ģəxsiyyətlərarası münasibətlərin mühüm göstəricisi kimi. Qruplarda Ģəxsiyyətlərarası münasibətlərin necə olduğunu burada sosial- psixoloji iqlimin necə olmasından görmək mümkündür. Psix- oloji iqlim sosial qrupun əsas əhvalını müəyyənləĢdirən Ģəxsiyyətlərarası münasibətlər sistemindən ibarətdir. BaĢqa sözlə sosial-psixoloji iqlim qrupda, kollektivdə mövcud olan psixoloji vəziyyətdir. Qrupun qarĢısına qoyulmuĢ vəzifənin səmərəli Ģəkildə həyata keçirilməsi üçün normal sosial- Yüklə 4,67 Mb. Dostları ilə paylaş:
|