Q 88 Avtorlar: Tursunali Kuziyev, Sunnatulla Abdirasilov, Urinboy Nortoyev, Asqarali Sulaymanov Pikir bildiriwshiler

126
dep  ataladi’. Wo’z waqti’nda Iskender  Ikramov  ta’repinen 
A. Nawayi’ni’n’ «Lirika» atli’ to’rt tomli’q toplami’na islengen 
su’wretleri xudojnik do’retpesinin’ gu’llengen da’wirinde islengen 
jumi’slari’nan yesaplanadi’.
Illyustraciya kitap  mazmuni’ menen baylani’sli’ boli’p, woni’ 
tu’sinikli boli’wi’na xi’zmet yetetug’i’n su’wret boli’p  tabi’ladi’.
Illyustrativ  su’wret islew sabaqlari’ a’debiyat sabaqlari’ menen 
wo’z ara baylani’sta a’melge asi’ri’ladi’. Illyustraciya islewge kirisiw-
den aldi’n xudojnik shi’g’armani’ jaqsi’lap  u’yreni p  shi’g’i’wi’, 
shi’g’armadag’i’ waqi’ya payda boli’p  ati’rg’an da’wirge baylani’sli’ 
materiallardi’ toplawi’, sol da’wir  adamlari’ni’n’ ma’deniyati’ ha’m 
turmi’si’n, ma’mleket ta’biyati’n bili p  ali’wi’ kerek boladi’.
F. Basharova. Wo’zbek xali’q yerteklerine illyustraciya

---

127
G ’ a f u r   G ’ u l a m n i ’ n ’   « S h u m 
bala» shi’g’armasi’ndag’i’ shum bala 
obrazi’ a’debiy shi’g’arma qaha-
rmani’ si’pati’nda ali’ni’p, wog’an 
illyustraciyalar  islengen. Su’wretlerde 
ko’ri p  turg’ani’mi’zday, bul illyus-
traciyalar  tikkeley kitap  bezewi 
mazmuni’ menen baylani’sli’ halda 
ali’p  bari’lg’an. Shi’g’armadag’i’ 
q i ’ z i ’ q l i ’   w a q i ’ y a ,  h a ’ d i y s e l e r  
tan’lap  ali’ni’p, wolarg’a say es-
kizler  si’zi’lg’an. Bul su’wretlerde 
shum balani’n’ anasi’nan jasi’ri’ni’p  
gu’zeden may ha’m ha’wlisindegi 
tawi’qlardi’n’ ma’yeginen  ali’p  
T. Muhamedov. Wo’zbek xali’q yertekleri
Yertekke islengen illyustraciya 

---

128
ko’shege shi’g’i’p  keti p  barati’rg’an waqti’nda anasi’ woni’ ko’ri p  
qali’p, uri’si’p  ati’rg’ani’ su’wretlengen.
Keyingi jag’daylarda shum balani’n’ wo’zinin’ qi’lmi’si’nan 
qorqi’p  turg’ani’, wo’zgelerdin’ u’yine kiri p  ali’p, tandi’rdi’n’ 
ishinde jasi’ri’ni’p  woti’rg’ani’ ha’m wo’zinin’ qi’lg’an sumli’g’i’nan 
su’ysingeni, qalaberse, mollani’n’ shum balag’a na’siyat beri p  
ati’rg’an jag’dayi’na eskiz islengen. 

---

129
Shi’g’arma qaharmani’ obrazi’ni’n’ si’rtqi’ ko’rinisleri, is-
ha’reketlerinde kambag’al, jarli’ miymandos, a’piwayi’ yekenligin 
ko’riwimiz mu’mkin.
Sonnan keyin ha’r  tu’rli variantlarda islengen usi’ da’stanlarg’a 
tiykarlang’an kompoziciyalardi’ ja’rdem tiykari’nda «Alpami’s», 
«Go’r  ug’li’», «A’wezxan», «J. Manguberdi» si’yaqli’lardi’n’ ayri’qsha 
su’wretlengen illyustraciyalari’ beriliwi mu’mkin.
Shi’g’armada islengen illyustraciya kompoziciyasi’n du’ziwde ha’r  
tu’rli illyustraciya su’wretlerinen paydalani’p, qa’lemde eskizi islenedi. 
Qa’lemde islengen eskizdi birme-bir  baqlap, qa’teleri du’zetiledi.
1. A’debiy shi’g’armada qaharman qalay su’wretlenedi?
2. A’debiy shi’g’armalardi’n’ mazmuni’ qalay ko’rsetiledi?
3. «Shum bala» shi’g’armasi’nda neler  ko’rsetilgen?
4. Shi’g’armadag’i’ obrazlar  haqqi’nda qanday pikirdesiz?
Tapsi’rma. Sabaqta qa’lemde si’zi’lg’an kompoziciyani’ ren’ge boyap  
keliw.
3 2 — 3 3 - s a b a q l a r .  REN’LI SU’WRET YAMASA 
GRAFIKALI’Q USI’LDA PORTRET ISLEW
Portret sali’wdi’n’ birinshi basqi’shi’ za’ru’r  a’hmiyetke iye. 
Portrettin’ mazmunli’ shi’g’i’wi’ usi’ basqi’shti’ duri’s wori’nlawg’a 
baylani’sli’. Sebebi bul basqi’sh  su’wrettin’ tiykari’ yesaplanadi’. 
Wori’nlaw basqi’shi’ni’n’ ni’zamli’qlari’na tayani’p, basti’n’ uluwma 
formasi’ qag’az betine si’zi’ladi’. Bul jerde basti’n’ aldi’ng’i’ ha’m 
to’mengi ta’replerinen basqa ta’replerine baylani’sli’ ko’birek wori’n 
qaldi’ri’ladi’. Wonnan si’zi’q ja’rdeminde basti’n’ buri’li’w bag’-
dari’n belgilep, tik worta si’zi’q wo’tkeriledi, bul si’zi’q yen’se, qas 
arali’g’i’ni’n’ muri’n ushi’ ha’m iyektin’ tayani’sh  noqatlari’nan 
aylana ta’rizdegi si’zi’qti’ payda yetedi. Tayani’sh  noqatlari’nan 
ko’zdin’ ko’sherlerine parallel ja’rdemshi si’zi’qlar  ju’rgizi- 
      
li p, basti’n’ tiykarg’i’ qatnaslari’ belgilenedi. Sali’sti’ri’w ushi’n 
9 — Su’wretlew  wo’neri

---

130
qatnas wo’lshemine muri’nni’n’ 
uzi’nli’g’i’ ali’nadi’. Bul jerde 
ko’zdin’ ko’sherleri basti’n’ da 
gorizontal ko’sheri boli’p  yesap-
lanadi’. Usi’ si’zi’q uzi’nli’g’i’nan 
ko’zlerdin’ shetki noqatlari’, 
qulaqti’n’ yesitiw tesigi si’rtqi’ 
formasi’ belgilep  ali’nadi’. 
Yekinshi basqi’shta basti’n’ tiy-
karg’i’ bulshi’q yetlerinin’ uluwma 
forma du’zilisi belgilenedi.
Da’slepki basqi’shta muri’nni’n’ 
worni’ belgilengen bolsa, yendi 
woni’n’ uluwma si’zi’qli’ qanqasi’ 
su’wretlenedi. Woni’n’ uluwma 
formasi’ prizmag’a uqsap, to’rt te-
gislikten ibarat. Muri’nni’n’ yeni 
ko’zdin’ uzi’nli’g’i’na ten’ ha’m sol qatari’ ko’zdin’ sheke noqati’ 
menen basti’n’ sheke jiyek si’zi’g’i’na deyin arali’q wo’lshemi de 
ten’dey boli’wi’ mu’mkin. Solay yeti p, muri’n yeni basti’n’ kesesin 
wo’lsheytug’i’n wo’lshem yesaplanadi’. Basti’n’ kesesi jeti muri’n 
yenine ten’ (yeki qulaq si’pi’rasi’n yesapqa alg’an halda). Bul 
wo’lshem menen basti’n’ tik uzi’nli’g’i’n da belgilew mu’mkin, biraq 
ko’birek basti’n’ boyi’ muri’n uzi’nli’g’i’ menen wo’lsheni p  kelgen. 
Usi’ wo’lshem menen yesaplag’anda basti’n’ uzi’nli’g’i’ u’sh  yari’m 
muri’n uzi’nli’g’i’na ten’ keledi. Bul sali’sti’ri’w to’mendegishe: 
iyektin’ to’mengi sheke noqati’nan muri’n ushi’na shekem won-
nan qas si’zi’g’i’na shekem ha’m qastan man’lay du’mpegine 
shekem bolg’an arali’qlar. Man’lay du’mpeginen to’besine shekem 
bolg’an arali’q usi’ wo’lshemnin’ yari’mi’na ten’ keledi. Muri’ndi’ 
su’wretlew procesinde woni’n’ yeki ta’repinde ko’z kesesinin’ 
uluwma formasi’n, si’zi’p, ishine shar  ta’rizli ko’z almasi’ belgile-
nedi. Wonnan u’stingi qabag’i’ menen asti’ng’i’ qabag’i’ni’n’ ko’z 
wortali’g’i’nan qansha arali’qta jaylasqanli’g’i’ ani’qlanadi’. Ko’zdi 
Portretti su’wretlew basqi’shlari’

---

131
su’wretlew waqti’nda yekewin de bir  waqi’tta 
(parallel)  si’zi’w kerek, sebebi, wolar  bas (ju’z)
ti’n’ yeki ta’repinde simmetriyali’q tegislikte jay-
lasqan. Qulaqti’ si’zg’anda da usi’ usi’ldi’ qollani’w 
kerek. Usi’ jerde bir  na’rseni yesleti p  wo’tiwimiz 
kerek. Muri’ndi’ su’wretlew dawami’nda qulaqti’n’ 
da du’zilisin belgilew kerek, sebebi wolardi’n’ 
uzi’nli’g’i’ birdey ha’m bir  qatarda jaylasqan.
Su’wretleni p  ati’rg’an basti’n’ aldi’nan yemes, 
al to’rtten u’sh  bo’lim buri’li’wi’nda bolg’ani’ 
ushi’n keyingi ko’rinistegi ko’z yamasa qulaq jaqi’-
ni’raqta jaylasqan ko’z benen qulaqtan azg’ana 
bolsa da kishirek boladi’. Bul perspektiva ni’zami’ 
boli’p, woni’ a’melde qollani’w yaddan shi’qpawi’ 
kerek. 
Awi’z du’zilisin si’zg’anda muri’n menen iyek 
arali’g’i’ u’sh  bo’lekke bo’linedi. Joqari’ bo’lekte 
awi’z jaylasadi’, bo’lek si’zi’g’i’ awi’zdi’n’ ko’sher  
si’zi’g’i’ yesaplanadi’. Son’ awi’zdi’n’ sheke noqat-
lari’ — joqari’ ha’m to’mengi yerinnin’ arali’q qat-
naslari’ belgilenedi. Joqari’ yerindi muri’n menen baylani’sti’ri’wshi’ 
qi’ri’na si’zi’qlar  ju’rgiziledi, si’zi’qti’n’ yerin menen qosi’lg’an jeri 
joqari’ ta’repke sali’sti’rg’anda ken’irek boladi’. Uluwma, bas bul-
shi’q yetlerin si’zi’w waqti’nda wolardi’n’ qatnaslari’n tekseri p, saya 
jaqti’lari’ belgileni p, shtrixlardi’n’ beriliwi maqsetke muwapi’q.
U’shinshi basqi’sh  — shashti’ su’wretlew procesi. Shashti’ si’z-
g’anda woni’n’ jaqti’ bo’limi adam betinin’ sayasi’na sali’sti’rg’anda 
toyg’i’n qara boladi’. Shtrixlardi’ shashti’n’ bag’dari’na qarap  
ju’rgiziw kerek, sebebi bul woni’n’ ta’biyiyligin ko’rsetedi’. Bul 
basqi’shta ko’zdi si’zi’wg’a da a’hmiyet beriw kerek. Ko’z adam 
betinin’ «aynasi’». Ko’z arqali’ adamni’n’ ishki du’nyasi’ ha’m jas 
wo’zgesheliklerin ko’rsetiw mu’mkin. Soni’n’ ushi’n su’wrettegi 
ko’rinis adamni’n’ ta’biyiy ko’rinisine uqsasli’g’i’ ko’birek ko’z 
yamasa ko’z qarashi’g’i’n sheber  su’wretlewge baylani’sli’.
Ten’lesler  
jumi’slari’

---

132
Joqari’dag’i’ u’sh  basqi’shta su’wretlew uluwmadan jekeligine qa-
rap  islengen bolsa, bul jerde, kerisinshe, jekeden uluwmag’a qarap  
su’wretlenedi, yag’ni’y basti’n’ ko’rinisi uluwmalasti’ri’p  juwmaqla-
nadi’.
Portretti ren’li su’wrette sali’w da ju’da’ a’hmiyetke iye. Grafika-
li’q usi’li’nda islew si’yaqli’ ren’li su’wrette de basqi’shli’ su’wretler  
islew, mu’mkin. Ren’ menen islegende wonda ha’r  qi’yli’ boyawlar  
bolmawi’ kerek. Portretti ren’de islew ushi’n tiykarg’i’ ren’lerdi 
ko’rsetiwshi boyawlardi’ tawi’p, wolardan duri’s paydalani’w kerek.
1 Grafikali’q usi’lda portret qalay islenedi?
2. Portretti islewde nelerge itibar  beriw kerek?
3. Qag’azg’a qalay jaylasti’ri’ladi’?
4. Portrette qatnaslar  wo’lshemi qalay a’melge asi’ri’ladi’?
5. Portret islewde shtrix bag’dari’ qalay ju’rgiziledi?
Tapsi’rma. Ren’li su’wrette portret islew.
3 4 - s a b a q .   JI’L DAWAMI’NDA ISLENGEN 
JUMI’SLARDI’N’ JUWMAG’I’
Ji’l dawami’nda wo’zlestirilgen bo’limlerdi ani’qlaw boyi’nsha 
sorawlar  menen baslanadi. Wolar  to’mendegi mazmunda boladi’. 
1.  Su’wretlew wo’nerinin’ qanday su’wretlew qurallari’n 
u’yrendin’iz?
2.  Su’wretlew wo’neri sabaqlari’nda qanday woqi’w qurallari’ 
qollani’ladi’?
3.  Su’wretlew wo’nerinde qanday atamalardi’ bilesiz?
4.  Xudojniklerdin’ qaysi’ shi’g’armalari’ni’n’ atlari’n bilesiz?
5.  Mu’sinshilerdin’ qaysi’ shi’g’armalari’n bilesiz?
6.  Animalistlik janr  degen ne ha’m kimler  bul janrda islegen?
Berilgen juwaplar  arqali’ bo’limler  ani’qlanadi’. Ji’l dawami’nda 
islengen a’meliy jumi’slar  (qa’lem su’wret, ren’li su’wret, mu’sinshilik 
ha’m t.b.)  ko’rsetili p, talqi’lanadi’. Gezektegi tapsi’rmalarda jazg’i’ 
jumi’slar  haqqi’nda jol-joba ha’m ko’rsetpeler  beriledi. Wol shama 

---

133
menen to’mendegi mazmunda 
boladi’.
Ji’l dawami’nda su’wretlew 
wo’nerinen iyelengen ko’nlik-
pelerin bekkemlew ha’m bi-
limlerin ken’eyttiriw maqsetin-
de jazg’i’ dem ali’s ku’nlerinde 
su’wretlew wo’neri menen 
shug’i’llani’p  turi’wg’a tuwri’ 
keledi. Buni’n’ ushi’n vat-
man ha’m akvarel qag’azlar, 
a’piwayi’ qara ha’m ren’li 
qa’lemler, akvarel boyawi’, qi’lqa’lemler, plastilin, ko’mir, sangina ha’m 
basqalardi’ jumi’sqa tayarlap  qoyi’w kerek. 
Su’wretlew ha’m a’mely wo’nerge baylani’sli’ reprodukciyalardi’ 
xudojnikler  shi’g’armalari’ni’n’ nusqalari’n ha’r  tu’rli jurnallardan 
ali’p  toplaw kerek boladi’. A’lbette, shi’g’armani’ jaratqan xudoj-
niktin’ ha’m shi’g’armani’n’ ati’n, ji’li’n jazi’p  qoyi’w kerek. Dem 
ali’s ku’nlerinde do’gerek-a’tirapi’n’i’zdag’i’ go’zzal ko’rinislerdi 
boyawda islew, qus ha’m haywanlardi’n’ mu’sinin plastilin yamasa 
i’layda islew de qi’zi’qli’ boli’p  tabi’ladi’.
PAYDALANI’LG’AN A’DEBIYATLAR
1.  Abdirasilov S., Toli pov N., Ori pova N. 
Rangtasvir. –T.: «O‘zbekiston», 2006.
2.  Abdirasilov S., Boymetov B., Toli pov N. 
Tasviriy san’at. –T.: «Cho‘lpon» nashriyoti. 
2012.
3.  Abdirasilov S. 
Tasviriy san’at va uni o‘qitish metodikasi. –T.: «Ilm-Ziyo» nashriyoti. 
2011.
4.   Abdirasilov S. 
Tasviriy san’at o‘qitish metodikasi.  –T.: «Fan va texnologiya» 
nashriyoti. 2012.
5.   Kuziyev T.,  Egamov A.,  Qanoatov T.,  Nurqobilov A. 
Rangtasvir. 5–9-sinflar. 
«San’at»  jurnali nashriyoti,  –T.: 2004.
6.  Nurtayev O’.N.  
Rangshunoslik asoslari. –T.: «Ilm-Ziyo» nashriyoti, 2008.
7.  Xasanov R. 
Maktabda  tasviriy  san’at  o‘qitish  metodikasi.  –T.: «Fan», 2004.

---

134
MAZMUNI’
I Sherek
1-sabaq. Su’wretlew wo’nerinin’ su’wretlew qurallari’ haqqi’nda  sa’wbet ....................................3
2,3-sabaqlar. Qa’lemde ha’r  tu’rli si’zi’q (shtrix)lar  ja’rdeminde su’wretlew  obrazlari’n  
jarati’w ....................................................................................................................................31
4-sabaq.  Aq ha’m qara ren’lerden grafikali’q su’wret sali’w....................................................39
5-sabaq. Ti’ni’sh, woyshan’ jag’daylardi’ an’lati’wshi’ ko’rinisti su’wretlew.................................44
6-sabaq. Ko’lem-mu’sinshilik tiykari’. Adam mu’sininin’ ha’r  tu’rli ko’rinistegi 
   jag’dayi’n islew.........................................................................................................................47
7-sabaq. Ayli’ tu’ndegi yamasa quyashti’n’ bati’w waqti’ndag’i’ terekti su’wretlew................52
8,9-sabaqlar. Ren’li su’wret wo’zgeshelikleri. (kartinani’ ko’rkemlik jaqtan  
   tu’siniw tiykari’nda)...............................................................................................................54
II Sherek
10-sabaq. Ren’li su’wret ha’m grafikada peyzaj.  Peyzaj janri’ndag’i’ shi’g’armalardi’ talqi’law 
ha’m do’retiwshilik jumi’s .......................................................................................................62
11-sabaq. Ta’biyatti’n’ obrazli’ ko’rinisin islew ...........................................................................68
12-sabaq. Shi’g’i’sqa  ta’n qala  su’wretinin’ eskizin islew ...........................................................72
13-sabaq. Su’wretlew wo’nerinde animalistikali’q janr.  Sa’wbet ha’m a’meliy jumi’s ................ 75
14-sabaq. «Men unatqan haywan» temasi’nda  su’wret sali’w.............................. ........................78
15-sabaq. «Qi’s ko’rinisi» temasi’nda  su’wret sali’w ...................................................................81
16-sabaq. « Jan’a  ji’l» temasi’nda diywali’ gazeta  islew.  Baqlaw jumi’si’ ....................................83
III Sherek
17-sabaq. Ren’li su’wrette natyurmort.  Natyurmort janri’nda  jarati’lg’an shi’g’armalardi’ 
ko’rkemlik jaqtan tu’siniw ............................................................................................................ 85
18, 19-sabaqlar. Milliy i’di’slardan du’zilgen temali’ natyurmort (2 — 3 buyi’m)ti’ 
ren’li su’wrette islew ....................................................................................................................91
20-sabaq. Ren’-tu’sleri jag’i’nan qarama-qarsi’ (kontrast)  buyi’mlardan payda bolg’an    
     natyurmortti’ grafikali’q usi’lda islew ..................................................................................... 95
21-sabaq. Yaddan natyurmort kompoziciyasi’n islew ...............................................................100
2, 23-sabaqlar. Ta’biyat ko’rinisi foni’nda natyurmort islew .....................................................102
24-sabaq. Ko’rkemlik jaqtan bezew grafikasi’)  ......................................................................... 104
25-sabaq.  8-mart bayrami’na  diywali’ gazeta islew.  Baqlaw jumi’si’ ........................................108
26-sabaq. Nawri’z bayrami’na  bag’i’shlang’an  kompoziciya  islew ..........................................110
IV Sherek
27-sabaq. Su’wretlew wo’nerinde portret.  Portret janri’nda  islengen shi’g’armalardi’  
     ko’rkemlik jaqtan tu’siniw. ................................................................................................... 114
28, 29-sabaqlar. «Men su’ygen qaharman» temasi’nda  portret islew .......................................120
30-sabaq. Plastilin yamasa  i’laydan xarakterli ko’rinistegi portret islew ...................................122
31-sabaq. «A’debiy shi’g’arma  qaharmani’» temasi’nda  portret –illyustraciya  islew ................ 125
32, 33-sabaqlar. Ren’li su’wret yamasa  grafikali’q usi’lda  portret islew ...................................129
34-sabaq. Ji’l dawami’nda  islengen jumi’slardi’n’ juwmag’i’ ....................................................132
Paydalani’lg’an a’debiyatlar  ...................................................................................................... 133

---

O‘quv  nаshri
Tursunali KUZIYEV, Sunatilla ABDIRASILOV,
O‘rinboy NURTOYEV, Asqarali SULAYMONOV
TASVIRIY SAN’AT
5-sinf
Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining
5-sinfi  uchun darslik
(Qоraqalpоq tilidа)
Awdarmashi’lar  S. Aytmuratova,  I. Serjanov, 
 Redaktor  
U. Yusupova
 Ko’rk 
redaktori’ 
H. Qutlukov
 Òåõ. redaktor   Z. Allamuratov
 Operator  
G.Serimbetovà
Baspa  licånziyasi’ AI ¹158, 14.08.2009. 
Basi’wg’a  ruqsat yetilgen waqti’ 23.07. 2015-j. Formati’ 70õ90
1
/
16
. 
Îfsåt qag’azi’. «Times KRKP» gàrnituràsi’. Îfsåt usi’li’ndà basi’ldi’.  Kegli 13, 11. 
9, 94 shàrtli baspà tàbaq. 11,17 yesap  baspa  tàbaq.  
Nusqasi’ 11318.  Buyi’rtpà ¹ 15-461.
O’zbåkistan Baspasoz hà’m õabar  àgåntliginin’ «Î‘zbekiston» 
baspa-poligrafiyali’q do’retiwshilik u’yinde basi’p  shi’g’ari’ldi’.
100129, Òashkånt, Nàwayi’ ko’shesi, 30
Теlеfоn: [phone], 244-87-20. Fаks: [phone], 244-38-10.
e-mail: [e-mail]  www.iptd-uzbekistan.uz

---

Ijarag’a berilgen sabaqli’qti’n’ jag’dayi’n ko’rsetetug’i’n keste
T/s
Woqi’wshi’-
ni’n’ ati’,
familiyasi’
Woqi’w
ji’li’
Sabaqli’qti’n’
ali’ng’andag’i’ 
jag’dayi’
Klass
basshi’si’-
ni’n’ qoli’
Sabaqli’q-
ti’n’
tapsi’ri’l-
g’andag’i’ 
jag’dayi’
Klass
basshi’-
si’ni’n’ 
qoli’
1
2
3
4
5
6
Sabaqli’q ijarag’a berilip, woqi’w ji’li’ aqi’ri’nda qaytari’p ali’ng’anda 
joqari’dag’i’ keste klass basshi’si’ ta’repinen to’mendegi bahalaw 
wo’lshemlerine tiykarlani’p tolti’ri’ladi’
Jan’a
Sabaqli’qti’n’ birinshi ret paydalani’wg’a  berilgendegi jag’dayi’
 Jaqsi’
Muqabasi’ pu’tin, sabaqli’qti’n’ tiykarg’i’ bo’liminen aji’ralmag’an. Barli’q 
betleri bar, ji’rti’lmag’an, betleri almasti’ri’lmag’an, betlerinde jazi’w 
ha’m si’zi’qlar  joq.
Qanaat-_landi’rarli’'>Qanaat-
landi’rarli’
Muqaba  jelingen, bir  qansha  si’zi’li’p,  shetleri qayri’lg’an,  sabaqli’qti’n’ 
tiykarg’i’ bo’liminen ali’ni’p  qali’w jag’dayi’ bar, paydalani’wshi’ 
ta’repinen qanaatlandi’rarli’ qa’lpine keltirilgen. Ali’ng’an betleri  je-
limlengen, ayi’ri’m betlerine si’zi’lg’an.
Qanaat-
landi’rarsi’z
Muqabag’a  si’zi’lg’an,  ji’rti’lg’an,  tiykarg’i’ bo’limnen aji’ralg’an 
yamasa pu’tkilley joq,  qanaatlandi’rarsi’z won’lang’an.  Betleri ji’rti’lg’an,  
betleri toli’q yemes, si’zi’p, boyap  taslang’an.  Sabaqli’qti’ tiklew 
mu’mkin yemes.