generalım!» Lakin o, ayaqları altında açılan
uçurumun bütün dərinliyini, qəsrin
içəri həyətindəki sallaqxanada sürü kimi bir yerə toplaşmış zavallı uşaqları
görəndən sonra hiss elədi, yüzlərlə uşağın, həmin o dəhşətli gecədən sonra
zirzəmidən çıxıb, neçə ayın qaranlıq zülmətinə öyrəşmiş gözləri günəş işığından
tutula-tutula, sərsəm çəpişlər tək, hara gəldi, qaçışdığını görəndə anladı. Onlar
işıqda azmışdılar, sayca çox olsalar da, həm də elə bir vəhdət təşkil edirdilər ki, o,
bu uşaqların hər birini ayrı-ayrılıqda yox, iki minə qədər müxtəlif uşaq kimi yox,
min sifətli, nəhəng heyvan kimi gördü… onlardan, yanıq
yun və nəcis iyi gəlirdi,
onlar, yeraltı sular kimi uğuldayırdı. Bu heyvanı, dərhal məhv edilməkdən, məhz
onun min sifətli olması qorudu, çünki bu saysız-hesabsız həyatların hamısını, yer
üzünü lərzəyə salmadan qırmaq mümkün olan məsələ deyildi. - «Heç nə eləmək
mümkün deyil, lənət şeytana!» Lakin nə isə eləmək lazım idi və o, ali
komandalığın üzvlərinin hamısını yanına çağırtdırdı, onlar, onun qarşısında
dayandılar – zahirən cəsur və zəhmli on dörd nəfər hərbi komandan və sərkərdə
dəhşətli qorxu içində olsalar da, cəsur və zəhmli görünməkdən savayı əllərindən
ayrı bir iş gəlmədi. O, hərbiçilərin hər birinin gözünün içinə zilləndi və gördü ki,
onlar əlbir, o isə təkdir. Bunu görəndən sonra başını dik tutub qətiyyətli səslə
onları, hərbi qüvvələrin namuslu adı və şərəfi şübhə altına alındığı bir zamanda
hədsiz zəruri olan birliyə çağırdı. O, qətiyyətlə bildirdi ki, öz sərkərdələrinin
təqsirsiz olduğuna zərrə qədər şübhə etmir və yumruqlarını sıxaraq, masanın
üstünə qoydu, bununla da nagümanlığını, bütün vücudunu sarmış titrəməni gizləyə
bildi. O, hərbçilərə, öz postlarında qalmalarını, vəzifə borclarını,
həmişəki səy və
qeyrətlə yerinə yetirmələrini, öz nüfuzlarını itirməkdən qorxmamalarını əmr etdi:
«hesab edin ki, heç nə olmayıb, senyorlar, iclas bağlı elan olunur, hər şeyə görə
mən cavabdehəm!» Bundan sonra uşaqları qaladan çıxarıb furqonlara yüklədilər və
gecənin zülmət qaranlığında, ölkənin ucqar, kimsəsiz bir əyalətinə göndərdilər…
ertəsi gün isə o, təntənəli sürətdə rəsmi bəyanat verərək bildirildi ki, guya ordu
tərəfindən bağlıda saxlanılan uşaqlar barədəki bütün söhbətlər həyasız bir yalandır,
hökumət heç kəsi – nə uşaqları, nə də, hər kim olur-olsun, həbsdə saxlamır,
ümumiyyətlə, ölkədə bir nəfər belə olsun,
məhbus yoxdur, dustaqxanalar
bomboşdur, kütləvi həbslər barədəki söz-söhbət isə, xalqın vətənpərvərlik ruhunu
sasıtmaq istəyən mürtədlərin iyrənc uydurmalarıdır - ölkəmizin qapıları həqiqəti
öyrənmək istəyənlərin hamısının üzünə açıqdır, buyurub gələ bilərlər! Bu çağırışa
cavab olaraq, ölkəyə Millətlər Birliyinin komissiyası təşrif buyurdu və burnunu
soxmadığı deşik qoymadan, hər yeri ələk-vələk elədi, dindirmək istədiyini dindirdi,
hər şeyi bütün təfsilatı və təfərrüatıyla saf-çürük elədi, axtarışlar apradı, hətta
Bendisyon Alvaradonu da sorğu-suala çəkdi, arvad sonralar çox təəccüblənirdi:
«Caducərlərə oxşayan o qanmazlar kim idi?..
Evə soxulub, iki min uşağı
çarpayıların altında, sap qutusunda, az qala fırça qablarında axtarmağa başladılar!»
Axırda komissiya əmin oldu ki, həqiqətən də məmləkətdə dustaqxanalar bağlıdır,
hər yerdə qayda-qanun hökm sürür, bilərəkdən, ya bilməyərəkdən, qəsdli, ya
qəsdsiz şəkildə insan hüquqlarının və humanizm prinsiplərinin pozulmasına, yaxud
nə vaxtsa pozulduğuna dair heç bir dəlil-sübut yoxdur. «Rahat yatın, general!
Sağlıqla qalın!» O, pəncərənin qabağında dayanmışdı, komissiyanı geriyə aparan
gəminin, körpüdən aralanmağına tamaşa edirdi, onlara işləməli yaylığını yelləyə-
73
yelləyə ürəyində: «Əlvida, əziz kütbeyinlər, sizə sakit dəniz və uğurlu yol, xoş
getdiniz!» - deyirdi. Sonra köks dolusu nəfəs dərdi: «Vəssalam, bu həngamə də
belə bitdi!» Lakin general
Rodriqo de Aqilar bilirdi ki, həngamə hələ bitməyib:
«Uşaqlar ki, qalıb, mənim generalım!» O, əliylə alnını şappıldatdı: «Lənət şeytana,
uşaqlar tamam yadımdan çıxmışdı. Doğrudan da, indi bu uşaqları neyləyək?..» Bu
cansıxıcı vəziyyətdən, müvəqqəti də olsa, qurtulmaq üçün göstəriş verdi ki,
uşaqları, gizlədikləri meşədən çıxarıb, daim yağışlar yağan, küləksiz vilayətlərə
göndərsinlər, çünki külək əsməsi xatalı məsələdi, uşaq səslərini kimlərinsə
qulağına çatdıra bilər, əmr elədi ki, uşaqları elə bir yerə göndərsinlər ki, orada
heyvanlar, əbədi nəmişlikdən diri-diri çürüyür, hətta sözlər də, nəmişlikdən kif
atır… ağacların arasıyla isə, sürüşkən dərili,
selikli osminoqlar sürünür; əmr elədi
ki, uşaqları, And dağlarının o biri tayına – içində daim dumanlar sürünən oyuq
mağaralara aparsınlar, elə bir yerə ki, heç kəs onları tapa bilməsin, o yerdə
olduqları bir kimsənin ağlına belə gəlməsin, əmr elədi ki, uşaqların yerini tez-tez
dəyişdirsinlər – aranın çürük noyabrından, dağətəyinin qızmar fevralına daşısınlar
və əksinə; uşaqların, qızdırmadan titrətdiklərini eşidəndə isə, onlara kinə dərmanı
və isti odeyal göndərdi… uşaqlar qızdırma xəstəliyinə, Qızıl Xaç Cəmiyyətinin
müşahidəçi təyyarələrindən gizlənib, bir neçə gün çəltik tarlasında, boğazlarınacan
suyun içində dayanan
vaxt tutulmuşdular; uşaqlar, skarlatina xəstəliyindən əziyyət
çəkəndə əmr elədi ki, günəşin gözqamaşdıran şüaları uşaqların gözlərini ağrıtmasın
deyə, şüaların və ulduzların parıltısını saxta qırmızı işıqla kölgələndirsinlər;
çinarlığın gənələri onları yeməsin deyə, əmr elədi ki, havanı həşarat dərmanıyla
tozlandırsınlar; uşaqların başına vertalyotdan konfet yağışı, yağlı dondurma
uçqunu yağır, yeni il hədiyyələri göydən paraşütlə atılırdı… o, bütün bunları onun
üçün eləyirdi ki, uşaqların taleyinə dair qəti qərarı qəbul eləyənəcən, onlar yaxşı
yaşasınlar, keflərini pozmasınlar. Bu sayaq xeyirxah işləriylə o, tədricən özü özünü
sakitləşdirirdi və qərəzli: «Bəs bu uşaqları neynəyək?» - sualı da daha onu
incitmirdi; bir qədərdən sonra o, ümumiyyətlə uşaqlrı unutdu, hüznlü yuxusuz
gecələr, bir-birinə bənzər yeknəsəq gündüzlər bataqlığına gömüldü –
daha heç bir
şey onu narahat eləmirdi… və onun bu halı, axşamların birinə qədər davam etdi.
Çərşənbə gününün axşamı idi. Saat doqquzu vurdu və o, zamanın metal cingiltisini
eşidib ayağa qalxdı, saray pəncərələrinin məhəccərlərində mürgüləyən toyuqları
qovdu, qabağına qatıb hinə saldı, toyuqlar yerlərini tutandan sonra, adəti üzrə
onları saymağa başladı; bu vaxt içəri, növbətçi quşabaxan - mulat qadın girib, gün
ərzində yumurtlanan yumurtaları yığmağa başladı; bu dəmdə o, xərclənməmiş
illərinin qaynar istisini hiss etdi, qadının döşlüyünün xışıltısı onu cuşa gətirdi və o,
qadına yaxınlaşdı. Qadın bütün bədəniylə titrəyərək: «Ehtiyatlı olun, general,
yumurtaları sındırarsınız…» - dedi. O isə: «Cəhənəmə ki… - deyib kəl kimi
fısıldadı - qoy sınsın…» və ruhunu saran anlaşılmaz duyğudan qurtulmaq naminə –
yatmış toyuqların yaşıl zilinə bulaşmış bu mübarək
çərşənbə günündə nəyinsə baş
verəcyi fikrindən xilas olmaq ümidiylə, pəncəsinin bir zərbəsiylə qadını yıxıb yerə
sərdi, ayağı sürüşdü, başı gicəlləndi və o, təsəvvürlər uçurumunun dibinə – ani
xilasın ilğımvari dərinliyinə, adamboğan tər dalğalarının, güclü qadın nəfəsinin
təlatümlü dənizinə, ona hər şeyi unutdurmağı vəd edən boşluğa uçdu… - o, arxada,
axar ulduzun qövsvari izini andıran bir iz sala-sala, cingiltili, qızıl mahmızının
74