Q. Y. Abbasova Sosial proseslərin modelləri. Dərslik. Rus dilindən tərcümə. B.: 2016

Modellərarasındakıkonfliktkoqnitivdissonans  [8]  yaradır,  buhaldaonunhəlliancaqR, 
T, P, Sparametrlərininqarşılıqlınisbətindənasılıdır. 
«Məhbusundilemması» 
oyunununstratejistrukturuancaqT>R>P>Solmaqşərtiiləözünüqoruyubsaxlayabilər. 
Oyunlarnəzəriyyəsinəolanəlavələrarasında 
«Xoruzlar» 
(Chickengame) 
modelivacibyertutur. OnunstratejistrukturuT>R>S>Pnisbətiiləmüəyyənolunur. Oyunözadını 
«avtoşluq» 
edənsürücülərinoyunlarındangötürmüşdür. 
İkisürücümaşınlarınqarşı-
qarşıyasürətləsürürlər. Qorxubmaşınınıyanaçəkənsürücüuduzmuşhesabolunur. 
BumodelinköməyiiləpolitoloqlarsovetraketlərininKubadayerləşdirilməsinəticəsində 
1962-ciildəbaşvermiş Karibböhranınıngedişinitədqiqedirlər. 
Fərzedəkki,  tərəflərdənhərbiri  (SSRİvəABŞ)  ancaqikialternativhərəkətəmalikdirlər, 
uduşcədvəliaşağıdakışəkildədir: 
Uduşcədvəli 
KubadasovetraketlərininyerləşdirilməsindənvəAB
Ştərəfindənhərbiblokadatəşkiledilməsindənsonratərəflərini
kiəsasalternativivar: 
danışıqlarvəqarşılıqlışhəkildəqəbulolunabiləcəkkompromi
slərinaxtarışı 
(Y1 
variantı) 
vəyakonfliktinqaçılmazeskalasiyasınıgözəalaraqözmövqelərinimöhkəmşəkildəmüdafiəetmə
k 
(S
1
variantı) 
ƏgərABŞS
1
variantınıseçsə 
(buhaldaKubadakıraketmeydançalarınınbombalanmasınəzərdətutulurdu) 
ondaSSRİ-
ninKubadançıxıbgetməsihalındaABŞqalibgəlir-variant 
(S
1
; 
Y
2
). 
ƏgərSSRİözmövqeyindəmöhkəmdurursa, 
onda 
(S
1
>S
2
) 
variantıqaçılmazdır, 
yənibuhaldanüvəmüharibəsibaşverəcəkdir, 
hansındaki, 
hərikitərəfad-
sanlarıiləyanaşıhərşeylərinidəitirmişolurlar. 
ABŞtərəfindənyumşaq, 
kompromisliY
1
strategiyasınınseçilməsivəSSRİ-
ninözmövqeyinimöhkəmşəkildəqorumasınınvariantıbelədir (Y
1
; S
2
) – SSRİqalibgəldi. 
Busituasiyadatərəflərinənçoxağıllıstrategiyalarınımüstəqilşəkildəanalizdənkeçirməy
əçalışın. 
Qeydetməklazımdırki, 
bucüroyunlardaçoxrasionallığıiləad-
sanqazanmışoyunçulardeyil, 
hərbirriskəhazırolanazğın, 
başkəsənşöhrətlioyunanlarqalibgəlirlər. 
Danışıqprosesininmühümxüsusiyyətlərini «Ailəmübahisəsi» oyunumodelləşdirir [4]. 
Fərzedəkki,  ərvəarvadbazaraxşamınınecəkeçirməkhaqqında  –  futbolavəyateatragetmək  – 
seçimedirlər. 
Kişifutbola, 
arvadıisəteatragetməyəüstünlükverir, 
ammaaxşamıayrı-
ayrılıqdakeçirməkheçbirininxoşunagəlmir. Buhaldauduşlarcədvəlibuşəkildəolabilər: 
Uduşcədvəli 
Cədvəldəngörünürki, 
ayrılıqdaistirahətetməkvariantlarıkənaraatılmalıdır. 
Ammafutbolavəyateatrabirgəgetməkeynikollektivfayd
anıverir. 
Bəshansıvariantaüstünlükverməklazımdır? 
Ənyaxşısıbudurki, 
biryerdəbirininrazıqalacağıharaisəgetsinlər. 
Növbətidəfəisəailənindigərüzvününarzusuyerinəyetirilsin. 
Beləliklə, 
konfliktlisituasiyadançıxışyolutapmaqasandır, 
əlbəttəki, 
bununüçünprobleminstatikşəkildənəzərdənkeçirilməsindəndinamikayakeçməklazımdır. 
Buüsulu «Məhbusundilemması»nınanalizinətətbiqetməyəçalışaq. 
 
15. 2. Kooperasiyanıntəkamülümodeli 
Sosialqarşılıqlıəlaqələrinbirdəfəlikxarakterdaşımadığını, 
gələcəkdədəfələrlə 
(təkrarolunabiləcəyinifərzedərək) 
«Məhbusundilemması» 
modelinidinamikadanəzərdənkeçirək. 
İterativadlandırılan 
«Məhbusundilemmasında» 

---

fərzolunurki, 
tərəflərqərarqəbuledərkənəvvəlkiqarşılıqlıəlaqələrintəcrübəsininəzərəalırlarvəpartnyorların
mümkündavranışlarınıproqnozlaşdırırlar. Buzamanuduşlarcədvəlidəyişməzqalır. 
Uduşcədvəli 
BumodelintədqiqinəRAkselrodun 
«Kooperasiyanıntəkamülü» 
kitabıhəsrolunmuşdur 
[5], 
kitabınəsasproblemieqoistikfərdlərinarasındahərh
ansıbirməcburetməvəyayuxarıdangöstərişlərolma
dankooperativdavranışıformalaşdıranmexanizml
ərinaşkaraçıxarılmasıvəanalizidir. 
Aydındırki, 
kooperativmexanizmlərancaqmüəyyənşərtləraltındayaranırlar. 
Bunamisalkimibeynəlxalqarenadadövlətlərarasındakıqarşılıqlıəlaqələri, 
parlamentdəbir-
birinəqarşıduranpartiyalarıntərəfdarlarınınəldəetdiyikompromisləri, 
biznesdəyazılmamışdavranışqanunlarınariayətetməyivəs. göstərəbilərik. 
«Məhbusundilemması»nın 
§15,1-dəkeçirilmişanalizigöstərdiki, 
fərdirasionallıqprinsiplərinəriayətetmək 
«ağıllı» 
oyunçuları 
(D; 
D) 
variantınıseçməkləkooperasiyadanimtinaetməyəməcburedər. 
Əgərbupartiyailəsosialqarşılıqlıəlaqələrtəkrarlanabilərsə,  bəsondadəyişənnədir?  Tutaqki, 
tərəfləroyunundüzondəfətəkrarolunacağınıbilirlər. 
Eləgörünürki, 
əhəmiyyətlidərəcədəböyükuduşgətirənqarşılıqlıəməkdaşlığa 
(variantC; 
C) 
keçməkməqsədəuyğundur. 
Amma, 
oyunçuAbaşqacürhesabedir. 
O, 
düşünürki, 
partnyorBhəmişəkooperasiyanıseçəcəkvəqəraragəlirki, 
sonuncu, 
onuncuoyundaaldadaraqudmağacəhdetsin. 
OyunçuB-dəeynicürdüşünür. 
OyunçularsonoyundahərikisininDalternativiniseçəcəyinibaşadüşərəkdoqquzuncuoyundakıst
rategiyalarınıgötür-qoyedirlərvəeyninəticəyəgəlirlərvəs. 
BeləlikləDstrategiyası 
- 
əməkdaşlıqdanimtina  –  yenidənrasionalolur.  Oyunçulardanhərbirinəbustrategiya  10 
rublqazandıracaq, 
halbukiəməkdaşlıqhərbiriüçün 
30 
rublverəbilərdi. 
Fərdivəkollektivrasionallıqarasındaziddiyyətlərolduğukimiqalır. 
Oyunçularoyununnəzamanbitəcəyinibilməyəndəsituasiyakökündəndəyişir. 
Buhaldahansıstrategiyanırəhbərtutmaqməqsədəuyğundur? 
BusualanəzəricəhətdənəsaslandırılmışcavabverməkkifayətqədərçətindirvəAkselrodö
zkolleqalarınaənyaxşıstrategiyanıədalətliidmanyarışındaüzəçıxarmağıtəklifedir. 
Buproblematikailəməşğulolanaparıcımütəxəssislər-psixoloqlar,  iqtisadçılar,  riyaziyyatçılar, 
sosioloqlarAkselrodabuoyununkompyuterproqramlarışəklindəreallaşdırılmışözstrategiyavar
iantlarınıgöndərdilər. Turnirdə 63 proqramiştirakedirdi. Hərproqrammcütübir-biriləriilə 200 
oyunluqseriyalarkeçirirdilər. 
Oyunlarındəqiqsayıproqrammüəlliflərinəbildirilmirdi. 
Göndərilmişproqramlarahəmsadəstrategiyalar, 
həmdəproqnozlaşdırmavəsüniintellektmetodlarındanistifadəedənçoxtəkmilləşdirilmişstrateg
iyalardaxilidi. 
Turnirdəənçoxxaltoplayanproqramqalibelanolunurdu. 
Qəribədirki, 
ARapoporttərəfindəngöndərilmiş, 
ənqısa,ənsadəstrategiyanıreallaşdıran 
«Dişədiş» 
(TİTFORTAT, qısacaTFT) proqramıçempionoldu. 
TFTstrategiyasıbirincigedişdəkooperasiyanıseçir, 
sonraisəpartnyorlarıngedişlərinisadəcəolaraqtəkrarlayır.  Əgəro,  əvvəlkioyundayalanı  (D) 
seçibsə,  ondaTFTdəyalanıseçir.  Əgərpartnyorəvvəlkioyundakooperasiyanı  (C)  seçibsə, 
ondaTFTdəonudəstəkləməyizərurihesabedir. 
«Dişədiş»  strategiyasıhələqədimzamanlardanməlumidi.  Konfusinin  «qızılqaydası» 
da, 
birçoxdinlərinəxlaqitələbləridəonauyğundur. 
Tədqiqatlargöstərirki, 

---

təkamülplanındaməhzbeləstrategiyasosiumatədricənkooperasiyamexanizmləriniöyrədərəkd
ahaçoxeffektivdir
25
.* 
Qeydedəkki, 
təkamülçüeffektivstrategiyadigərstrategiyalareləheçdəhərbirgöyüşdəqalibgəlməməlidir. 
Bundanbaşqa, 
aydındırki, 
yalanstrategiyası, 
hərbiroyundaəməkdaşlıqdanimtinastrategiyasıprinsipalolaraqheçbirdöyüşdəməğlubolabilmə
z.  Ammabustrategiyaçoxazxalgətirir.  Turnirinxüsusiyyətiondanibarətdirki,  döyüşü  200:100 
xalhesabıiləudmaqdansa,  500,  600  xalhesabıiləuduzmaqdahayaxşıdır.  Buhaldaaydındırki, 
turnirdəancaqözününbütünşəxsidöyüşlərindəuduzmuşstrategiyaqalibgələbilər; 
buozamanbaşverəbilərki, 
digərstrategiyalarözaralarındadöyüşərkənnisbətənazxaləldəetmişolsunlar. 
Partiyalarıngedişininanalizigöstərdiki, 
adətəntərəflərilkonlarlagedişərzindəalternativseçkisindənyankeçərəkpartnyorubaşadüşməyə
çalışırlar. 
Sonratərəflərstasionarvəziyyətəçıxırlar, 
yəni 
(C;CvəyaD;D) 
variantlarındanbiriniseçirlərvədöyüşünsonunaqədəronariayətedirlər. 
Aydındırki, 
turnirinqalibipartnyorlarıkooperativşəkildəhərəkətetməyibaşqalarındantezöyrədənproqramm
olur. 
«Dişədiş» 
strategiyasıdaməhzbeləidi, 
baxmayaraqki, 
turnirinbirçoxiştirakçılarıonunlamübarizəaparmaqüçünxüsusiolaraqhazırlaşmışdılar. 
Akselrodhesabedirki, turnirinnəticələrindənbeləbiradımüdriklikqaydalarıirəliçıxır: 
Paxılolma; 
Birinciolaraqaldatma; 
Həməməkdaşlıqda, həmdəaldatmaqdaqarşılıqgöstər. Çoxağıllıolma. 
Sosialqarşılıqlıəlaqəyəmünasibət, 
sıfırməbləğdəpullaoynanılanoyuna 
(birinəqədərqazansa, 
obiridəoqədəruduzur) 
olanmünasibətkimikifayətqədərgenişyayılmışstereotipdir. 
Ammarealhəyatdaçoxvaxteləsituasiyalararastgəlməkolurki, 
onlardaeqoistikstrategiyalarariayətetməkqeyri-effektivdir, 
ikipartnyorüçün 
«Məhbusundilemması» 
modelinintədqiqidəməhzeləbunusübutedir. 
Dahaçoxşəxsləriniştiraketdiyioyunlardadamaraqlısituasiyalarbaşverir. 
1983-
cüiliniyunundaD.Xofstadter  «ScientificAmerikan»  jurnalınınoxucularına  1  mln  (106) 
dollarprizfonduolanoyunoynamağıtəklifedərəkonlarıtəəccübləndirdi. 
Oyununiştirakçılarıjurnalınredaksiyasınahərhansıbirrəqəminyazıldığıaçıqcagöndərməliidilər
. 
Dahaböyükrəqəmliaçıqcagöndərənqalibolmalıidi. 
«Ənböyük 
N 
rəqəminiyazıbgöndərmişqalib 
10
6
/N-əbərabərolanuduşəldəedir. 
Qalanoyunçularisəheçnəalmırlar.  Əgərqalibikinəfərolsa,ondauduşikiyerəbölünür.  Beləliklə, 
uduşaşağıdakıformadahesablanır: 
P/N 
m; 
buradaP 
- 
prizfondudur, 
N 
– 
adıçəkilənənböyükrəqəm, 
TisəNrəqəminiseçmişiştirakçılarınsayıdır. 
Oyunda 
1000 
yaxınoxucuiştiraketdi. 
Deməkolarki, 
hamı 
1 
rəqəmiyazılmışaçıqcagöndərdi. 
Əgərhamıbeləetsəydi,ondahamınınqazancıtəqribən 
1000 
dollarolardı. 
Ammaişgüzaroxucubaşqacürdüşünürdü. O, hesabedirdiki, əksəriştirakçılar 1,2 rəqəmlərini, 
bəlkədə  3  rəqəminiyazıbgöndərəcəkdirvəbunagörədəaçıqcada  10  rəqəminiyazaraq  100000 
dollarqazanacağınavəbaşqalarınakələkgələcəyinəümidbəsləyir. 
Ammabeləişgüzarlarınkifayətqədərçoxoldu. 
Bundanbaşqa 
33 
nəfər 
106 
rəqəminiyazıbgöndərdilərki,  heçolmazsa  1  dollarqazansınlar.  Ammabəzientuziastlarisə 
10100 kimirəqəmlərigöndərərəkuduşuçoxcüziolmasınasəbəb oldular.  
Nqədərşəxsiniştiraketdiyioyunmodellərinəçoxlukitablarhəsrolunmuşdur, 
hansılardaki, 
kooperasiyamexanizmləri, 
koalisiyalarınyaranması, 
özünütəşkilatlandırmaprosesləritədqiqolunur  [1.  3.  6.  8.].  Bumodellərdəiştirakçılarınbir-
                                                 
25
Bu mühakimə partnyorların təkrar görüşü ehtimalı 1-ə yaxın olması şərti ilə düzgündür. Bundan başqa 
R>(T+S)/2 nisbətinə əməl olunmalıdır.
 

---

birilərinintərcihlərihaqqındataminformasiyayamalikolmadıqlarışəraitindəsosialqaydalarınya
ranmasışərtləritədqiqolunur. 
 
Məsələlər və tapşırıqlar 
 
1. Son illərin ən böyük miqyasılı konfliktlərinin nəzəri-oyun modelini quraşdırın. 
2. Sosialsisteminvəfərdinqarşılıqlıtəsirininmodeliniqurun. 
3. 
Fərzedəkki, 
bazarınbirhissəsindəikirəqibfirmafəaliyyətgöstərir. 
Hərbirformaikialternativdənbiriniseçəbilər:  C-innovasiyanıişləyibhazırlamaqvətətbiqetmək; 
D-digərfirmanınyaratdığıməhsuluimitasiyaetmək (bax: fəsil 9). Bumodeldəehtimalolunurki, 
imitasiyaböyükgəlirgətirir, 
beləki, 
firmainnovasiyanınişlənibhazırlanmasıvətətbiqiiləəlaqədarheçbirxərciçəkmir. 
Oyunuaşağıdakıuduşlarcədvəlindənizləyək [9]:  
Cədvəl.  
Bumodeldəkihansıstrategiyalarrasio
naldır? 
 
4. 
Təkamüllüeffektivstrategiyanıntərəfiniform
alaşdırın. 
5. 
Müəlliflər 
[7] 
iterativməhbusdilemmaüçünişlənibhazırlanmışbəzistrategiyalaraadlarveriblər: 
Stalin-
əməkdaşlıqdandaimimtinastrategiyası. 
Qandi-
partnyorundavranışındanasılıolmayaraqaltruizmi, daimiəməkdaşlıqstrategiyası. 
BəsMakiavellinin,Çingizxanın, 
Napoleonun, 
müasirsiyasətçilərinadınıhansıstrategiyalaraverməkolar? 
6.  «Ənböyükrəqəm»  oyunununköməyiiləöztələbəqrupunuzunhəmrəyliyiniyoxlayın. 
Oyunubirneçədəfətəkrarlasaqiştirakçılarözlərininecəaparacaqlar? 
 
Ədəbiyyat 
1. ВоробьевН.Н. Теорияигрдляэкономистовикибернетиков. M., 1985. 
2. Миркин Б.Г. Проблема группового выбора. M.: Наука, 1974. 
3. Мулен Э. Кооперативное принятие решений: Аксиомы и модели. M.: Мир, 1991. 
4. Саати Т.Л. Математические модели конфликтных ситуаций. M., 1977. 
5. Axelrod R. The Evolution of Cooperation, N.Y.: Basic Books, 1984. 
6. Handbook of Game Theory with Economic Application. L., 1992. 
7. Krains D., Krains V. Pavlov and Prisoner's Dilemma//Theory and decision. 1989. Vol. 
26. № 1. P. 47-79. 
8.  Rapoport  A.  Decision  Theory  and  Decision  Behaviour.  Normative  and  Descriptive 
Approach. Dordrecht: Kluer Acad. Publ. 1989. 
9. Rasmusen E. Games and Information. Cambridge: Blackwell, 1994. 
 
Virtualsonsöz 
Y.Habermasınrəyinəgörəsosialtəkamülinsanınkoqnitivqabiliyyətlərinininkişafındadır
. 
Sonfəsillərdətəklifolunmuşkompyutermodelləşdirilməsimetodlarıtədqiqatçıyasünisosialvəo
nlarınköməyiilərealsosialprosesləriöyrənməyə, 
bununladaözkoqnitivimkanlarınıxeyligenişləndirməyəyolverir. 
Aydındırki, 
kompyuterlərsüniintellektproqramkomplekslərininköməyiiləinformasiyanıtanıyır, 
qərarlarıqəbuledəbilirvənəticədəkoqnitivsistemlərkiminəzərdənkeçiriləbilir. 

---

Sosialnəzəriyyəüçünəsasproblemondanibarətdirki, 
insanintellektiiləsüniintellektinqarşılıqlıtəsirinəticəsindəkeyfiyyətcəyeni, 
virtualreallıqyaranır, həmdədəyişikliklərqlobalxarakterdaşıyır. 
Cəmiyyətinqlobalinformasiyalaşması, 
kompyuterşəbəkələrinininkişafıonagətiribçıxarırki,  birçoxbiznesnövləri,  xidmətsahələri, 
asudəvaxtformalarıgetdikcədahaaktivşəkildəvirtualməkanadaxilolurlar. 
Nəinkiyeniünsiyyətformaları, 
həmdəinsanlarınmöhkəmsosialəlaqələr, 
ünsiyyətyaradabildiyiyenisüniobyektlərdəmeydanaçıxır. 
Qeydedəkki, 
virtualəlaqələrinqurulmasıgüclükompyuterlərivəsüniintellektəaidmürəkkəbproqramlartələbe
tmir –tamaqoçitiplikompyuteroyunlarınınolmasıkifayətdir. 
GetdikcəInternetdəmaraqlarüzrəgetdikcədahaçoxvirtualklublarmeydanaçıxır. 
Qeydedəkki, 
beləklubdaşahmatvəyapreferansoynayaraqəslindəsizinləoynayanıninsanvəyaproqramolduğu
nubilmirsiniz. 
Əməketikasındadəyişikliklərbaşverir. 
Qərbdəbirçoxfirmalarınəməkdaşlarıişəgələrkənhəttaözkolleqalarıiləsalamlaşmırlar 
– 
bütününsiyyətlərancaqkompyuterşəbəkəsivasitəsiləhəyatakeçirilir. 
Virtualmağazalaravəmuzeylərəgetmək, 
müxtəlifşəhərlərdəvəölkələrdəyaşayanmaraqlıhəmsöhbətlərləünsiyyətdəolmaqimkanıartıqb
ugünbirçoxentuziastlarıasudəvaxtlarınınçoxhissəsinikompyuterarxasındakeçirməyəməcbure
dir. 
Tezlikləhərbirinsanözhəyatıboyuvirtualhəyatdansonraolan,gələnvirtualreunkarnasiyavəvirtu
alölməzlikdədaxilolmaqlabirneçəvirtualhəyatyaşayabilər. 
Virtualməkanınkolonizasiyasısosioloqlarqarşısındavirtualsistemlərin 
– 
insanlardanvəsüniintellektəmalikkompyuterqurğularındanibarətsosialbirliklərin 
– 
analizinikeçirməkməsələsiniqoyur. 
Sosialmünasibətlərinvirtuallaşmasınınənaktualsosialproblemlərinəaidetməkolar: 
Virtualaləmdənormaların, davranışqaydalarınınmüəyyənedilməsi; 
Virtualsosialproseslərinfərdinadı, gündəlikhəyatınatəsirininanalizi. 
Virtualsistemlərinfunksiyaetməsininelmicəhətdənəsaslandırılmışnormavəqaydalarını
nmüəyyənedilməsimüasirbəşəriyyətinşahidiolduğukardinaldəyişiklikləringözlənilməzneqati
vnəticələrininyaranmariskinixeyliazaltmağaimkanverəcəkdir. 
Cəmiyyətinqlobalinformasiyalaşdırılmasısözsüzki, 
dünyabilikxəzinəsinəgirməkimkanlarınınəsaslışəkildəgenişlənməsinəaiddir. 
Məlumdurki, 
maliyyəçətinlikləriəcnəbiədəbiyyatınınmillikitabxanalaradaxilolmasınınqarşısınıxeylialır. 
Ammaİnternetininkişafı, 
jurnalməqalələrinintammətnlielektronbazalarınınyaradılmasıböhranınnəticələriniqismənara
danqaldırır. 
Həqiqətən, 
ölkəninbirçoxelmikitabxanalarıözoxucularınıməşhurxaricinəşriyyatlarınburaxdığıelmijurnal
larınınelektronversiyasıilətəminedirlər 
(İnternetünvanı: 
www. 
Elbrary.ru). 
BirsıraelmikitabxanalaroxucularasosialelmlərəaidçoxlumiqdardajurnallaramalikolanEBSC
OvəProQuestbazalarınınresurslarındanistifadəetməkimkanıverirlər. 
Hərbirİnternetistifadəçisielektronsosiolojijurnallardaməqalələroxuyabilər. 
2001-
ciilinəvvəlinəolanvəziyyətəgörəİnternetdəsosiologiyanınmüxtəlifsahələriüzrə 
40-
dançoxjurnalnəşrolunmuşdur
26
. 
İnternetinaxtarışimkanlarındanistifadəetməkləistənilənproblemüzrəküllimiqdardainformasiy
atapabilərik.  Butəkcəbaşlanğıcdır.  Yaxıngələcəkdəinformasiyakommunizmierasıgələcək, 
                                                 
26
Onların ünvanlarını (www. sosioloji.orq) saytında tapmaq daha asandır. Saytınilksəhifəsindəolanmenyuda 
«Electronicjournals»-sətrinitapmaqlazımdır. 

---

ozamanhərkəsöztələbatınauyğunistəniləninformasiyanıalabiləcəkvəözimkanlarınauyğunolar
aqümumdünyaşəbəkəsinəyeniməlumatlardaxiledəcəkdir. 
Ammagələcəkinformasiyabolluğunungizlimənfinəticələridəolabilər.  Həqiqətən,  5-7 
ilsonraistənilənsosiolojiprobleməgörəverilənsualaİnternetkilometrlərləkitabvəjurnalmətniilə
cavabverəcəkdir. 
Gələcəkinformasiyadaşqınıiləmüvəffəqiyyətlimübarizəancaqbütünsosiolojibiliklərinəsaslışə
kildəyenidənqurulması,həttasosiolojidiskursunradikaldəyişməsizərurətininsosiolojibirliktərə
findənvaxtındadərkedilməsihalındaolabilər. 
Sosiolojinəzəriyyənindəyişdirilməsininperspektivistiqamətlərindənbirisosialbiliklərinstruktu
rlaşdırılmasındamodelyanaşmanıninkişafetdirilməsidir.