Q t I s a d I İ s L a h a t L a r

8

Bununla  belə,  neft  sektorunda  əməyin 

intensivliyi  zəif  olduğu  üçün  bu  sektora 

birbaşa cəlb edilmiş işçilərin sayı ümumi 

işçi qüvvəsinin cəmi 1 faizini təşkil edir. 

2020-ci  il  üçün  strateji  baxış  həm  də 

bazarlara  çıxış  imkanının  daha  da 

genişləndirilməsini  ehtiva  edir.  Ticarət 

infrastrukturunun 

yaxşılaşdırılması 

və  ticarət  açıqlığının  gücləndirilməsi 

daxili  bazarların  qorunması  siyasəti  ilə 

elə  uzlaşdırılmalıdır  ki,  nəticədə  təbii 

ehtiyatlardan  daha  səmərəli  istifadə 

əsasında daha çox dəyər ölkədə qalsın və 

ədalətli bölüşdürülsün.

İnkişafın  davamlılığının  artırılması  üçün 

ölkə  iqtisadiyyatının,  dövlət  büdcəsinin 

və 

məzənnənin 

neftdən 

asılılığı 

azaldılmalıdır. Neftdən əldə edilmiş vəsait 

mal  və  xidmətlərə  olan  yerli  tələbata 

əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərdiyi üçün 

neftin qiymətində baş verən dəyişiklik ölkə 

iqtisadiyyatında  sabitliyi  pozur.  Məsələn, 

2004- 2014-cü illərdə illik artım tempinin 

orta hesabla 11,5 faiz dərəcəsi dəyişməsi 

nəticəsində 

şirkətlərin  planlaşdırma 

imkanları  məhdudlaşdı  və  özəl  sektora 

qoyulan  investisiyalar  azaldı.  Bundan 

başqa,  neftdən əldə edilən gəlirlər  xarici 

valyutanın  əsas  mənbəyi  olduğu  üçün 

neftin  qiymətində  baş  verən  dəyişikliklər 

ölkənin milli valyutasının dəyər itirməsinə 

səbəb olur.

Əsas makroiqtisadi göstəricilərin, xüsusilə 

də,  dövlət  büdcəsinin  neft  gəlirlərindəki 

volatillikdən  asılılığını  aradan  qaldırmaq 

üçün  «qızıl  qayda»nın  tətbiqi  nəzərdə 

tutulur.  Bu  yolla  akkumulyasiya  olunmuş 

neft  gəlirlərinin  nəsillər  arasında  ədalətli 

bölgüsü  təmin  ediləcək  və  ARDNF-dən 

dövlət  büdcəsinə  transfertlərin  həcmi 

dayanıqlı  iqtisadi  inkişaf  ehtiyacları 

ilə 

uzlaşdırılacaqdır. 

Pul 

siyasəti 

nəticəsində qiymət sabitliyi milli valyutaya 

etimadı  artıracaq,  intizamlı  fiskal 

siyasətin  formalaşdırılmasına  xidmət 

edəcək  və  iqtisadi  artıma  müsbət  təsir 

göstərəcəkdir. Bir sözlə, monetar siyasət 

məqsədləri,  fiskal  çərçivə  və  iqtisadi 

artım  hədəfləri  qarşılıqlı  şəkildə  bir-birini 

dəstəkləyəcəkdir.  Maliyyə  bazarlarının 

dərinliyi,  həmçinin  xidmətlərin  çeşidi, 

keyfiyyəti və əlverişliliyi artırılacaqdır.

2025-ci ilədək uzunmüddətli baxış

2025-ci  ilədək  milli  iqtisadiyyat  üzrə 

uzunmüddətli  baxış  dayanıqlı  inkişaf 

magistralına  daxil  olmuş  Azərbaycan 

iqtisadiyyatının  bütün  tərəflərin  faydalı 

əməkdaşlığı  şəraitində  daha  çox  dəyər 

yaratmaqla 

rəqabət 

qabiliyyətinin 

gücləndirilməsinə nail olmaqdır.

Xüsusilə,  azad  rəqabət  mühitinin 

inkişafı  özəl  sektorun  dəstəklənməsi  ilə 

müşayiət  olunmaqla  milli  iqtisadiyyata 

daha  çox  investisiya  cəlbi  və  bazarlara 

çıxış  imkanının  genişləndirilməsi  ilə 

nəticələnəcəkdir. 

Milli 

iqtisadiyyatın 

inkişafı  qlobal  və  regional  kontekstdə 

başlıca  meyillər  nəzərə  alınmaqla 

təmin  ediləcək,  həmçinin  qlobal  və 

regional  dəyər  zəncirlərinə  inteqrasiya 

əsas 

götürüləcəkdir. 

Makroiqtisadi 

sabitliyin  qorunması,  biznes  mühitinin 

yaxşılaşdırılması, 

özəl 

sektorun 

investisiya  qoyuluşlarının  təşviqi  və 

dəstəkləyici dövlət sektoru Azərbaycanın 

2025-ci ilədək olan dövrdə iqtisadi inkişaf 

perspektivinin fundamental əsasıdır.

Makroiqtisadi sabitlik

Daha  çox  şaxələndirilmiş  və  dayanıqlı 

iqtisadiyyatın  əsasını  sabit  makroiqtisadi 

mühit  təşkil  edir.  Makroiqtisadi  siyasət 

seçimləri  bu  mühitin  formasını  müəyyən 

edir.  Ötən  illər  ərzində,  Azərbaycan 

Dünya  İqtisadi  Forumunun  Qlobal 

Rəqabətlilik  Hesabatına  əsasən,  10  ən 

stabil  makroiqtisadi  mühitə  malik  ölkələr 

arasında  qərar  tutmuşdur.  Azərbaycanı 

10  ən  stabil  makroiqtisadi  mühitə  malik 

ölkələr sırasında saxlamaq üçün növbəti 

10 il ərzində daha çox şaxələndirilmiş gəlir 

strukturu  yaradılacaqdır.  ARDNF-dən 

transfertlər üçün “qızıl qayda”dan istifadə 

və  güclü  xərc  çərçivəsinin  şərtləndirdiyi 

fiskal intizam iqtisadiyyatı neft qiymətindəki 

dəyişkənlikdən  qoruyacaq,  ARDNF-

in  ehtiyat  toplamasına  imkan  verəcək 

və  dövlət  borcunun  aşağı  səviyyədə 

saxlanılmasına şərait yaradacaqdır. Borc 

səviyyələrinin dayanıqlı artım potensialına 

uyğun səviyyədə saxlanılması, bu zaman 

təbii  ehtiyatlardan  əldə  edilən  gəlirlərin 

---

9

və  balans  uçotundan  kənar  borcların 

nəzərə  alınması  üçün  fiskal  qayda 

işlənib hazırlanacaqdır. 

Həmçinin  bu  qayda  dövlət  xərclərini 

qeyri-neft  ÜDM-i 

ilə  əlaqələndirib 

qeyri-neft  gəlirlərinin  dövlət  xərclərini 

ödəmə  səviyyəsini  artıracaqdır.  Dövlət 

xərclərinin effektivliyini təmin etmək üçün 

büdcə  tələbləri  aydın  müəyyən  edilmiş 

məqsədlərlə,  həmçinin  icra  göstəriciləri 

üzrə  indikatorlarla  əlaqələndiriləcəkdir. 

Bütün  bunlar  Azərbaycanın  əsas 

beynəlxalq 

reytinq 

agentliklərindən 

investisiya dərəcəli kredit reytinqi almasını 

təmin edə bilər.  Bununla  yanaşı,  mühüm 

iqtisadi göstəricilər və açıq kredit mövqeyi 

və  ya  aktivlərin  potensial  qabarcıqları 

kimi  mühüm  risklərin  izlənilməsi  sistemi 

dayanıqlı inkişafı dəstəkləyəcəkdir.

Vacib  məlumatların  verilməsi,  yerli  və 

beynəlxalq  investorların  tələb  etdiyi 

şəffaflıq  səviyyəsinin  təmin  edilməsi 

məqsədilə  manat  üzən  valyuta  olmaqda 

davam 

edəcəkdir. 

Bu 

yanaşma 

makroiqtisadi 

mühiti 

daha 

asan 

proqnozlaşdırmağa 

imkan 

verəcək, 

daha  yüksək  həcmdə  birbaşa  xarici 

investisiyaları  və  sabit  ticarət  axınlarını 

dəstəkləyəcəkdir.  Bu,  həm  də  sabit 

və  proqnozlaşdırılması  mümkün  olan 

inflyasiya  mühitinin  yaranmasına  gətirib 

çıxaracaqdır ki, nəticədə Azərbaycanda ev 

təsərrüfatları öz yığımlarını bank sektoruna 

etibar  etməklə  maliyyə  sabitliyinə  daha 

çox  dəstək  vermiş  olacaqlar.  Manatın 

mübadilə 

məzənnəsində 

volatilliyin 

azalması  Azərbaycanda 

investisiya 

risklərini  də  azaldacaqdır.  Beynəlxalq 

kreditorların tətbiq etdiyi risk premiyası bu 

təsir  nəticəsində  azalaraq  kapital  xərcini 

aşağı salacaqdır.

Effektiv  fiskal  və  monetar  idarəetməni 

dəstəkləmək  üçün  maliyyə  sektorunda 

sabitlik  və  likvidlik  2025-ci  ilədək  tam 

təmin  ediləcəkdir.  Bunun  üçün  dövlət 

istiqrazlarının və sərbəst dövriyyədə olan 

digər qiymətli kağızların daha likvid olması 

təmin  edilməlidir.  Likvidlikdə  artım  vacib 

qiymət siqnalı olub, real iqtisadiyyata daha 

çox kredit kütləsinin axını ilə nəticələnən 

likvid  banklararası  bazarın  inkişafına 

təkan  verir.  Həmçinin  daha  dərin  kapital 

bazarları  çevik  yerli  investisiyalar  üçün 

imkan  qazandırır  və  bu,  müvəqqəti 

sərmayə  imkanları  axtaran  investorlar 

üçün  xüsusilə  vacibdir.  Bu  prioritetin 

əsas məqsədi daha çox yerli kreditorları 

və  kredit  axtaranları  kapital  bazarlarına 

cəlb  etməkdən  ibarətdir.  Bu,  kapital 

bazarlarının daha da şaxələndirilməsi və 

volatilliyin  azaldılmasına  gətirib  çıxarır, 

həmçinin manatın daha cəlbedici olması 

üçün  manat  nominasiyalı  investisiya 

qoyuluşlarına  daha  geniş  imkanlar  açır. 

Nəticədə, hazırda əsasən ABŞ dollarında 

saxlanan  yığımlar  get-gedə  daha  çox 

manata  çevriləcəkdir.  Daha  dərin  kapital 

bazarı  həm  də  Mərkəzi  Banka  daha 

effektiv  monetar  siyasət  yürütmək  və 

bazarda  qeyri-müəyyənlik  olduqda  son 

instansiya  kreditoru  kimi  hərəkət  etmək 

imkanı  verəcəkdir.  Azərbaycanda  2025-

ci ilə qədərki dövrdə maliyyə sektorunda 

qısamüddətli sabitləşdirmə təmin ediləcək, 

ortamüddətli dönəmdə struktur islahatları 

ilə  inkişaf  gücləndiriləcək,  uzunmüddətli 

dönəmdə  isə  maliyyə  sektoru  qlobal 

müstəvidə açıq rəqabətə hazırlanacaqdır. 

Ölkədə  maliyyə  sektorunda  islahatların 

region dövlətlərinə nisbətən daha sürətlə 

aparılması, ölkəyə xarici investisiya cəlbini 

genişləndirməklə 

milli 

iqtisadiyyatın 

dayanıqlı inkişafına təkan verəcəkdir.

Yaxşılaşdırılmış biznes şərtləri və özəl 

sektorun investisiya qoyuluşları

2025-ci  ilədək  Azərbaycanda  müasir 

texnologiyalara,  bazarlara  və  maliyyə 

vəsaitlərinə bərabər çıxış imkanları təmin 

edən  rəqabət  mühiti  yaradılacaqdır. 

Yerli  şirkətlərin  canlanmasına  və  xarici 

investorların  dünya  standartlarına  uyğun 

fəaliyyət göstərmələrinə şərait yaradacaq 

biznes 

mühiti 

təmin 

ediləcəkdir. 

Biznesin  həyata  keçirilməsinin  asanlığı 

üç  əsas  sahəni  əhatə  edir:  investisiya 

qoyuluşlarına 

şəraitin 

yaradılması, 

beynəlxalq dəyər zəncirlərinə inteqrasiya 

və  biznes  əməliyyatlarında  qlobal 

standartlara nail olunması.

Azərbaycanın  regional  qovşaq  kimi 

mövqeyinin gücləndirilməsi üçün səmərəli 

infrastruktura yüksək səviyyədə investisiya 

---