Munyos kimi diktatoru yıxmaqda
ona kömək eləyənlər izləyir, ona, sarayın
divarlarından kənara çıxmağa imkan vermirdilər. Bu xidmətlərinə görə keçmiş
həmfikirləri, feodalların ölkəsindən sürüb gətirdikləri mal-qaranı və bir sıra
torpaqları tələb edirlər, ölkəni də onlar bir neçə muxtar vilayətə bölüb, hərəsi
birinin başında oturdu və belə ərz elədilər ki, uğrunda qanlarını tökdükləri
Federasiya elə bu deməkdi. «Qanımız və canımızla, mənim generalım!» Sonra da
bu vilayətlərdə otura-otura özlərindən monarx düzəltdilər, öz qanunlarını
yaratdılar, ad günlərini milli bayram elan elədilər, şəxsi imzalarıyla pul əskinazları
buraxdılar, qızıl və gümüşlə işlənmiş parad mundirlərində gəzməyə başlaldılar,
qılıncların qınını qızıldan düzəltdirdilər, üstünə briliyantlar düzdürdülər, başlarına,
tovuz quşunun lələklərindən düzəldilmiş üçkünc papaqlar taxdılar. Məlum
məsələydi ki, bütün bunları onlar, vitse-kral dövrünün qədim litoqrafiyalarından
baxıb götürürdülər. Onlar kəndçi idilər, senyor, yöndəmsiz, yonulmamış kəndçi,
saraya da dəvətsiz-filansız
gəlib soxulurdular, özlərini də heç sındırmırdılar:
«Dövlət – bizik, mənim generalım, ölkə bizim hamımıza mənsubdur. - deyirdilər. -
Ölkə də, uğrunda ölümə getdiyimiz bu saray da, elə deyil?» Onlar tək gəlmirdilər,
özləriylə arvadlarını da – bir sürü arvad gətirib gəlirdilər. Çəkməsiz-filansız, iyli
corablarda gəzən bu bir yığın qulduru, sözün əsl mənasında vəhşiləri şəxsi qarovul
müşayiət eləyirdi. Xristian dilində demək olar, danışa bilmirdilər, amma aşıq-aşıq,
kart və digər oyunları fırıldaqla aparmağın, istənilən silahla davranmağın
ustasıydılar. Ardı-arası kəsilməyən, çağrılmayan bu yöndəmsiz qonaqlara görə
prezident sarayı qaraçı köçünü xatırladırdı, senyor. Burda bir iy vardı, elə bil çaylar
bütün üfunətli sularını axıdıb buralara tökmüşdü. General ştabının zabitləri sarayın
bütün mebelini öz evlərinə daşıyıb aparmışdılar. Axı bu, respublikanın əmlakı idi,
senyor!» Onlar hökumət imtiyazlarını dominoda - gecə-gündüz bu xarabada səliqə-
səhman yaratmaqdan ötrü əldən-dildən düşə-düşə, azca da olsa, ortanın
zir-zibilini
təmizləməyə çalışan Bendisyon Alvaradonun deyintisini qulaqardına vura-vura
bölüşdürdülər. Federalçıların liberal hərəkatının, getdikcə eybəcər bir şeyə
çevrildiyini, hər şeyin dağılıb məhv olduğunu görən yeganə adam Bendisyon
Alvarado idi…
Federalçıların bu bayram əhvalından, yüksək dövlət vəzifələrini kartda
bölüşdürmələrindən, fahişələri royalın dilləri üstə uzatmaqlarından əsəbiləşən
Bendisyon Alvarado, onları süpürgəylə də qovub saray otaqlarından çıxara
bilmirdi. Albastr amforlarına çölə çıxdıqlarını görəndə isə: «Yox, senyor, bu, sizin
üçün unitaz da deyil, qarşok da deyil… bu, amfordur, onu dənizin dibindən tapıb
çıxarırlar…» - deyəndə belə, onlar elə hırıldayır, yenə öz işlərinə davam edir, bu
nadir amforları bulayıb eybəcər vəziyyətə salırdılar: «Ağzı üstə yerə yıxdığımız
xozeynlərin acığına, senyora! Qoy özlərindən amfor-mamfor düzəltməsinlər!»
Onları heç cür saxlamaq olmurdu. General Adriano Tusmanı Allah saxlaya
bilmədiyi kimi.
Prezidentliyinin onilliyi günü, generalın içib nə hoqqalar çıxardığı
çox adamın yadındadı. «Bizim heç ağlımıza belə gəlməzdi ki, o, nə hoqqa çıxara
bilər!» O, yüngül parçadan qar kimi ağappaq formada, mənə söz verdiyi kimi,
silahsız-filansız gəlmişdi. Onu, adi vətəndaş geyimi geymiş fransız mühafizəçiləri
– xarici legiondan çırpışdırdığı əsgərlər müşayiət edirdi. Qucağı da, generalın
Kayennadan, nazirlər və saray arvadları üçün gətizdirdiyi hədiyyələrlə dolu idi.
37
Tusman özü isə bir-bir hər qadının ərinin qabağında əzilib büzülə-büzülə,
hədiyyəni təqdim eləmək üçün icazə istəyə-istəyə verirdi. Bu ədanı da ona
fransızlar öyrətmişdi, guya fransız saraylarında belə eləyirdilər. Qadınların
hədiyyələri paylanandan sonra Adriano Tusman zalın küncündəki mizin arxasında
əyləşib rəqslərə tamaşa eləyə-eləyə, başını yelləyə-yelləyə zövq almağa, bu
rəqslərdən xoşlandığından və ümumiyyətlə, bu avropalıların rəqsindən çox xoşu
gəldiyindən danışmağa başladı. İlk baxışda elə bil o sakit idi,
dinməz-söyləməz bir
tərəfdə oturub rəqsə tamaşa edirdi, amma mən gördüm ki, onun cangüdənlərindən
biri altdan-altdan elə hey onun badəsini şampanla doldurur.
Bir də gördüm, Tusman bu qazlı içkidən qızarıb elə kökə düşdü ki, ağ kitelinin
düymələrini bir-bir açmağa sonra hıçqırmağa, arada bir gəyirməyə başladı, sonra
başını lap itirdi. Bir də gördüm, rəqslər arada kəsilmişdi, yerindən durub şalvarının
qabağını açdı və budu ha, hamını, hər yeri «sulamağa» başladı. Bu qoca əyyaş
qadınların ipək paltarlarını, tovuz lələyindən yelpiklərini, çəkmələrini də islatdı!
Məlum məsələdi ki,
aləm bir-birinə dəydi, bir haray-həşir qopdu ki, gəl görəsən.
Tusmanınsa heç nə vecinə deyildi, camaatın üst-başını islada-islada, özü üçün
oxuyurdu: «Bu mənəm, üzü dönük sevgilim, qoy bağçanın güllərinə su səpim... Ah
gözəl güllər!» Heç kim də onun yaxasından tutub qırağa çəkməyə ürək eləmirdi.
«Elə mən özüm də ürək eləmirdim. Hərçənd ki, mənim gücüm o biri generallara
çatardı, amma ikisi birləşsəydi, ağlım kəsmir ki, əlimdən bir iş gələrdi.» Hə, belə-
belə işlər, hələ onda heç kim prezidentin qranit kimi möhkəm olduğunu, hər şeyin
mahiyyətini
dəqiq gördüyünü, hamının qarnının altındakını bildiyini, beşcə
dəqiqədən sonra nə edə biləcəyini, səbrinin və qəddarlığının həddini, dahiyanə
pusub gözləmək və vaxtı çatanda məhv eləmək qabiliyyətini, demək olar, bilmirdi.
Həmin o dəhşətli gün ona, ordu komandiri Narsiso Lopesin anis arağından ölüncə
içib tualetdə əcnəbi bir zabitə qəmiş olaraq, onu təcrübəli fahişə kimi, qeyri-təbii
cinsi əlaqəyə məcbur etməyini, özünə gələndə isə acığından və pərtliyindən,
zabiti
iclas zalına sürütləyib orda nizəsiylə, kəpənəyi divara yapışdıran kimi, bahar
mənzərəsi təsvir olunmuş divara oxladığını, bədbəxt zabitin düz üç gün həmin o
divardan asılıb qaldığını, heç kimin də qorxudan meyidə yaxınlaşa bilmədiyini
hesabat verəndə, prezidentin gözlərinə nəhayətsiz bir kədər qonmuşdu, dodaqları
ağarmış, qılıncının üstünə qonan incə əli titrəmişdi. Əslinə qalanda isə, bu
hadisədən ən az narahat olan, elə prezidentin özü idi, əsas məsələ bu idi ki, «təki
ətrafındakılar birləşib ona qarşı çıxmasınlar». Onların qalan hərəkətlərinə isə o, bir
o qədər də əhəmiyyət vermirdi. Bu hərəkətlər gec-tez hamının diqqətini cəlb
edəcəkdi və gec-tez bu can bir qəlb arxadaşlar bir-birini məhv edəcəkdi. Elə də
oldu. Günlərin bir günü ona xəbər çatdı ki, general
Xesukristo Sançesi öz şəxsi
mühafizəçiləri stulla öldürməyə məcbur olublar, çünki sən demə, necə olubsa,
Sançesi pişik dişləyibmiş və onu quduzluq tutubmuş – zavallı Sançes! Bu xəbərin
ardınca daha bir xəbər yayıldı ki, general Lotario Sereno çayda batıb. Deyilənə
görə çayı atla keçərkən, qəfildən ata nə isə olub və yazıq at durduğu yerdə kəllə-
mayallaq aşaraq, general Sereno gözünü açıb-yummağa macal tapamamış, suyun
dibinə gedib – bədbəxtçiliyə bir bax! Bir az keçmişdi ki, bir təzə xəbər də yayıldı:
«General Naseriqo de Lopes öz biabırçı homoseksuallığına dözə bilməyib və
dinamiti bir yerinə soxaraq, özünü partladıb, mənim generalım, özü
də tikə-tikə
38