pələng hərəkətləriylə havaya qaldırdı, heç bir ağrı vermədən,
pəncərədən içəri elə
saldı ki, formamın bircə qırçını belə əzilmədi; sonra məni, qatı sidik iyi verən
samanlığa uzadıb, mənə nə isə demək üçün ağzını açdısa da danışa bilmədi; onun
dili, elə bil damağına yapışmışdı, mənə elə gəldi ki, o, məndən çox qorxuya düşüb;
ürəyi elə vururdu ki, hər döyüntüsü, sinəsinə yapışmış köynəyindən hiss olunurdu;
rəngi ağappaq ağarmışdı, gözləri yaşarmışdı; bu göz yaşlarını, sonralar mənimlə
yatan heç bir kişinin gözündə görmədim; o, qırmaq kimi iti barmaqlarıyla mənim
titrək bədənimi dinməz-söyləməz, elə qüvvətlə, elə ehtiras və incəliklə əlləşdirirdi
ki, bu həzzi mən bir daha heç kimdən duymadım; barmaqları qarnım boyu
üzüyuxarı sürüşür,
arada bir, qıcolmuş kimi gərilirdi və mən, bu əllərin altında
döşlərimin gilələrinin böyüyüb qönçə kimi açıldığını hiss edir, samanlığın içində
ağnaya-ağnaya, yad kişi təri qoxuyan nəm köynəyə bir az da bərk sıxılırdım; daha
ona səfir Beyldriçin nabatları lazım olmadı – indi daha mən özüm, samanlıqda
məni əlində, içi yeməklə dolu zənbillə gözləyən qəmli, lakin, sağlam ürəkli bu
adamın qucağına yetişmək dəqiqələrini bir daha yaşamaq xoşbəxtliyi ilə tövlənin
pəncərəsindən içəri soxulurdum; o, mənim bədənimin iylərini çox sevirdi, mənə də
bu iyləri sevməyi öyrətmişdi; o, bizim yediyimiz yeməklərə də, iyimin hopmasını
istəyirdi: «Ləzzətlisən, - o pıçıldayırdı – əcəb dizin var… sənin öz şirəndə bişmiş
böyrəklərini, tərinin duzuna batırıb elə yeyərdim ki...» O, sabahı olmayan
hər eşq
axşamı, bədənimi başdan-ayağa ehtirasının acı istiotuyla, dəfnə yarpaqlarıyla
ədvalayır, yalvarışlarının aram odunda bişirirdi; məni səxavətlə yedirdib
doyuzdurur, özü də yeyirdi; sonralar daha mən, nə bu şəhvəti, nə bu səxəvəti heç
bir kişidə görmədim; yeyib doyandan sonra, sulu tikanlı dilləriylə bizi yalamaq
istəyən inəkləri qovub, özü haqqında, arada bir ürəyinin sıxıldığından, hər şeyə
tüpürüb,
baş götürüb, buralardan getmək istədiyindən danışardı; özü də bu barədə
sakitcə, taleyindən şikayətlənmədən, heç nədən umub-küsmədən, yalnız ümidsiz
bir çığırtının poza biləcəyi təmkinlə, elə bil öz-özüylə danışırdı; səsi aram idi,
dırnaqlı barmaqları yenə bədənimə toxunurdu; bir sözlə, o, mərd və yenilməz idi –
mənim həyatımın yeganə mənası idi. On dörd yaşım yenicə tamam olmuşdu ki,
evimizə, paqonlarında çoxlu ulduz parlayan iki hərbçi gəldi; onlar, içi qızıl
dublonlardan* şişib ağırlaşmış çamadanlarla gəldilər; məni valideynlərimlə birgə,
gecənin bir yarısı hansısa əcnəbi gəmiyə oturtdular və mən beləcə, qürbətdə
yaşamalı oldum. Onun ölüm xəbərini eşidənəcən - onun ağuşunu öz darıxdırıcı,
miskin həyatım boyu xatırladıqca, gündə yüz
dəfə ölüb-dirilməyimdən, hər
qarşıma çıxanla yata-yata, bu dünyada ondan yaxşı kişinin olub-olmadığını
yoxlayaraq, bir adam kimi hamıdan üz çevirdiyimdən xəbərsiz öldüyünü eşidən
günəcən, uzun-uzadı illər elə orda da qaldım; vətənə - qocalıb qartımış vəziyyətdə,
müxtəlif kişilərdən doğduğum bir düjün uşaqla, onun, ölüm ayağında, dumanlı
xatirələrlə də olsa, məni xatırlayacağı ümdlə qayıtdım...» Lakin general onu,
fermanın pəncərəsində görmədiyi günün səhərisi unudub, ayrı birisini, sonra daha
bir ayrısını ələ keçirdi... beləliklə, hər axşam, bir-birindən seçilməyən, eyni formalı
məktəbli qızlarla məşğul oldu; bu qızların hamısı, elə bil bir-birinə bənzəyirdi,
böyründən
mavi sürüylə ötdükcə, ona iti dillərini göstərir, «Qoca kaftar!» - deyə
çqışqırışıb, şən-şən gülüşür, səfir Rimpelmeyerin hədiyə verdiyi nabat şüşəsinə
əyri-əyri baxırdılar; o isə işindən qalmırdı, qızları bir-bir pəncərəyə çağırır, əlinə
139
keçənin, dünənki, yaxud təzəsi olduğuyla heç maraqlanmır, onların hamısını,
dənizçi yaxalıqlı, mavi paltarlı, vahid canlı şəklində təsəvvür edirdi; bu təsəvvür -
gün-gündən artıb çoxalan borcunun əvəzinə, ərazi sularının verilməsi tələbini
eşitməmək üçün, ona elektron gücləndiricili qrammofon ruporu bağışlayan səfir
Ştreymberqin zəhlətökən, yeqnəsəq mülahizələrini, mürgüləyə-mürgüləyə
qulaqardına vurduğu dəqiqələr ruhunu şirin-şirin oxşayırdı. O, bu tələbi və bu
tələbin böyür-başındakıları əzbər bilirdisə də, yenə melanxolik bir yeqnəsəqliklə:
«Qətiyyən, əzizim Stivenson!
Dənizdən başqa nə istəyirsən, götür.» - deyir və
metal səsli gücləndiricini söndürürdü ki, onun, iqtisadiyyatdan az-çox başı çıxan
iqtisadçılarının, çoxdannan bəri: «Biz lütük, mənim generalım, qəpiyimiz belə
yoxdu.» - deyə-deyə ona başa salmağa çalışdıqlarını bir də, dönə-dönə təkrar
eləməsin. Amma o, onsuz da, bilirdi ki, xəzinə bomboşdu, bilirdi ki, ehtiyatlar
çoxdannan dağıdılıb, ölkə borc hesabına yaşayır; yaxşı yadındaydı ki, müstəqillik
uğrunda müharibələr dövründən bu yana yığılan borcları ödəməkdən ötrü ilk əvvəl
istiqraz almışdı, sonra gecikdirilmiş ödənişin faizlərini ödəmək üçün ayrı
istiqrazlar gəldi, sonra faizlərin ödənişi xirtdəyə dirəndi,
sonra pul
çatışmazlığından qəzəblənmiş kreditorları sakitləşdirmək üçün, pulun əvəzinə,
nələrisə vermək məcburiyyəti ortaya çıxdı, kinə ağacı və tütünü ingilislərə, kauçuk
və kakaonu hollandlara, dəmir yolu tikintisi konsepsiyasını və su yollarını
almanlara, bir sözlə, hər şeyi, gizli, ya açıq şəkildə – əsasən əlbəttə ki, gizlicə – bu
yadelli qrinqolara verməli olduq; bəzən bu işlər o qədər gizli gedirdi ki, bunlar
barədə o, özü sonradan - Xose İqnasio de la Barranın biabırçı ifşasından və ictimai
şəkildə qətlindən sonra xəbər tuturdu. – Allah onu, əbədi olaraq,
cəhənnəm odunda
yandırsın! Buna baxmayaraq, həmin o çətin ildən başlayaraq, Hamburq
bankirlərinə – xirtdəyinə keçən bu xəsislərə ödəniləcək haqqın təxirə salınması
barədə əmr verdiyi həmin o çətin ildən başlayaraq o, yenə hər maliyyə nazirindən:
«Bizim ayrı yolumuz yoxdu, mənim generalım!» - sözünü eşidirdi; bu, alaman
eksadrilyasının limanı mühasirəyə aldığı dövrlər idi; qəfildən reydə çıxan ingilis
zirehli gəmisi xəbərdarlıq atəşi açmışdı və mərmiylə kilsənin qülləsini dağıtmışdı;
lakin bu top atəşləri də onu qorxutmadı. O: «İngilis kralının lap belə... Rədd olsun
kayzer! Ölərəm, təslim olmaram!» - deyə bağırdı və onun kimi ehtiraslı domino
həvəskarı olan səfir Çarlz U.Treykolerin köməyi ilə, lap axır məqam - hər şeyin
bitdiyi güman edilən son anda xilas edildi; səfirin
təmsil etdiyi bu dövlət özünü,
generalın Avropa üzrə məsuliyyətlərinin təminatçısı elan edərək, əvəzində, bizim
təbii sərvətləri istismar etmək hüququ qazandı. Həmin bu məsələdən sonra ölkə
müflis vəziyyətə düşdü, bizsə ömürlük dilənçiyə çevrildik. «Biz, mənim generalım,
əynimizdəki alt paltarına görə də borcluyuq.»
Onu heç nə çaşdırmadı, əvvəlki vaxtlarda olduğu kimi, səfiri əzəmətlə, pilləkənlərə
qədər ötürür, onunla, bütün səfirlərlə xudahafizləşdiyi qaydada, bir xeyli
çərənləyəndən sonra çiynini şappıldadaraq: «Xeyr a-a-a, əzizim Beykster! Ölərəm,
amma dənizi vermərəm!»
Ödənilməyən bütün borclardan çox onu, etimadını heç cür doğrultmayan,
lənətəgəlmiş Xose İqnasio Saens de la Barranın - Letisiya Nasareno və onun
körpəsini məhv edən bədxahların başlarından savayı, hamının başını bədənindən
ayırtdıran bu qatilin günahı üzündən, içində qəbiristanlıq sükutu və kimsəsizlik
140