Pulning paydo bo`lishi, zarurligi va funktsiyalari fanning

Kripto-valyutalar
Zamonaviy amaliyotda so`nggi o`n yil ichida kvazi pullarning
maxsus keng tarqalgan virtual pullar - "kriptovalyutalar" deb

nomlangan turi yuzaga keldi. Ko`pincha, kripto valyutasi to`lov vositalarining maxsus turi sifatida ishlatiladi va shuning uchun pul bilan bog’liq. Kripto valyutasi nomoddiy va aslida bu shunchaki raqamli valyutaning kodi (turi) bo`lib, uning chiqarilishi va hisobga olinishi kriptografik usullarga asoslangan va hech qanday tartibga solinmagan. Rasmiy ravishda u mahsulot yoki xizmatga almashtirilishi mumkin bo`lgan o`ziga xos bonus vazifasini bajaradi.

Kripto-valyutaning emissiyasi - bu kompyuter operatsiyalari bloklari zanjirini yaratish uchun hisoblash mashinalari quvvatidan foydalanish jarayondir. Har bir blok yaratilishning to`g’riligi va murakkabligi uchun ma’lum mezonlarga javob berishi kerak, ular uchun xejirlash algoritmlari qo`llaniladi. Shuning uchun kripto- valyutalarning boshlang’ich qiymati iste’mol qilinadigan elektr energiyasining narxidir.
Kripto-valyutalarning ikkilamchi qiymati ularga bo`lgan talab bilan belgilanadi. Bu uch xil bo`lishi mumkin:
1) spekulyativ investor (kripto valyutasini yuqori narxda sotish umidida sotib olish);
2) tovarlarni sotib olish (kripto valyutasi uchun);
3) kripto valyutasini boshqa hisob raqamiga komissiyasiz
o`tkazish (yoki 0,1% dan kam). Kripto-valyutalarning yakuniy yoki yakuniy emissiyasi ham narx belgilashda muhim rol o`ynaydi.
Kripto-valyutalarning eng mashhurlari bitkoinlardir. Bitkoin emissiyasining hajmi 21 million koinlarning umumiy soni bilan cheklangan. Tranzaksiyalarni qayta ishlash va emissiya bank vositachiligisiz tarmoqning sa’y-harakatlari bilan noma’lum holda, jamoaviy ravishda amalga oshiriladi.
To`lovning maxsus shakli sifatida kripto valyutasi bugungi kunda misli ko`rilmagan mashhurlik va tarqatishga ega bo`ldi.
Kripto-valyuta bozorining faollashishi ularning dollarga nisbatan qiymatining tez sur`atlarda o`sishiga olib keldi. Rossiyada, bitkoinlarni bir necha o`nlab kompaniyalar, asosan oziq-ovqat tarmoqlari qabul qiladilar: Masalan: Kill Fish fastfud barlari va Subway metro restoranlari, shuningdek “Raketa” soat fabrikasi. Rossiya Banki ularni tovarlarga (ishlarga, xizmatlarga) yoki naqd pulga va chet el valyutasiga almashtirishni hali qo`llab- quvvatlamaydi.

Mamlakat rivojlanishining asosiy vositalaridan biri pul bo`lib, bozor iqtisodiyotiga o`tish va unda faoliyat yuritishda uning o`rni va ahamiyati yanada oshib boradi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida pul unga yuklatilgan vazifalarni bajargandagina u iqtisodiyotni barqaror ushlab turishga va taraqqiy ettirishga xizmat qiladi.

O`zbekiston Respublikasi Prezidenti SH.Mirziyoev tomonidan bugungi kundagi islohotlarning «Yo`l xaritasi» sifatida 2017 yil 2 fevraldagi PF-4947-sonli farmoni bilan qabul qilingan «2017-2021 yillarda O`zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo`nalishi bo`yicha Harakatlar strategiyasi»da belgilab berilgan iqtisodiyotni rivojlantirish, erkinlashtirish va tartibga solishning tamomila yangi ustuvor yo`nalishlari bo`lib xizmat qilmoqda. Harakatlar strategiyasining uchinchi yo`nalishida belgilanganidek, bugun bank tizimi oldida mamlakat taraqqiyoti uchun dolzarb masalalar, jumladan, valyuta siyosati va bozorini xalqaro talab hamda andozalar asosida erkinlashtirish, milliy valyuta barqarorligini mustahkamlash, unga erishishda pul-kredit siyosati instrumentlarining rolini kengaytirish, bank tizimini bugungi kun talabidan kelib chiqib isloh qilish, uning moliyaviy barqarorligini mustahkamlash, ko`rsatilayotgan bank xizmatlari sifatini oshirish va turini ko`paytirish kabi vazifalar turibdi.