Qabriel Qarsia Markes "Patriarxın payızı" Roman

dünyada heç nəyə inanmasa da, tək bircə şeyə inanırdı: - anası Bendisyon 
Alvaradonun, bütün həyatı boyu nümayiş etdirdiyi fanatikliyinə və bu nümunəvi 
həyat fəaliyyətinə görə müqəddəs simalar sırasına daxil edilə biləcəyinə. Anasının 
müqəddəsliyni sübut etmək üçün o, nə camaatın uydurduğu şişirdilmiş əfsanələrə – 
məsələn, guya mərhumənin meyiti aparılarkən, qütb ulduzunun, matəm 
izdihamının səmtinə yönələrək, onunla bir hərəkət eləməsinə, nə də, guya ayrı-ayrı 
yerlərdə musiqi alətlərinin özü-özlərinə çalmasına əsaslanmadı. Onun arxalandığı 
əsas dəlil - Bendisyon Alvaradonun can üstə olarkən bədəninin izi qaldığı ağ 
döşəkağı idi, həmin bu nazik, çit döşəkağı, qəribəydi ki, qadının yara-xoralı qoca 
vaxtının yox, gözəl cavanlıq illərinin bədən izlərini - qadının, sağlığındakı kimi, əli 
sinəsində, böyrü üstə uzanmış vəziyyətini olduğu şəkildə qoruyub saxlamışdı; 
oğlu, onun, incə güllərin ətirli qoxusunu andıran canlı tər qoxusunu duya-duya, bu 
möcüzənin sehrindən həyəcanlanıb cuşa gələrək, civildəşən quşların səsini dinləyə-
dinləyə, döşəkağıda qalan möcüzəli izi barmağıyla sığallayır, «Bir baxın, 
müqəddəs ata! Möcüzədi! Quşlar da onu tanıyır!..» – deyərək, nunsiyə, qadının. 
döşəkağının həm üzündə, həm astarında qalan əksini göstərirdi; lakin nunsi 
diqqətcil və sayıq idi, odu ki, döşəkağıda ustad rəssamların əl işlərini – vulkan 
külündən düzəldilmiş təsvirləri, şəkillərdə süni çatlar yaratmaq ustası olan ara 
rəssamların sənətkarlığını asanca seçdi və bu tapıntısına ürəyində bircə gilə belə 
olsun tərəddüd eləmirdi; bütün bunlar, rənglərin oynaq çalarlarından bəlli olurdu; 
nunsi, dünyanın harmoniyasını və gözəlliyini, vaxtın getmək əvəzinə, həzin-həzin 
üzdüyü bir yerdə – təbiət muzeyində, Yer kürəsinin dairəvi cizgilərini ləzzətlə 
müşahidə etdikcə anlamışdı; odu ki, nəhayət, gözünü döşəkağıdan çəkməyi qərara 
alıb mülayim, həm də konkret şəkildə bildirdi ki, çitin üzərinə həkk olunmuş qadın 
bədəni heç də Allahın gizli niyyətinin məhsulu deyil: «Qətiyyən elə deyil, əla 
həzrətləri! Bu, öz peşəsində olduğu kimi, fırıldaqçılıq sənətində də əli gətirən 
hansısa çevik rəssamın əl işidi. Rəssam sizin sadəlövhlüyünüzdən istifadə edərək, 
yağlı boyaların yerinə, divar rənglənən keyfiyyətsiz rənglərlə işləyib, əla həzrətləri! 
Bu rəngləri adi skipidardan düzəldirlər, sonra ona təbii kauçuk, gips əlavə edirlər... 
bu da onun qurumuş qabığı... kətanın həmişənəmiş vəziyyəti isə, sizə deyildiyi 
kimi, ananızın təri yox, rənglərin tünd düşdüyü yerlərin zeytun yağından 
islanmasıdır. Odur ki, mən ürəkdən təəssüf edirəm, əla həzrətləri!» Sidq-ürəkdən 
kədərlənmiş nunsi, tor yelləncəyində otura-otura gözünü qırpmadan, bircə dəfə 
belə olsun, sözünü kəsmədən, ona qəribə, asiyasayağı tərkidünyalıq vəziyyətində, 
dinməz-söyləməz baxan, qulaq asdıqca, donub daşlaşan qocaya bundan artıq daha 
heç nə deyə bilmədi. 
O, döşəküzünün möcüzəli çevrilmələrini öz gözləriylə, öz iki gözüylə gördüyünə 
baxmayaraq, nunsinin bircə sözünə belə etiraz eləmədi, ağzını açmaq üçün 
dodaqlarını belə tərpətmədi: - «Axı, səni o döşəkağıya mən özüm bükmüşdüm, 
anam mənim, bax, bu əllərimlə bükümüşdüm, həmin o sübh çağı yuxudan 
oyananda, dünyanı alt-üçt edib sanki dənizin dibinə çökdürən ölümünün 
sakitliyində həmin o möcüzənin şahidi mən olmuşdum axı, lənət şeytana!..» 
Bütün bunların heç birini o, nunsiyə demədi, iquana kipriklərini çalmadan, gözünü 
ikicə dəfə qırpdı, zəif-zəif gülümsədi, sonra içini çəkib yavaşca: «Yaxşı, atacan, 
qoy siz deyən kimi olsun. Amma, sizi xəbərdar edirəm ki, dediyiniz bu sözlərin 
 
93

---

məsuliyyətini ömrünüzün son gününəcən daşımalı olacaqsız. Sözbəsöz təkrar 
edirəm: bir daha heç vaxt, heç yerdə, qəbir evinəcən, dediklərimi unutmayın: siz, 
bütün ömrünüz boyu dediyiniz bu sözlərin məsuliyyətini daşımalı olacaqsız. Mən, 
daha sizə cavabdeh deyiləm, müqəddəs ata!» - dedi. Həmin o bəd həftə elə bil 
dünya nəfəsini içinə çəkib dondu, o isə bütün həftəni dilinə çörək vurmadan, tor 
yelləncəkdə uzanıb yellənə-yellənə, çiynində oturmağa adət edən quşları yelpiklə 
qova-qova, arada bir talvarın məsamələrindən düşən gün şüalarını da quş bilib 
onları da yelpiklə hürküdə-hürküdə keçirdi. O həftə ərzində nə bir adam qəbul 
edildi, nə bir əmr verildi; ictimai asayişi qoruyan idarələrin fəaliyyətsizliyi 
üzündən isə bir dəstə fanatiklər ordusu Apostolik nunsiaturaya basqın etdi, 
nunsiaturanın muzeylərindəki tarixi sərvətlər darmadağın edildi, siestanın bu 
saatlarında adəti üzrə içəri həyətin hovuzunda dincələn nunsiyə hücum edildi, onu 
yaxalayıb, lümlüt soyundurdular, küçəyə çıxarıb orda, camaatın gözü qarşısında 
başına min bir oyun açdılar. – «Təsəvvürünüzə gətirirsiz, mənim generalım?» O, 
bu xəbərlərə, yenə öz tor yelləncəyində oturduğu yerdə, yerindən tərpənmədən, 
qaşının ucunu belə tərpətmədən, qulaq asdı, nunsinin, eşşəyə mindirilib, küçələr 
boyu gəzdirilə-gəzdirilə pəncərələrdən başına çirkab suları tökülə-tökülə, camaatın 
dörd bir yandan ona: «Ey, Vatikan xanımı, bəlkə bir uşaq doğasan, ay yekəqarın!» 
- deyib çığırması xəbərini də beləcə, sakit üzlə qarşıladı və nəhayət, xəbər gələndə 
ki, nunsiyi yarımcan vəziyyətdə sürütləyib bazarın zibil yığnağına atıblar və indi o, 
orda min bir üfunətli zir-zibilin içində ölümcül vəziyyətdə qalıb, o, nəhayət tor 
yelləncəyindən qalxıb çiyninə qonan quşları milçək kimi üstündən qova-qova iclas 
zalına yollandı. O, ora, qolundakı qara, matəm lentini açmadan, üzündəki hüzür 
örtüyünü sanki əlləriylə soyub daxil oldu. Yuxusuzluqdan altı tuluqlanmış 
gözləriylə dörd bir yanına baxıb, nunsi üçün xüsusi sal qayırılmasını və onun, 
üçgünlük ərzaq ehtiyatıyla həmin sala mindirilərək, Avrop sarıdan gələn gəmilərin 
yolu üstündə açıq dənizin ortasına buraxılmasını əmr etdi ki, vətənin qüdrətinə 
toxunan yadelli gəlmələrin axırının nə ilə qurtardığını hamı öz gözləriylə görsün. 
«Qoy Papa birdəfəlik sırğa eləyib assın qulağından ki, o, öz Romasında, qızıl 
taxtında Papadı, daha burda yox, lənət şeytana!» Bu kəskin tədbirin əməlli-başlı 
nəticəsi oldu və o biri ilin axırına yaxın Bendisyon Alvaradonun müqəddəs simalar 
sırasına düşməsi – kanonizasiyası məsələsinə yenidən baxıldı. Ölməz bədənin 
ziyarətinə icazə verildi və tabut, kafedral kilsənin baş kürsüsündə qoyuldu, xor 
həmd-səna oxudu, Vatikana elan edilmiş müharibə vəziyyətinə son qoyuldu, 
Armas meydanına toplaşan camaat Allaha şükür edir, əldə edilmiş sülh 
münasibətiylə şüarlar səsləndirirdilər; təcili surətdə ritual konqreqasiya auditoru 
Müqəddəslər Müqəddəsindən, prokurordan və Bendisyon Alvaradonun 
müqəddəsliyinə şübhə qalmasın deyə, onun həyatını bütün incəliyinəcən öyrənmək 
üçün gələn eritreyalıların* postulatoru, monsenyor Demetrio Aldousdan 
müsahibələr alındı. «Siz burda istədiyniz qədər qala bilərsiz,» - deyə prezident 
eritreyalının əlini əlinin içində saxlaya-saxlaya, qəhvəyi dərili bu afrikalının 
qəlbinə yol axtara-axtara danışırdı; işin yaxşı tərəfi o idi ki, həmin bu eritreyalı, 
həyatı çox sevirdi, iquana yumurtası yeyir, xoruz döyüşü üçün, mulat qadınlarının 
ehtiraslı rəqsləri üçün, bir sözlə, hamımızın həzz aldığımız şeylər üçün, mənim 
generalım, o da sino gedirdi. Odu ki, bu ilahiyyatçının üzünə bağlı qalan qapı 
 
94

---