Qabriel Qarsia Markes "Patriarxın payızı" Roman

etməyindən qorxmuşu; Patrisio Araqonesi öz rəsmi əkizi eləmək fikri isə onun 
ağlına çox-çox sonralar, o, bu təhlükənin tam əsassız olduğunu anlayanda 
gəlmişdi; bir müddətdən sonra Patrisio Araqones onun əmriylə, ona hazırlanmış 
altı sui-qəsdi dinməz-söyləməz öz dərisində keçirmiş, dabanlarını taxta çəkiclə 
döyüb yastıladaraq, ayaqlarını onun kimi sürüyə-sürüyə gəzməyə adət eləmiş, 
qulaqlarını ağrıdan uğultudan və köpdən əziyyət çəkməyi, rəsmi görüşlərə 
gecikmək məqsədi ilə, xüsusən qış aylarında, səhər-səhər çəkməsinin, guya dolaşıq 
düşən bağları ilə, qızılı mahmızı ilə uzun-uzadı əlləşə-əlləşə ağzının içində: 
«Zəhrimara qalsın bunları, flamand dəmirçiləri ilə bir yerdə! Əllərindən bir iş 
gəlmir!» - deyərək vaxtı uzatmağı da öyrənmişdi. Bir zamanlar atasının yanında 
şüşə üfürməklə məşğul olanda, zarafatçıl və çərənçi kimi tanın bu adam, indi 
həmsöhbətlərinin əslində nə demək tstədiklərini, onların danışığına məhəl 
qoymadan, gözlərinin dərinliklərindən oxumağı bacaran, sözdə deyilməyənləri 
bəbəklərdə tutan qaraqabaq qaradinməzə çevrilmişdi; üstəlik o, ona verilən suallara 
da o dəqiqə cavab verməyi tərgitmişdi, suallara: «Bəs siz necə bilirsiz?» - deyə 
sualla cavab verməyə, bir növ adət eləmişdi: çolaqları və əliləri bu yaxınlaracan 
hansı möcüzə iləsə müalicə edən bu fırıldaqçı sonradan işgüzar, ciddi bir adama 
çevrildi; o, bir dəqiqə bir yerdə oturmur, bütün günü nə isə həll eləyir, qabağına 
keçən arvadları qamarlayıb xoruz kimi belinə minir, gecələr quru döşəmənin 
üstündə pallı-paltarlı, döşəksiz-balışsız, üzünü ovuclarının içinə basıb yatırdı. 
Patrisio özünü, keçmişini tamam unutmaq üçün şüşəüfürən taleyinin üstündən 
birdəfəlik xətt çəkmişdi; o, bütün olan-qalanını ölüm riskinə - ali hakimiyyət 
sahibinin taleyinə yazılmış təhlükələrə qurban verə-verə, ikinci daş onsuz da 
qoyulmayacaq yerə ilk daşın qoyulması mərasimlərində, dörd bir yanı düşmənlə 
qaynaşan təntənəli tdbirlərdə - qırmızı lent kəsdiyi təmtəraqlı açılışlarda, doyunca 
toxuna bilmədiyi əlçatmaz, əfsanəvi gözəllik ilahələrinə tacqoyma mərasimlərində 
Patrisio Araqones öz miskin taleyi ilə barışaraq, ayrı adamın cildində iştirak etməli 
olurdu və bütün bunları o, tamahkarlığı ucbatından, yaxud hansısa daxili 
ehtiyacının, ya inamının diqtəsi ilə eləmirdi; Patrisionun sadəcə, seçmək imkanı 
yox idi: ya aya beş yüz peso alan riyakarın şahlıq həyatı, yaxud dar ağacı – daha 
burda burcutmağın yeri yox idi; lakin günlərin bir günü, axşam çağı ağası Patrisio 
Araqonesi dənizin sahilində, pərt vəziyyətdə, qəm-qüssə içində, ətirli jasmin 
kollarını iyləyən yerdə tapdı və narahatlıqla Patrisiodan, onu qəmləndirə bilən 
hansı hadisənin baş verdiyini, bəlkə nahar vaxtı kiminsə onu acıladığını, yaxud 
bəlkə kiminsə gözünə gəldiyini soruşanda, Patrisio Araqones: «Heç də yox, mənim 
generalım, vəziyyət daha qəlizdi!» - deyə cavab verdi və burda məlum oldu ki, 
Patrisio, şənbə günü karnaval ilahəsinin başına tac qoyandan sonra onunla birinci 
valsı oynayıb, indi isə bu xatirəni qarnına, ya harasınasa soxub gizlətmək, quyunun 
dibinə basdırmaq, yoxsa ondan qaçıb gizlənmək üçün nə bir qapı, nə bir yolu ona 
görə tapa bilmir ki, «o ilahə dünyanın, ələ düşməyən, ələ gəlməyən, yuxuya belə 
girməyən gözəllərindəndir, canlara dəyəndir, mənim generalım! Siz onu 
görsəydiniz?!..» Onda general dərindən nəfəs dərib Patrisioya, arvada görə bu kökə 
düşməyin mənasız olduğunu dedisə də, həm də, Patrisioya qadın ehtiyacını 
ödəmək üçün o gözəli oğurlamağı da təklif etdi; o özü də həmin o ələ gəlməyən 
gözəllərdən çox oğurlamışdı və sonralar həmin o ələgəlməyən gözəllər onunla 
 
11

---

məmmuniyyətlə yaşamışdılar. «Mən onu sənin yatağına saldıraram, - o dedi, - dörd 
əsgər onun qollarını burub saxlayar, sən də onun dadına, ən yekə qaşıqlarla, 
doyanacan baxacaqsan. Qoy o, vurnuxsun! Hamısı boş şeydi! Onların ən tərbiyəlisi 
də əvvəl acıqlı olur, amma sonra ağlayıb: «Məni dişlənmiş alma kimi atmayın, 
mənim generalım…» – deyə yalvarır; lakin Patrisio Araqones onun bu təklifindən 
imtina elədi, çünki o, daha çox şey - o qadının məhəbbətini, nəhayət, onun 
məşuqəsi olmasını istəyirdi; «Axı o qadın,» - Araqones deyirdi, - təkrarolunmazdı, 
o əsl məhəbbətin nə olduğunu, nəyin necə olduğunu bilir. Onu görsəniz, özünüz 
bunu anlayacaqsınız, mənim generalım.» Onda ağa Patrisio Araqonesin dərdini bir 
az azaltmaq üçün ona, öz rahatxanasına aparan gizli yolları göstərib, hərəmlərindən 
istədiyi qədər, amma onun kimi, xoruzsayağı, ayaqüstü, soyunmadan, onları da 
soyundurmadan istifadə eləməyə icazə verdi və Patrisio Araqones öz ehtirasını, öz 
istəyini bu rahatxanada boğa biləcəyi ümidiylə bu özgə eyş-işrət bataqlığına baş 
vurdu, və eyş-işrətlə, arzu və istəyinin gücündən alovlanıb daşan ehtirasdan, 
generalın dediyi kimi, ayaqüstü yox, məhəbətin bütün ləzzəti ilə, həssas incəliklə, 
sevgiyə simic qadınları belə hərəkətə gətirərək, onların daşlaşmış hisslərini oyadıb 
inildədə-inildədə məşğul olmağa başladı, sonra da heyrət içində sevinə-sevinə 
generala: «Ay xatakarsız ha, mənim generalım, qocaldıqca da, canınız elə bil bir az 
da sulanır!» - dedi; və o vaxtdan heç kim – nə generalın özü, nə Patrisio Araqones, 
nə də qadınların heç biri, kimin kimdən boylu olduğunu, kimin kimin oğlu, kimin 
atası olduğunu heç cür təyin edə bilmədi; beləliklə də, Patrisio Araqones ağanın ən 
yaxınına, əzizinə və eyni zamanda, qorxub çəkindiyi adama çevrildi; Patrisioya 
görə general çoxlu asudə vaxt əldə edib silahlı qüvvələrlə əsaslı surətdə məşğul 
olmağa başladı, bir vaxtlar bu böyük vəzifəyə seçilərkən elədiyi kimi, bütün 
diqqətini bu səmtə yönəltdi. Lakin o bununla, bizim düşündüyümüz kimi, ona görə 
bu sayaq ciddi cəhdə məşğul olmadı ki, silahlı qüvvələr onun hakimiyyətinin 
əsasını təşkil edirdi. Əksinə! O, bu qənaətdə idi ki, silahlı qüvvələr onun ən təbii və 
təhlükəli düşmənidi, odu ki, hər ehtimala qarşı, zabitlərin arasında tez-tez nifaq 
salmağa çalışır, bir dəstənin qulağına, o biri dəstənin onlara qarşı tələ hazırladığını 
pıçıldayır, bu minvalla ona qarşı nə vaxtsa hazırlana biləcək qiyamın qarşısını 
beləcə - onların taleyinə yazılanları dəyişərək, onları bir vəzifədən başqa birinə, bir 
yerdən o biri yerə köçürür, talelərinə yazılanları tay – dəyiş edə-edə, onu ora – 
bunu bura yerləşdirə-yerləşdirə, aləmi bir-birinə qatır, kazarmaların hər onundan 
doqquzunu boş patronlarla, dəniz qumu qatılmış saxta barıtla təchiz edir, öz əlinin 
altında isə - saray zirzəmilərinin birində əla təlim keçmiş arsenal saxlayırdı və bu 
zirzəminin açarı o biri gizli qapıların açarları ilə bir dəstədə, daim generalın 
ürəyinin başında cingildəyirdi; dəstəyə yığılmış bu açarların hərəsindən bircə ədə 
dənə idi və müdafiə naziri, prezident qvardiyasının komandiri, milli təhlükəsizlik 
xidmətinin rəisi vəzifələrini aparan, hətta generalı dominoda udmaq ixtiyarına 
malik olan nadir adamlardan biri, onun əziz dostu, təcrübəli artillerist general 
Rodriqo de Aqiların kölgə kimi müşayət etdiyi bu arsenalı ondan başqa heç kimin 
açıb buraxmağa ixtiyarı yox idi; məgər prezident karetinin, sui-qəsd hazırlanan 
yerə çatmasına bir neçə dəqiqə qalmış dinamiti zərərsizləşdirən zaman sağ əlini 
itirən həmin bu Rodriqo de Aqilar deyildimi?.. Çox keçəmədi ki, general Rodriqo 
de Aqilarla Patrisio Araqonesin kölgəsində özünü o qədər rahat və təhlükəsiz hiss 
 
12

---