Qabriel Qarsia Markes "Patriarxın payızı" Roman Latın Amerikasının Nobel mükafatı laureatlı dünyaşöhrətli yazı

təşkilatçısının üçü də, ictimai asayişin mühafizə dəstələri ilə atışmada öldürüldülər, 
ikisi həbs edilib San-Xeronimo kameralarında yerləşdirilib!» O isə əlində meyvə 
şirəsi, öz tor yelləncəyində otura-otura: «Aha.» - dedi və sərrast atıcı əli ilə hamıya 
meyvə şirəsi süzdü. - «…O, həmişəkindən bir az da müdrik və həssas idi, o qədər 
həssas və diqqətcil idi ki, bizim ürəyimizdən keçənləri o dəqiqə hiss elədi və bizə 
siqaret çəkməyə icazə verdi. Bu, nə isə, ağlasığmaz bir şey idi… vəzifə başında 
siqaret çəkməyə icazə vermək!» «Bu ağacın altında biz hamımız bərabərik.» - o 
dedi və bazarda baş verən cinayətin necə qurulması və həyata keçirilməsi barədə, 
Şotlandiyadan, ayrı-ayrı partiyalarla səksən iki ov itinin gətirilməsi barədə, bu 
səksən iki itin iyirmi ikisinin müxtəlif səbəbdən ölməsi barədə, qalan altmışının 
cinayət məqsədi ilə təkcə Letisiya Nasarenonun boynundakı tülkü dərisinə yox, 
Letisiyanın özünə və uşağına qısqırdılması üçün xüsusi təlim keçməsi barədə 
ətraflı məruzəni sakitcə dinlədi. – «İtlərə bax, bu əşyaları iylədiblər, mənim 
generalım! Onlara saray çamaşırxanalarından oğurlanmış bax, bunları – Letisiya 
Nasarenonun korsajını, bax, bu yaylığı, bu corabları, uşağın bu mündirini 
iylədiblər, mənim generalım! Siz bu əşyaları tanıyırsız?» O, ona təqdim edilən 
əşyalara baxmadan, sakitcə: «Aha!» - dedi və diqqətlə izahatın ardına qulaq asdı: 
«Həmin bu altmış itə, hürmək lazım gəlməyəndə, susmağı öyrədibmişlər, onları 
insan ətinə dadandırıbmışlar, mənim generalım, Allahın işığına həsrət qoyub bağlı 
saxlayıbmışlar; onlarla bir neçə il, paytaxtdan yeddi mil aralıdakı baxımsız cin 
formasında təlim keçiribmişlər; bu fermada Letisiya Nasarenonun və uşağın boyu 
ölçüdə, onların geyimi geydirilmiş müqəvvaları tapılıb, bundan savayı itlərə, bu 
portretləri və qəzet foto-şəkillərini göstərərək, uşağı və Letisiyanı üzdən tanımağı 
öyrədibmişlər.» - deyə hərbçilər ona, səhifələrinə həmin şəkillər yapışdırılmış 
albomu göstərdilər ki, o, görülən işin dəyərini başa düşsün. - «Hərə öz xidməti 
borcunu yerinə yetirir, mənim generalım!» O isə, yenə onlara baxmadan bircə öz 
«Aha» - sını dedi və onda onlar ona, söhbətin ən vacib yerini açdılar; guman var ki, 
təşkilatçılar özbaşlarına hərəkət etmirdilər, onlar, mərkəzi xaricdə yerləşən hansısa 
gizli təşkilatın agentləri olublar. - «Bu, onların emblemidi, əla həzrətləri!» Və onlar 
ona, gizli təşkilatçıların emblemini – qaz lələyi ilə çarpazlanmış xəncər emblemini 
göstərdilər, o da: «Aha!» - dedi. Daha sonra onlar öz məruzələrinə davam edərək, 
bildirdilər ki, bütün təşkilatçılar, əvvəlki cinayətlərinə görə ədalət mühakiməsi 
orqanlarından gizlənən adamlardı. Sonra hərbçilər ona, bu adamların, polis 
məntəqələrindən yığılan cürbəcür foto-şəkilləri yapışdırılmış albomu göstərdilər: 
«Bax, bu üçü öldürülüb, bu ikisi isə həbs edilərək, San-Xeronimonun 
zirzəmilərində saxlanılır, mənim generalım! Onların taleyini necə həll etmək 
barədə qərarı siz verməlisiz! Bu, iyirmi səkkiz və iyirmi üç yaşlı Maurisio və 
Qumaro Ponse de Leon qardaşlarıdır. Onlardan biri, silahlı qüvvələr sıralarından 
qaçıb, daimi yaşayış yeri yoxdur, heç yerdə işləmir; o biri, kənd məktəbində 
dulusçuluqdan dərs deyir; bu adamı görəndə, həmin itlər sevincdən quyruqlarını 
hərləyir, bütün davranışlarıyla ona öz sədaqətlərini göstərirlər və bizcə bu, həmin o 
şəxsin günahkar olmasına şəksiz sübutdur, mənim generalım!» O, bu sözdən sonra 
da öz «aha»sını dedi, üstəlik günün nəticələri barədə rəsmi göstərişlərində, istintaqı 
aparan bu üç zabitin şərəfinə tərifli sözlər də qeyd etməyi unutmadı və onları: 
«Vətənə sədaqətli hərbi əsgər xidməti» medalı ilə təltif etdi; o, bu medalı zabitlərə 
 
129

---

şəxsən özü təqdim etdi və elə həmin təqdimat mərasimində də, Maurisio və 
Qumaro Ponse de Leon qardaşlarına güllələnmə hökmü kəsən hərbi məhkəməni 
yaratdı: «Əmr, əla həzrətləri fikrini dəyişməzsə, oxunduğu dəqiqədən qırx səkkiz 
saat ərzində yerinə yetirilməlidir!»  
Bütün bu qırx səkkiz saatı o dərin fikirlər içində, öz tor yelləncəyində tək-tənha 
uzana-uzana, əfv barədə dünyanın dörd bir səmtinindən axıb gələn yalvarışlara kar 
vəziyyətdə qaldı; radioyla Millətlər İcmasında gedən mənasız çərənləmələrə, bir 
qisim ölkələrdə unvanına yağdırılan söyüşlərə, digər ölkələrdə təriflənib müdafiə 
edilməsinə qulaq asdı; sonra öz nazirlərini qəbul edib, rəhmdillik barədə 
danışanlara da, qəti qərar qəbul edilməsini tələb edənlərə də eyni diqqətlə qulaq 
asdı; yolunu azmış iki qoyunun taleyindən narahat olan Roma Papasının şəxsi 
göstərişiylə qəbuluna can atan nunsini qəbul etməkdən imtina etdi; bütün ölkənin, 
onun susmasından narahat olub təlaşa düşməsi barədə xəbərlərə, uzaqdan eşidilən 
güllə-baranın səsinə qulaq asan tək, dinməz-söyləməz qulaq asdı. - «On bir ölən, 
səksən iki yaralanan var, mənim generalım, gəmi tam yararsız vəziyyətdədi!» - 
«Yaxşı.» - deyə o, yataq otağının pəncərəsindən, limanın girəcəyində alovlanan 
tonqala baxa-baxa dedi. Bu, San-Xeronimo hərbi bazasında ölüm cəzası kəsilmiş 
qardaşlar üçün hökmün yerinə yetirilməsini gözlədikləri son gecənin başlanğıcı idi. 
Həmin o dəqiqələr ərzində o, onların foto-şəkildə gördüyü üzlərini – eyni qaşları, 
bir cüt su damlası tək, bir-birinə bənzəyən üzləri təsəvvürünə gətirdi; onları, 
qorxudan əsim-əsim titrəyən bədənləriylə, tənha, köməksiz üzlərlə, boğazlarında 
nömrə yazılmış lövhəciklərlə, ölümə məhkumlar kamerasının fasiləsiz, gur işığı 
altında təsəvvürünə gətirdi və hiss elədi ki, onların da fikri bu dəqiqə ona yönəlib, 
hiss elədi ki, onlar, əfv ediləcəklərinə ümid bəsləyir və Allaha yalvarırlar; onun 
bircə hərəkətindən belə nə edəcəyini müəyyən eləmək mümkün olmurdu; o, öz adi 
iş gününü həmişəki qaydada başa vurdu, yataq otağının qapısı ağzında, onun hər 
dəqiqə qəbul edə biləcəyi yeni qərarını ictimaiyyətə çatdırmaq üçün növbə çəkən 
növbətçi zabitlə görüşərkən, zabitə baxmadan, etinasızcız halda: «Gecəniz xeyrə 
qalsın, kapitan.» - dedi, lampasını qırmağa keçirib üç qıfılı, üç kilidi bağladı, üç 
zənciri çəkib üzü üstə döşəməyə uzandı və hökmün qəddarlığından nəfəsini içinə 
çəkib qaralan şəhərin küçələrində, ara-sıra həyətlərdə hürüşən itlərin səsini, sanitar 
maşınlarının sirenasını, hansısa şübhəli bayram şənliyində atılan fişənglərin və 
musiqinin səsini dinləyə-dinləyə, həssas bir yuxuya getdi; gecənin bir aləmi kilsə 
zənglərinin səsinə yuxudan ayıldı… sonra bu səsə ikinci dəfə ayıldı, üçüncü dəfə, 
pəncərələrin şüşələrini və dəmir çərçivələrini cırmaqlayan yağışın səsinə ayıldı, 
yerindən, qaban tərpənişinə bənzər dolama-dolaşıq, ağır bir hərəkətlə – əvvəl dalını 
qaldırıb qabaq ayaqlarına dirənərək, sonra başını qaldıraraq, ayağa qalxdı; beləcə, 
ağır qaban hərəkəti ilə ayağa qalxandan sonra zabitə əmr verdi ki, əvvəla itləri 
onun pəncərələri altından yığışdırıb hara istəyirlər aparsınlar ki, onların səsini bir 
daha eşitməsin, amma öldürməsinlər, heyvanlar qocalıb əldən düşənəcən, dövlətin 
hesabına saxlanılsın; ikinci əmr bu idi ki, Letisiya Nasarenonu və uşağı həmin o 
taleyüklü çərşənbə günü müşayət edən günahkar əsgərlər azad edilsin; üçüncü əmr 
– Maurisio və Qumaro de Leon qardaşlarının təcili surətdə edam edilməsi barədə 
idi; özü də hərbi-səhra məhkəməsinin qərarındakı kimi, güllələnmə yoluyla yox, 
dörd ata bağlanıb şaqqalanmaqla; Ponse de Leon qardaşları, əmrdə yazıldığı kimi, 
 
130

---