əmr edirdi. – «Bu paltarı yalnız kişilər geyə bilər!» Və zabitlər
dərhal mundirlərini
soyunurdular. - «San-Xeronimo bazası qiyama qalxıb, mənim generalım!» Və o,
bazanın ərazisinə baş darvazadan daxil oldu, iri, xəstə ayaqlarını ardınca qocafəndi
sürüyə-sürüyə, qiyama qalxmış, lakin onu görcək, quzu kimi sıraya düzülmüş
qvardiyaçıların cərgələri arasından keçərək, qiyam qərargahının ortasında tək və
silahsız halda peyda oldu amiranə səslə: «Üzü üstə döşəməyə, düdəmələr!
Döşəməyə!.. Dədələrindən bixəbər köpəy uşaqları!» Və Baş Qərargahın on doqquz
zabiti, müti halda ağzı üstə yerə döşəndi… bir müddətdən sonra onları dənizkənarı
kəndlər boyu gəzdirir və torpaq yeməyə məcbur edirdilər ki, qoy hamı görsün ki,
mundiri çıxarılmış zabit, qoyun qədərində də deyil. «İt uşaqları! – əsgərlərin arı
pətəyi kimi qaynaşdığı kazarmalarda qışqırışırdılar, hamı, prezidentin tələb elədiyi
kimi, qiyamın təşəbbüskarlarının güllələnməsini, bundan
sonra meyitləri od ələyən
günün altında ayaqlarından asılmalarını tələb edirdilər ki, qoy hamı görsün, Allaha
tüpürənlərin aqibətini öz gözləriylə görsün. «Bax belə, quldurlar!» Tələb yerinə
yetirildi, lakin bütün bu qanlı cəza tədbirləri ona dinclik gətirmədi. Guya kökündən
kəsdiyi yoluxucu xəstəliklər yenidən yayılmağa başlayır, qorxunc sui-qəsdlər
yırtıcısı caynaqlarını yenidən buraxır, hakimiyyət dəhlizlərinin damı altında özünə
yuva qura-qura, ən qətiyyətli zabitlərin imtiyazlı kölgəsi altında güc yığırdı. O,
əqidəsinə zidd gedərək, səlahiyyətlərinin artıq-urtuğunu onlarla bölüşməyə, bu
adamlara etibar eləməyə məcbur idi. Çünki onlarsız keçinə bilməzdi, lakin məsələ
burasındaydı ki, onlarla birgə yaşamaq, onlarla
bir havayla nəfəs almaq da
mümkün deyildi, lakin əbədi yaşamağa məhkum edildiyindən, buna məcbur idi.
«Lənət şeytana, bu ki, ədalətsizlikdi?!..» Əziz dostu, general Rodriqo de Aqiların
niyyətləri ilə əlaqədar qorxunc şübhələr içində yaşamaq qeyri-mümkün idi, bu
adamın namusuna və sədaqətinə şübhə eləmək, sözün əsl mənasında, işgəncəydi,
lakin… «O mənim kabinetimə girəndə, sifəti meyit rəngindəydi… soruşdu ki,
həmin o iki min uşağın aqibəti necə oldu. Doğurdanmı, bütün dünyanın bildirdiyi
kimi, biz uşaqları dənizdə boğmuşuq?» O, səsi belə titrəmədən, general Rodriqo de
Aqilara bilirdi ki, bu, yalnız şaiyədir, xainlərin uydurmasıdır. «Mən
hər gecə
onların hardasa mahnı oxuduğunu eşidirəm!» - o, deyib, əliylə hansısa qeyri-
müəyyən istiqaməti göstərdi.
Ertəsi gün, səfir Evansı da, uşaqlar barədə gəzən bütün bu söz-söhbətin, böhtandan
savayı ayrı bir şey olmadığına inandıra bildi: «Başa düşmürəm, siz hansı uşaqları
deyirsiz? Axı, sizin ölkənizin Millətlər Birliyindəki nümayəndələri özləri dünya
ictimaiyyəti qarşısında rəsmi şəkildə bildirdilər ki, uşaqlar sağ-salamatdırlar və
məktəbə gedirlər. Sizə bundan artıq daha nə lazımdı?.. Vəssalam, həngamə
bununla da bitdi!» Ancaq həngamə hələ bitməmişdi. Günlərin bir günü, gecənin bir
yarısı onu yuxudan oyatdılar: «İki, ən böyük qarnizon qiyama qalxıb, mənim
generalım! Bundan savayı Konde kazarmaları da üsyan edib,
bu kazarmalar isə
burdan cəmi bir məhəllə aralıdadır! Üsyana general Bonivento Barbosa başçılıq
edir. Görürsüz, necə qudurub?! Onun ixtiyarında, mükəmməl silahlanmış min beş
yüz əsgər var. Bütün silah və sursatı onlar, müxalifətın tərəfinə keçən bəzi
səfirliklərin köməyi ilə əldə ediblər. Vəziyyət elə də yaxşı deyil ki, oturub
barmağını sorasan, mənim generalım! Təcili tədbir görülməsə, hər şey məhv
olacaq!»
77
Əvvəlki illərdə siyasi vulkanın bu sayaq partlayışı, onun mübarizə əzmini, risq
etmək ehtirasını yalnız coşdura bilərdi, lakin indi… Məgər o öz yaşının bütün
ağırlığını bilmirdimi?.. Onun idarəsinin, demək olar ki, bütün gücü,
orqanizminin
daxilində gedən gizli dağıntıların bərpasına sərf olunurdu, axı, qış gecələrində ona
dözülməz ağrılar verən öz qəddar körpəsini – soyuq havadan şişib qarpıza dönən
dəbələk şişini ovutmadan yata bilmirdi; «Uyu, körpəciyim, günüm, günəşim
mənim…» Ən əsası isə bu idi ki, o heç cür müəyyən edə bilmirdi ki, kim kimdir,
bu miskin sarayda qaçılmaz taleyin sınağ məqamında kimə bel bağlamaq olar. O
bu sarayı, bu miskin evi, böyük məmnuniyyətlə, buradan mümkün qədər uzaq olan
dılğır bir hindu kəndindəki ütük bir komaya dəyişərdi,
elə bir yerə ki, orada heç
kəs onu tanımasın, sayını hətta özünün də itirdiyi uzun illər boyu bu ölkənin
dəyişilməz prezidenti olduğunu bilməsin, bu, onun çoxdankı arzusu idi. Bununla
belə, general Rodriqo de Aqilar, ona, hər iki tərəfi razı sala biləcək kompromislər
əldə etmək məqsədiylə, qiyamçılara öz vasitəçiliyini təklif etmək niyyətini
bildirəndə, rəsmi qəbullarda mürgü döyən, olan-qalan ağlını da itirmiş qocanı yox,
ötən dövrlərin nəhəngini, cəsur bizonu gördü…
və bu böyük insan, bircə an belə,
tərəddüd etmədən, ona dirsəyini göstərib qətiyyətlə: «Gələ!.. – dedi - Elə şey
yoxdu, mən hakimiyyətdən getməyəcəm!» General Rodriqo de Aqilar deyəndə ki,
məsələ gedib-getməməkdə deyil, məsələ ondadır ki, «hamı bir nəfər kimi sizin
əleyhinizədir, mənim generalım, hətta kilsə də!» O, isə yenə etiraz elədi:
«Gözümün beşi aydın, kilsə - həmişə hakimiyyətdə olanın tərəfində olub!» General
Rodriqo de Aqilar deyəndə ki, vasitəçilik zəruridir, çünki generallar artıq qırx
səkkiz saatdı ki, məşvərət eləyirlərsə də, öz aralarında razılığa gələ bilmirlər, o:
«Dəxli yoxdu, qoy nə qədər istəyirlər boşboğazlıq eləsinlər,
özün görəcəksən,
kimin daha çox verdiyini eşidəndə, hansı qərara gələcəklər!» - «Amma, vətəndaş
müxalifətinin başçıları, üzlərindən maskaları atıblar və küçələrdə açıq-açığına
mitinq edirlər!» - deyə general Rodriqo de Aqilar, son dəlilə əl atdı. Buna da o:
«Lap yaxışı, əmr ver, de Armas meydanındakı hər fənərdən bir nəfəri assınlar, qoy
hamı görsün ki, güc kimin tərəfindədir!» - deyə, belə cavab verdi, «Bu, mümkün
olan məsələ deyil axı?!.. - general Rodriqo de Aqilar etiraz etdi - onların arxasında
xalq dayanıb!» «Yalandır, - prezident dedi - xalq mənim tərəfimdədir, odu ki,
burdan mənim, yalnız meyidim çıxacaq!»
Və həmişə qəti qərar qəbul eləyəndəki kimi, yumruğunu stola çırpdı və yatmağa
getdi, inəkləri sağmaq vaxtı çatanda yuxudan oyandı, ayağa qalxanda gördü ki,
dövlət şurası iclaslarının keçirildiyi salon, şüşə qırıqları və daş-kəsəklə doludu –
məlum oldu ki, Konde kazarmalarının əsgərləri mancanağın köməyi ilə otağı daşa
basıblar. Sonra da pəncərələrin sınıq şüşələrindən içəri yanar kürələr atıblar.
«Bütün gecəni yatmamışıq, ora-bura qaçıb, yanğını suyla, ədyallarla
söndürməkdən, əldən-dildən düşmüşük… yanğın isə ən gözlənilməz yerlərdə baş
verirdi, mənim generalım!» O. bu xəbəri
biganə görkəmlə dinləyib, cansız
ayaqlarını arxasınca sürüyə-sürüyə, içinə qum dolmuş dəhlizlərlə, yanmış
xalçaların, qobelenlərin üstüylə addımladı… «Axı mən sizə dedim axı, fikir
verməyin!» - «Amma axı onlar kirimirlər?!.. - deyə ona etiraz etdilər - xəbər də
göndəriblər ki, yanar kürələr hələ yalnız xəbərdarlıqdı, bir azdan sarayı top
atəşlərinə tutacaqlar!» - «Fikir verməyin, lənət şeytana!» - o bunu deyib bağa çıxdı
78